Παγκόσμια Ημέρα Υγείας: Επείγοντα περιστατικά στο προσκήνιο

Η σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Υγείας -καθιερωμένη κάθε 7 Απριλίου από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.)- είναι αφιερωμένη στην ασφάλεια των υγειονομικών εγκαταστάσεων και στην ετοιμότητα των εργαζομένων στον χώρο της υγείας, οι οποίοι περιθάλπουν όλους αυτούς που πλήττονται από έκτακτα περιστατικά. Πρόκειται για αυτές ακριβώς τις μονάδες και τα άτομα που φροντίζουν να αποτελούν σανίδες σωτηρίας όταν ευαίσθητες πληθυσμιακές ομάδες πλήττονται από φυσικές (ή μη) καταστροφές, αφού περιποιούνται τους τραυματίες, προλαμβάνουν τις ασθένειες και φροντίζουν την υγεία τους.

Τραγική ειρωνεία το επίκαιρο του φετινού θέματος της Ημέρας Υγείας αν αναλογιστούμε αφενός το δραματικό χθεσινό συμβάν με τον σεισμό των 5,8 Ρίχτερ, στην περιοχή Λ’Ακουίλα της Ιταλίας, που στοίχισε την ζωή σε δεκάδες ανθρώπους και αφετέρου τα χιλιάδες θύματα από τις βομβιστικές και χερσαίες επιθέσεις των Ισραηλινών στην Παλαιστίνη, πριν μερικούς μήνες. Και σε εθνικό επίπεδο, ωστόσο, τα πράγματα στην Υγεία δεν είναι ημερότερα. Οι κινητοποιήσεις της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εργαζομένων στα Δημόσια Νοσοκομεία, με αιτήματα όπως οι προσλήψεις παραπάνω νοσηλευτικού προσωπικού και η εφαρμογή της εθνικής και κοινοτικής νομοθεσίας σχετικά με το ωράριο και τις εργασιακές συνθήκες, είναι σχεδόν καθημερινό φαινόμενο. Ενώ, σύμφωνα με τους προμηθευτές εμφυτεύσιμου ορθοπεδικού υλικού, η παροχή υλικών στα Δημόσια Νοσοκομεία διακόπηκε από χθες, με αποτέλεσμα αρχικά το ΚΑΤ και το Γενικό Κρατικό Αθηνών να μην μπορούν να εξυπηρετήσουν ούτε τα επείγοντα περιστατικά. Έτσι, η ανάγκη για στήριξη των ατόμων αλλά και των εγκαταστάσεων που μπορούν ανταποκριθούν στα επείγοντα περιστατικά γίνεται πιο επιτακτική.

Η Dr. Margaret Chan, Γενική Διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO) υπογραμμίζει σχετικά «Όταν προκύπτει ένα επείγον περιστατικό ή μία καταστροφή, οι περισσότερες ανθρώπινες ζωές χάνονται ή σώζονται ως επακόλουθο αυτού του περιστατικού. Οι άνθρωποι βασίζονται στο να ανταποκριθούν τα νοσοκομεία και οι υγειονομικές εγκαταστάσεις άμεσα και αποτελεσματικά, ως γραμμή ζωής και κύριο στήριγμα. Όταν όμως αυτές οι εγκαταστάσεις αποτυγχάνουν να αντεπεξέλθουν, η τραγωδία ενός τόσο σοβαρού περιστατικού επιδεινώνεται. Όταν νοσοκομεία καταρρέουν ή οι λειτουργίες τους διακόπτονται, οι ζωές οι οποίες βασίζονται σε αυτά μπορεί να χαθούν. Ακόμα και οι διακοπές σε υπηρεσίες ρουτίνας (όπως τα επείγοντα περιστατικά κάποιου νοσοκομείου) μπορεί να αποβούν θανατηφόρες.

Σε μεγάλες καταστροφές, όπως αυτές που προκύπτουν από κάποιον σεισμό ή πλημμύρα, κάποιες χώρες χάνουν έως και το 50% των υγειονομικών τους εγκαταστάσεων, ακριβώς την στιγμή που χρειάζονται περισσότερο από ποτέ. Και αυτό, πέρα από τον πόνο και τις ανθρώπινες ζωές που μπορεί να κοστίσει, επιφέρει και την κοινωνική κατακραυγή, ειδικά όταν εκ των υστέρων αποδεικνύεται πως για την καταστροφή κάποιου νοσοκομείου ευθυνόταν η κακή του κατασκευή ή οι καταστρατηγημένοι οικοδομικοί κώδικες. Κατακραυγή απολύτως δικαιολογημένοι, αν υπολογίσουμε πόσο λίγο κοστίζει να κατασκευαστεί ένα νέο νοσοκομείο το οποίο μπορεί να «αντέξει» έναν ισχυρό σεισμό, μία πλημμύρα ή δυνατούς ανέμους. Ενώ κοστίζει ακόμα λιγότερο να αναστηλωθούν υπάρχοντα κτίρια, ώστε να μπορούν να ανταποκριθούν σε ώρα ανάγκης. Αντίθετα, δεν κοστίζει σχεδόν τίποτα να ενσωματωθεί στο λειτουργικό πλάνο του νοσοκομείου η διαχείριση του ρίσκου και η ετοιμότητα σε επείγουσες περιπτώσεις.»

