Δωρεά οργάνων: Τι ισχύει με τον νέο νόμο
Θα είμαστε όλοι από την 1η Ιουνίου εν δυνάμει δωρητές οργάνων; Οι συχνότερες ερωτήσεις για τον νέο νόμο και πώς μπορείτε να δηλώσετε την αντίθεσή σας σε όσα προβλέπει.
Το νομοσχέδιο Λοβέρδου περί δωρεάς οργάνων που πέρασε από το κοινοβούλιο πριν περίπου δύο χρόνια θα εφαρμοστεί από την 1η Ιουνίου και πολύς «θόρυβος» επικρατεί τις τελευταίες ημέρες για το κατά πόσο είναι σωστό ή και συνταγματικό να θεωρούμαστε όλοι δότες οργάνων αν δεν έχουμε δηλώσει το αντίθετο. Μάλιστα, έχουν ξεκινήσει και ολόκληρα διαδικτυακά κινήματα για την ενημέρωση των πολιτών περί της «παγίδας» του νέου νόμου και του τρόπου με τον οποίο θα τις αποφύγουν. Δυστυχώς, όμως, η ενημέρωση ως επί το πλείστον δεν είναι πλήρης.
Παρακάτω, ξεδιαλύνουμε τις ισχύουσες από 1ης Ιουνίου διατάξεις και παραθέτουμε τα σημεία που ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων -το αρμόδιο όργανο της πολιτείας για θέματα δωρεάς οργάνων- επισημαίνει ως σημαντικά για να αντιληφθούμε τι αλλαγές φέρνει ο νέος νόμος.
*Όσα πρέπει να γνωρίζετε για τον νέο νόμο περί δωρεάς οργάνων
Αναφέρουμε παρακάτω επιγραμματικά τα κυριότερα σημεία που προκάλεσαν την αντίδραση πολιτών αλλά και την ανταπάντηση του ΕΟΜ – στην συνέχεια μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά τις ανακοινώσεις του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων επί του θέματος.
-Τι προβλέπει ο νέος νόμος;
Ότι από 1η Ιουνίου, ο καθένας μας θεωρείται εν δυνάμει δωρητής οργάνων, εκτός κι αν έχει δηλώσει την αντίθεσή του.
-Αυτό σημαίνει πως μπορεί να γίνει λήψη οργάνων χωρίς την συγκατάθεσή μου;
Όχι. Ο ΕΟΜ ξεκαθαρίζει πως η δωρεά οργάνων ήταν, είναι και θα είναι συναινετική και πως δεν μπορεί να γίνει λήψη οργάνων αν δεν δοθεί γραπτή συγκατάθεση από τους συγγενείς του εγκεφαλικά νεκρού ατόμου.
-Τι πρέπει να κάνω αν διαφωνώ με τον νόμο;
Η πιο απλή και σίγουρη λύση είναι να ακολουθήσετε την διαδικασία της «αρνητικής δήλωσης» - ήτοι μια υπεύθυνη δήλωση όπου θα αναγράφετε τα στοιχεία σας και ότι δεν επιθυμείτε να γίνει λήψη των οργάνων σας. Αναλυτικές πληροφορίες για τις διατυπώσεις και την διεύθυνση που πρέπει να κατατεθεί η αίτηση θα βρείτε παρακάτω.
-Και ποιος μου εγγυάται ότι η αρνητική μου δήλωση δεν θα χαθεί στην γραφειοκρατία;
Από 1ης Ιουνίου, ημερομηνία έναρξης της εφαρμογής του νέου νόμου, ο ΕΟΜ θα αρχίσει την αποστολή των βεβαιώσεων παραλαβής και αρχειοθέτησης των δηλώσεων που του έχουν σταλεί.
-Μήπως ο νέος νόμος είναι ένας τρόπος να μας εκμεταλλευτούν για εμπορία οργάνων;
Σύμφωνα με τα όσα ισχυρίζεται ο ΕΟΜ, κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. «Η λήψη οργάνων, με σκοπό την “εμπορία”, όπως αυτή περιγράφεται σε ανώνυμες αναρτήσεις στο διαδίκτυο, ύστερα από απαγωγή ή εγκληματική ενέργεια, είναι πρακτικά και επιστημονικά αδύνατη και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί, υπό τις συνθήκες αυτές, να πραγματοποιηθεί μεταμόσχευση», αναφέρει ο ΕΟΜ, τονίζοντας ότι οι φήμες περί εμπορίας οργάνων είναι αστείες.
