Γιατί δε χάνω κιλά; - Οι αιτίες για το στάσιμο βάρος

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Αναμφίβολα μια προσεγμένη δίαιτα εγγυάται σίγουρα αποτελέσματα για όποιον την ακολουθεί... ευλαβικά. Τι μπορεί να συμβαίνει όμως όταν, παρά το γεγονός ότι την ακολουθούμε πιστά, η ένδειξη της ζυγαριάς – αυτό δηλαδή που ουσιαστικά μας ενδιαφέρει – παραμένει στάσιμη; Ποια είναι τα αίτια της «δυσκολίας» μας να χάσουμε κιλά, παρά το γεγονός ότι ακολουθούμε δίαιτα; Ο κ. Βασίλης Παπαμίκος, Κλινικός Διατροφολόγος – Διαιτολόγος δίνει απαντήσεις στο αιώνιο ερώτημα: «Γιατί δεν χάνω κιλά;»

Φύλο
Το φύλο παίζει σημαντικό ρόλο στο κατά πόσο θα χάσουμε εύκολα ή δύσκολα κιλά. «Οι άντρες χάνουν πολύ πιο εύκολα βάρος από τις γυναίκες, ο οποίες από την φύση τους παράγουν πολύ πιο εύκολα λίπος λόγω εγκυμοσύνης», λέει ο κ. Παπαμίκος σχετικά.

Ξεκούραση
Ένας ακόμα παράγοντας που σχετίζεται με την έκκριση της κορτιζόλης είναι ο ύπνος. Σε αρκετές περιπτώσεις ενώ κάνουμε δίαιτα, λόγω του αυξημένου στρες και της ψυχολογικής πίεσης επηρεάζεται ο αριθμός των ωρών που κοιμόμαστε. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να αυξηθούν τα επίπεδα κορτιζόλης και, όπως αναφέραμε πιο πάνω, του ενζύμου που αυξάνει την λιπογένεση. «Η διάρκεια του ύπνου επηρεάζει επίσης τα επίπεδα της λεπτίνης και της γρελίνης», λέει ο κ. Παπαμίκος. Η λεπτίνη είναι μια ορμόνη που εκκρίνεται από το στομάχι μας και στην επιστημονική κοινότητα είναι γνωστή ως «ορμόνη της πείνας». Όσο περισσότερη εκκρίνεται δηλαδή, τόσο πιο πολύ πεινάμε.

Στρες
Η επίδραση μιας δίαιτας στην ψυχολογία είναι μεγάλη και σε αρκετές περιπτώσεις παρατηρείται αυξημένο στρες και άγχος. Σε καταστάσεις άγχους, ο οργανισμός παράγει μια ορμόνη, την κορτιζόλη, η οποία με την σειρά της ενεργοποιεί ένα ένζυμο, την λιποπρωτεϊνική λιπάση, η οποία είναι κατά κύριο λόγο «υπεύθυνη» για την λιπογένεση. «Δεν είναι τυχαίο ότι όσοι είναι γενικότερα αγχωμένοι, όχι μόνο δυσκολεύονται να χάσουν βάρος, αλλά και το λίπος που παράγει ο οργανισμός τους μέσω του ενζύμου αυτού οδηγείται κυρίως προς την περιοχή της κοιλιακής χώρας», αναφέρει ο κ. Παπαμίκος.

Η λεπτίνη από την άλλη πλευρά, έχει το αντίθετο αποτέλεσμα. Εκκρίνεται από τον λιπώδη ιστό και «ενημερώνει» τους υποδοχείς του εγκεφάλου έτσι ώστε να κόψουν την όρεξη. Ρυθμίζει δηλαδή, το πόσο πεινάμε. «Όταν κάποιος κοιμάται λιγότερο από οκτώ ώρες, μειώνονται τα επίπεδα της λεπτίνης και αυξάνονται τα επίπεδα της γρελίνης, μειώνεται δηλαδή η ορμόνη που λέει ‘κόψε την όρεξη’ και αυξάνεται η άλλη που λέει ‘αύξησε την όρεξη’», λέει χαρακτηριστικά ο κ. Παπαμίκος.

Υποθυρεοειδισμός
Σε περίπτωση που κάποιος κάνει δίαιτα και έχει υποθυρεοειδισμό, είναι αρκετά δύσκολο να χάσει κιλά. Η ορμονική αυτή διαταραχή παρατηρείται κυρίως στις γυναίκες και επηρεάζει την έκκριση μιας ορμόνης που εκκρίνεται από τον θυρεοειδή αδένα, της ιωδοθυρονίνης. Η λειτουργία της ορμόνης αυτής είναι να κινητοποιεί τα τριγλυκερίδια έτσι ώστε να τα χρησιμοποιήσει ο οργανισμός για παραγωγή ενέργειας. Η μειωμένη έκκριση λοιπόν, της ορμόνης αυτής από τον θυρεοειδή, προκαλεί την συσσώρευση τριγλυκεριδίων και επομένως την δυσκολία απώλειας λίπους.

Ζαχαρώδης διαβήτης και διαβήτης τύπου «1»
Παθήσεις όπως ο ζαχαρώδης διαβήτης και ο διαβήτης τύπου «1» δυσχεραίνουν την απώλεια βάρους, καθώς προκαλούν διαταραχές στην έκκριση της ορμόνης ινσουλίνης. Ο μεν ζαχαρώδης διαβήτης δημιουργεί αντίσταση στην ινσουλίνη, με αποτέλεσμα το πάγκρεας να παράγει περισσότερη για να ισορροπήσει την κατάσταση, αυξάνοντας παράλληλα και την λιπογένεση. Ο δε διαβήτης τύπου «1» που συναντάται κυρίως σε μικρές ηλικίες, ελαττώνει την έκκριση ινσουλίνης, με αποτέλεσμα να κρίνεται αναγκαία η επιπρόσθετη χορήγησή της και άρα πάλι να αυξάνεται η λιπογένεση.