Είμαστε όλοι δωρητές;
Η σύγχυση γύρω από τις νέες διατάξεις δημιουργήθηκε λόγω λανθασμένης διατύπωσης στο νομοθέτημα, που στην συνέχεια το υπουργείο έσπευσε να διορθώσει. Η αρχική διατύπωση «Η αφαίρεση ενός ή περισσοτέρων οργάνων από ενήλικο, θανόν πρόσωπο πραγματοποιείται εφόσον, όσο ζούσε, δεν είχε εκφράσει την αντίθεσή του σύμφωνα με την παράγραφο 3» ενώ προστέθηκε το «και κατόπιν συναίνεσης της οικογένειάς του».
Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί λήψη οργάνων από εγκεφαλικά νεκρό άτομο, χωρίς να έχουν ενημερωθεί οι συγγενείς του εκλιπόντος για αυτό το ενδεχόμενο, όπως προβλέπει ο ν.3984/11 άρθρο 9 παράγραφος 2. Άλλωστε, όπως επισημαίνει σε ανακοίνωσή του ο ΕΟΜ, και ο προηγούμενος νόμος (2737/99) είχε παρόμοια ρύθμιση.
Ο νέος νόμος είναι στην ουσία η ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της κοινοτικής οδηγίας που ισχύει εδώ και χρόνια σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, ενώ το αρμόδιο όργανο διευκρινίζει πως «ουδέποτε στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της ΕΕ που πραγματοποιούνται μεταμοσχεύσεις κάτω από ισχυρά νομικά πλαίσια και ανεξαρτήτως νομοθετημένου τρόπου συναίνεσης δεν έχουν ληφθεί μοσχεύματα από αποβιώσαντα δότη, χωρίς τη συναίνεση της οικογένειάς του».
«Ο ΕΟΜ διαβεβαιώνει κατηγορηματικά, εκπροσωπώντας τους εμπλεκόμενους ιατρούς και νοσηλευτές των ΜΕΘ και των Μονάδων Μεταμόσχευσης, ότι εθιμικά και νομικά, η όλη διαδικασία λήψης οργάνων γινόταν, γίνεται και θα γίνεται πάντοτε συναινετικά. Καλύπτεται έτσι απόλυτα και διασφαλίζεται ότι η ελάχιστη διαφωνία ή άρνηση λαμβάνεται υπ’ όψη και καμία πράξη δεν λαμβάνει χώρα υποχρεωτικά. Δεν υπάρχει η παραμικρή περίπτωση λήψης οργάνων από αποβιώσαντα δότη, χωρίς την ενυπόγραφη συναίνεση των οικείων του», συνεχίζει η ανακοίνωση. Στην ουσία, αυτό που αλλάζει η νομοθεσία είναι να μην χάνεται η πιθανότητα λήψης οργάνων από άνθρωπο που απλώς δεν είχε σκεφθεί να δηλώσει πως είναι υπέρ της όσο ήταν εν ζωή, και όχι το αντίθετο, δηλαδή να λαμβάνονται όργανα χωρίς την θέληση κάποιου, ενώ στόχος του υπουργείου ήταν κυρίως να ευαισθητοποιήσει την ελληνική κοινωνία πάνω στο θέμα της δωρεάς οργάνων.
Τι να κάνετε για να δηλώσετε την άρνησή σας στην δυνητική δωρεά οργάνων
Αν ωστόσο δεν επιθυμείτε να θεωρείστε εν δυνάμει δωρητές οργάνων, σύμφωνα με τα όσα ορίζει ο νέος νόμος, υπάρχει διαδικασία που διασφαλίζει πως δεν θα πραγματοποιηθεί λήψη. Πρόκειται για την «αρνητική δήλωση», η οποία καθιστά σαφές πως ο εκλιπών δεν επιθυμούσε να γίνει δωρητής οργάνων, κάτι που σημαίνει πως δεν θα πραγματοποιηθεί λήψη, ακόμη και αν η οικογένειά του το επιθυμεί (δυνατότητα η οποία δεν υπήρχε μέχρι τώρα).
Η διαδικασία για να υποβάλλετε αρνητική δήλωση, σύμφωνα με τον ΕΟΜ, είναι η εξής:
«Ο Ε.Ο.Μ. συγκεντρώνει τις δηλώσεις των πολιτών που εκφράζουν την άρνησή τους με τη διαδικασία του άρθρου 9 παρ. 3, που προβλέπει έγγραφη δήλωση της άρνησης.
»Η “αρνητική δήλωση” η οποία μπορεί να έχει τη μορφή Υπεύθυνης Δήλωσης ή της απλής δήλωσης που θα βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής από αρμόδια αρχή (σ.σ., από αστυνομικό τμήμα επί παραδείγματι), αποστέλλεται στον Ε.Ο.Μ. ταχυδρομικά ή με φαξ, πρωτοκολλείται και καταχωρείται σε σχετικό αρχείο. Μετά την έναρξη ισχύος του σχετικού άρθρου (1/6/2013), θα αρχίσουν να αποστέλλονται ταχυδρομικώς οι σχετικές βεβαιώσεις σε όποιον έχει εγγραφεί στο αρχείο Αρνήσεων.
»Επισημαίνουμε, ότι στη δήλωση θα πρέπει να αναφέρεται ρητά η άρνηση (π.χ. «σε περίπτωση θανάτου δεν επιθυμώ να ληφθούν τα όργανά μου προς μεταμόσχευση») ενώ θα πρέπει να αναγράφονται τα εξής προσωπικά στοιχεία: Ονοματεπώνυμο, πατρώνυμο, αρ. δελτίου ταυτότητας / διαβατηρίου, ημερομηνία γέννησης, διεύθυνση κατοικίας με Τ.Κ. και τηλέφωνο επικοινωνίας.
»Τα ανήλικα τέκνα συμπεριλαμβάνονται στην υπεύθυνη δήλωση του ενός γονέα, με τα ονόματά τους και την ημερομηνία γέννησής τους.
»Οι δηλώσεις θα πρέπει να αποστέλλονται :
Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων
Τμήμα Προώθησης Δωρεάς Ιστών & Οργάνων
Αν. Τσόχα 5, 11521 Αθήνα
Φαξ : 210 7255066
»Επισημαίνεται, ότι η δήλωση άρνησης δωρεάς οργάνων μετά θάνατον, δεν έχει συγκεκριμένη προθεσμία υποβολής, ούτε λήγει μετά το πέρας της 1ης Ιουνίου 2013, οπότε και θα αρχίσει ισχύς άρθρου 9, του νόμου 3984 (ΦΕΚ 150/27-6-2011) περί ‘Εικαζόμενης Συναίνεσης’.
»Είναι αυτονόητο ότι, οποιαδήποτε στιγμή κάποιος πολίτης το επιθυμεί, ακόμα και μετά τον Ιούνιο του 2013, θα μπορεί να δηλώνει την άρνησή του στην μετά θάνατον δωρεά οργάνων».
Παρακάτω, ξεδιαλύνουμε τις ισχύουσες από 1ης Ιουνίου διατάξεις και παραθέτουμε τα σημεία που ο Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων -το αρμόδιο όργανο της πολιτείας για θέματα δωρεάς οργάνων- επισημαίνει ως σημαντικά για να αντιληφθούμε τι αλλαγές φέρνει ο νέος νόμος.
*Όσα πρέπει να γνωρίζετε για τον νέο νόμο περί δωρεάς οργάνων Αναφέρουμε παρακάτω επιγραμματικά τα κυριότερα σημεία που προκάλεσαν την αντίδραση πολιτών αλλά και την ανταπάντηση του ΕΟΜ – στην συνέχεια μπορείτε να διαβάσετε αναλυτικά τις ανακοινώσεις του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων επί του θέματος.
-Τι προβλέπει ο νέος νόμος;
Ότι από 1η Ιουνίου, ο καθένας μας θεωρείται εν δυνάμει δωρητής οργάνων, εκτός κι αν έχει δηλώσει την αντίθεσή του.
-Αυτό σημαίνει πως μπορεί να γίνει λήψη οργάνων χωρίς την συγκατάθεσή μου;
Όχι. Ο ΕΟΜ ξεκαθαρίζει πως η δωρεά οργάνων ήταν, είναι και θα είναι συναινετική και πως δεν μπορεί να γίνει λήψη οργάνων αν δεν δοθεί γραπτή συγκατάθεση από τους συγγενείς του εγκεφαλικά νεκρού ατόμου.