Φυτοφάρμακα
Τοξικές ουσίες που βρίσκονται σε τροφές όπως τα λαχανικά και τα φρούτα, τα γνωστά σε όλους μας φυτοφάρμακα, επηρεάζουν άμεσα τον θυρεοειδή αδένα, ο οποίος ελέγχει τον μεταβολικό ρυθμό του οργανισμού. «Αυτές οι ουσίες μπορούν εμμέσως να δυσκολέψουν τον οργανισμό μας να χάσει βάρος», λέει ο κ. Παπαμίκος.

Κυκλική εναλλαγή βάρους ή φαινόμενο "γιο-γιο"
Πρόκειται για ένα φαινόμενο κατά την διάρκεια της δίαιτας, κατά το οποίο αν κάποιος σταματήσει την δίαιτα και την ξεκινήσει μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα, τότε τα κιλά που θα χάσει στην δεύτερη προσπάθεια θα είναι πολύ λιγότερα από αυτά που έχασε αρχικά. «Κατά την αρχική απώλεια βάρους, ο οργανισμός χάνει λίπος και μυϊκή μάζα», αναφέρει ο κ. Παπαμίκος. «Κατά την επαναπρόσληψη όμως, παίρνει μόνο λίπος και όχι μυϊκή μάζα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να χάνουμε μυϊκή μάζα και να αυξάνουμε το λίπος μας», προσθέτει. Αυτό που συνίσταται λοιπόν από τον ίδιο, αλλά και από τους διατροφολόγους γενικότερα, είναι να ακολουθείται μια σωστή και ισορροπημένη διατροφή, χωρίς «διαλείμματα», έτσι ώστε να αποφευχθούν παρόμοια φαινόμενα.

Είδος των μυϊκών ινών
Να και κάτι που δεν είναι ευρέως γνωστό. Όπως μας πληροφορεί ο κ.Παπαμίκος, το είδος των μυϊκών ινών του οργανισμού διαμορφώνεται ανάλογα με το είδος της άσκησης που κάνουμε, αερόβια ή αναερόβια. Έτσι, οι μυϊκές ίνες διαχωρίζονται σε οξειδωτικές (αερόβιος μεταβολισμός), γλυκολυτικές (αναερόβιος μεταβολισμός) και οξειδογλυκολυτικές (κάτι ενδιάμεσο). «Ανάλογα με το είδος της άσκησης που κάνουμε, διαμορφώνεται και το είδος των μυϊκών ινών. Έτσι φαίνεται πως οι άνθρωποι που κάνουν περισσότερη αερόβια άσκηση (τρέξιμο κτλ.) χάνουν πολύ περισσότερο λίπος από αυτούς που κάνουν βάρη», αναφέρει και προσθέτει «αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε ενέργεια και να κάψουμε λίπος χρειαζόμαστε τον αερόβιο μεταβολισμό».

Αναπνευστικό πηλίκο
Πρόκειται για έναν δείκτη, με την βοήθεια του οποίου μπορούμε να δούμε ποια από τα κύρια μακροθρεπτικά συστατικά χρησιμοποιούμε για την παραγωγή ενέργειας: πρωτεΐνες, λίπος ή υδατάνθρακες. Η διαδικασία περιλαμβάνει την εφαρμογή μιας ειδικής μάσκας, η οποία μετράει το αναπνευστικό πηλίκο. Αν η ένδειξη είναι υψηλή, τότε σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες το άτομο χρησιμοποιεί σαν πρώτη «καύσιμη ύλη» τους υδατάνθρακες και όχι τόσο το λίπος. «Άρα αυτοί οι άνθρωποι, δυσκολεύονται να οξειδώσουν το λίπος και να χάσουν βάρος», λέει σχετικά ο κ. Παπαμίκος.

Φυσική δραστηριότητα
Το αυτονόητο σε μια δίαιτα είναι να συνοδεύεται από άσκηση. Ο περισσότερος κόσμος δυσκολεύεται να χάσει λίπος, γιατί πολύ απλά ασκείται ελάχιστα ή καθόλου. «Με την φυσική άσκηση ο οργανισμός παράγει τις λεγόμενες κατεχολαμίνες, οι οποίες συμμετέχουν στην κινητοποίηση του λίπους», αναφέρει σχετικά. «Η φυσική δράση είναι το κλειδί που θα ‘ξεκλειδώσει’ το αποτέλεσμα της δίαιτας», προσθέτει και εφιστά την προσοχή για όσους κατά την διάρκεια της άσκησης καταναλώνουν τροφές ή ροφήματα πλούσια σε υδατάνθρακες, κάτι που στο παρελθόν δεν έκαναν. «Η αλλαγή αυτή της διατροφικής συμπεριφοράς αποτελεί σε αρκετές περιπτώσεις ακόμα μια αιτία που δεν μπορούμε να χάσουμε βάρος», λέει.

Κληρονομικότητα
Μεγάλο ρόλο, τέλος στην προσπάθειά μας να χάσουμε βάρος παίζει η κληρονομικότητα. Ο αριθμός των λιποκυττάρων του οργανισμού, καθώς και το μέγεθός τους ορίζεται και σταθεροποιείται κατά την παιδική ηλικία. Επομένως, αν κάποιος μικρός ήταν λεπτόσωμος και έγινε παχύσαρκος στην ενήλικη ζωή, θα χάσει πιο εύκολα βάρος από κάποιον που ήταν παχύσαρκος από παιδί.