-Τι πρέπει να κάνω αν διαφωνώ με τον νόμο;
Η πιο απλή και σίγουρη λύση είναι να ακολουθήσετε την διαδικασία της «αρνητικής δήλωσης» - ήτοι μια υπεύθυνη δήλωση όπου θα αναγράφετε τα στοιχεία σας και ότι δεν επιθυμείτε να γίνει λήψη των οργάνων σας. Αναλυτικές πληροφορίες για τις διατυπώσεις και την διεύθυνση που πρέπει να κατατεθεί η αίτηση θα βρείτε παρακάτω.
-Και ποιος μου εγγυάται ότι η αρνητική μου δήλωση δεν θα χαθεί στην γραφειοκρατία;
Από 1ης Ιουνίου, ημερομηνία έναρξης της εφαρμογής του νέου νόμου, ο ΕΟΜ θα αρχίσει την αποστολή των βεβαιώσεων παραλαβής και αρχειοθέτησης των δηλώσεων που του έχουν σταλεί.
-Μήπως ο νέος νόμος είναι ένας τρόπος να μας εκμεταλλευτούν για εμπορία οργάνων;
Σύμφωνα με τα όσα ισχυρίζεται ο ΕΟΜ, κάτι τέτοιο είναι αδύνατο. «Η λήψη οργάνων, με σκοπό την “εμπορία”, όπως αυτή περιγράφεται σε ανώνυμες αναρτήσεις στο διαδίκτυο, ύστερα από απαγωγή ή εγκληματική ενέργεια, είναι πρακτικά και επιστημονικά αδύνατη και σε καμία περίπτωση δεν μπορεί, υπό τις συνθήκες αυτές, να πραγματοποιηθεί μεταμόσχευση», αναφέρει ο ΕΟΜ, τονίζοντας ότι οι φήμες περί εμπορίας οργάνων είναι αστείες.
Είμαστε όλοι δωρητές; Η σύγχυση γύρω από τις νέες διατάξεις δημιουργήθηκε λόγω λανθασμένης διατύπωσης στο νομοθέτημα, που στην συνέχεια το υπουργείο έσπευσε να διορθώσει. Η αρχική διατύπωση «Η αφαίρεση ενός ή περισσοτέρων οργάνων από ενήλικο, θανόν πρόσωπο πραγματοποιείται εφόσον, όσο ζούσε, δεν είχε εκφράσει την αντίθεσή του σύμφωνα με την παράγραφο 3» ενώ προστέθηκε το «και κατόπιν συναίνεσης της οικογένειάς του».
Με άλλα λόγια, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί λήψη οργάνων από εγκεφαλικά νεκρό άτομο, χωρίς να έχουν ενημερωθεί οι συγγενείς του εκλιπόντος για αυτό το ενδεχόμενο, όπως προβλέπει ο ν.3984/11 άρθρο 9 παράγραφος 2. Άλλωστε, όπως επισημαίνει σε ανακοίνωσή του ο ΕΟΜ, και ο προηγούμενος νόμος (2737/99) είχε παρόμοια ρύθμιση.
Ο νέος νόμος είναι στην ουσία η ενσωμάτωση στην ελληνική νομοθεσία της κοινοτικής οδηγίας που ισχύει εδώ και χρόνια σε πολλά ευρωπαϊκά κράτη, ενώ το αρμόδιο όργανο διευκρινίζει πως «ουδέποτε στην Ελλάδα και στις άλλες χώρες της ΕΕ που πραγματοποιούνται μεταμοσχεύσεις κάτω από ισχυρά νομικά πλαίσια και ανεξαρτήτως νομοθετημένου τρόπου συναίνεσης δεν έχουν ληφθεί μοσχεύματα από αποβιώσαντα δότη, χωρίς τη συναίνεση της οικογένειάς του».
«Ο ΕΟΜ διαβεβαιώνει κατηγορηματικά, εκπροσωπώντας τους εμπλεκόμενους ιατρούς και νοσηλευτές των ΜΕΘ και των Μονάδων Μεταμόσχευσης, ότι εθιμικά και νομικά, η όλη διαδικασία λήψης οργάνων γινόταν, γίνεται και θα γίνεται πάντοτε συναινετικά. Καλύπτεται έτσι απόλυτα και διασφαλίζεται ότι η ελάχιστη διαφωνία ή άρνηση λαμβάνεται υπ’ όψη και καμία πράξη δεν λαμβάνει χώρα υποχρεωτικά. Δεν υπάρχει η παραμικρή περίπτωση λήψης οργάνων από αποβιώσαντα δότη, χωρίς την ενυπόγραφη συναίνεση των οικείων του», συνεχίζει η ανακοίνωση. Στην ουσία, αυτό που αλλάζει η νομοθεσία είναι να μην χάνεται η πιθανότητα λήψης οργάνων από άνθρωπο που απλώς δεν είχε σκεφθεί να δηλώσει πως είναι υπέρ της όσο ήταν εν ζωή, και όχι το αντίθετο, δηλαδή να λαμβάνονται όργανα χωρίς την θέληση κάποιου, ενώ στόχος του υπουργείου ήταν κυρίως να ευαισθητοποιήσει την ελληνική κοινωνία πάνω στο θέμα της δωρεάς οργάνων.
Τι να κάνετε για να δηλώσετε την άρνησή σας στην δυνητική δωρεά οργάνων Αν ωστόσο δεν επιθυμείτε να θεωρείστε εν δυνάμει δωρητές οργάνων, σύμφωνα με τα όσα ορίζει ο νέος νόμος, υπάρχει διαδικασία που διασφαλίζει πως δεν θα πραγματοποιηθεί λήψη. Πρόκειται για την «αρνητική δήλωση», η οποία καθιστά σαφές πως ο εκλιπών δεν επιθυμούσε να γίνει δωρητής οργάνων, κάτι που σημαίνει πως δεν θα πραγματοποιηθεί λήψη, ακόμη και αν η οικογένειά του το επιθυμεί (δυνατότητα η οποία δεν υπήρχε μέχρι τώρα).
Η διαδικασία για να υποβάλλετε αρνητική δήλωση, σύμφωνα με τον ΕΟΜ, είναι η εξής:
«Ο Ε.Ο.Μ. συγκεντρώνει τις δηλώσεις των πολιτών που εκφράζουν την άρνησή τους με τη διαδικασία του άρθρου 9 παρ. 3, που προβλέπει έγγραφη δήλωση της άρνησης.
»Η “αρνητική δήλωση” η οποία μπορεί να έχει τη μορφή Υπεύθυνης Δήλωσης ή της απλής δήλωσης που θα βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής από αρμόδια αρχή (σ.σ., από αστυνομικό τμήμα επί παραδείγματι), αποστέλλεται στον Ε.Ο.Μ. ταχυδρομικά ή με φαξ, πρωτοκολλείται και καταχωρείται σε σχετικό αρχείο. Μετά την έναρξη ισχύος του σχετικού άρθρου (1/6/2013), θα αρχίσουν να αποστέλλονται ταχυδρομικώς οι σχετικές βεβαιώσεις σε όποιον έχει εγγραφεί στο αρχείο Αρνήσεων.
»Επισημαίνουμε, ότι στη δήλωση θα πρέπει να αναφέρεται ρητά η άρνηση (π.χ. «σε περίπτωση θανάτου δεν επιθυμώ να ληφθούν τα όργανά μου προς μεταμόσχευση») ενώ θα πρέπει να αναγράφονται τα εξής προσωπικά στοιχεία: Ονοματεπώνυμο, πατρώνυμο, αρ. δελτίου ταυτότητας / διαβατηρίου, ημερομηνία γέννησης, διεύθυνση κατοικίας με Τ.Κ. και τηλέφωνο επικοινωνίας.
»Τα ανήλικα τέκνα συμπεριλαμβάνονται στην υπεύθυνη δήλωση του ενός γονέα, με τα ονόματά τους και την ημερομηνία γέννησής τους.
»Οι δηλώσεις θα πρέπει να αποστέλλονται :
Εθνικός Οργανισμός Μεταμοσχεύσεων
Τμήμα Προώθησης Δωρεάς Ιστών & Οργάνων
Αν. Τσόχα 5, 11521 Αθήνα
Φαξ : 210 7255066
»Επισημαίνεται, ότι η δήλωση άρνησης δωρεάς οργάνων μετά θάνατον, δεν έχει συγκεκριμένη προθεσμία υποβολής, ούτε λήγει μετά το πέρας της 1ης Ιουνίου 2013, οπότε και θα αρχίσει ισχύς άρθρου 9, του νόμου 3984 (ΦΕΚ 150/27-6-2011) περί ‘Εικαζόμενης Συναίνεσης’.
»Είναι αυτονόητο ότι, οποιαδήποτε στιγμή κάποιος πολίτης το επιθυμεί, ακόμα και μετά τον Ιούνιο του 2013, θα μπορεί να δηλώνει την άρνησή του στην μετά θάνατον δωρεά οργάνων».