Η Dr. Chan καταλήγει στην δήλωσή της λέγοντας πόσο σημαντικό είναι να σκεφτόμαστε και να προγραμματίζουμε πριν να είναι αργά. Σημειώνει πως ο αριθμός των επειγόντων περιστατικών και καταστροφών χρόνο με τον χρόνο αυξάνεται και θα συνεχίσει να αυξάνεται όσο η αστικοποίηση θα συγκεντρώνει ομάδες ανθρώπων σε μη ασφαλή μέρη και όσο οι κλιματικές αλλαγές θα φέρνουν όλο δυσμενέστερα καιρικά φαινόμενα. Και καλεί τις κυβερνήσεις να επενδύσουν περισσότερα στα νοσοκομεία και τις υγειονομικές εγκαταστάσεις.

Πώς θα προφυλαχθούν οι υγειονομικές εγκαταστάσεις;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας ο προγραμματισμός και η προετοιμασία είναι απαραίτητα ώστε να μπορεί ένα νοσοκομείο να αντεπεξέλθει κατά την διάρκεια και έπειτα από ένα επείγον περιστατικό. Συστήνει για αυτό 6 δράσεις οι οποίες είναι απαραίτητες να παρθούν ώστε να γίνουν τα νοσοκομεία της κάθε χώρας πιο ασφαλή. Δείτε ποιες είναι αυτές και -όσοι από εσάς εργάζεστε σε νοσοκομεία- κρίνετε κατά πόσο εφαρμόζονται;

1. Τοποθέτηση, σχεδιασμός και κατασκευή νέων υγειονομικών εγκαταστάσεων.
Επιλέγοντας μία τοποθεσία που δεν είναι εκτεθειμένη σε πιθανούς φυσικούς ή τεχνητούς κινδύνους (π.χ. σεισμογενές έδαφος, κοντά σε εργοστάσιο) και που έχει εύκολη πρόσβαση για τους πεζούς και τα οχήματα, με εισόδους και εξόδους, ωστόσο, που να προστατεύονται από πιθανούς κινδύνους. Κατασκευάζοντας ανθεκτικά κτίρια, απέναντι σε καιρικά φαινόμενα, με καλό εξαερισμό ώστε να μην μεταφέρονται ασθένειες εντός του κτιρίου και λειτουργικά ώστε να διευκολύνουν το προσωπικό.

2. Εκτίμηση της ασφάλειας των υφισταμένων εγκαταστάσεων
Προσλαμβάνοντας έμπειρους αρχιτέκτονες, μηχανικούς και κατασκευαστές σε νοσοκομειακές εγκαταστάσεις. Αναγνωρίζοντας και επιδιορθώνοντας άμεσα τις δυσλειτουργίες που διαφαίνονται από τους ελέγχους και επιβεβαιώνοντας ότι πάρθηκαν εν τέλει τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας.

3. Ανακατασκευή υφισταμένων εγκαταστάσεων
Το κόστος ανακατασκευής ενός νοσοκομείου μπορεί να κυμαίνεται ανάλογα με την κατάσταση στην οποία βρίσκεται. Ωστόσο, ενδεικτικό αποτελεί το ότι έστω το 1% της αξίας του νοσοκομείου αν επενδυθεί στην ανακατασκευή του, μπορούν να προστατευθεί το 90% των περιουσιακών του στοιχείων, όπως ο εξοπλισμός και τα φάρμακα. Στο Νεπάλ, παραδείγματος χάριν, 150.000 δολάρια είναι αρκετά για να διασφαλίσουν έως και 9 νοσοκομεία, ώστε να λειτουργούν κανονικά σε περίπτωση ενός μέτριου σεισμού. Ενώ παράδειγμα προς μίμηση αποτελούν προσφάτως ανακατασκευασμένα κέντρα υγείας στα νησιά Cayman, τα οποία έμειναν σχεδόν ανέγγιχτα από τον τυφώνα Ιβάν το 2004, καθώς και κάποια άλλα στην Κόστα Ρίκα, τα οποία επιβίωσαν του μεγάλου σεισμού το 1990. Το αποτέλεσμα; Τα έξοδα που δαπανήθηκαν για την ανακατασκευή τους ήταν σαφώς λιγότερα από το πόσο θα κόστιζε να χτιζόντουσαν τα νοσοκομεία αυτά από την αρχή, σε περίπτωση που καταστρέφονταν ολοσχερώς.

4. Προστασία σημαντικών υπηρεσιών, εξοπλισμού, φαρμάκων
Για να προστατευθεί η υποδομή, ο εξοπλισμός και το προσωπικό ενός νοσοκομείου και έτσι οι υγειονομικές μονάδες να λειτουργούν αποτελεσματικότερα είναι βασικό να ελεγχθούν σημεία όπως: Το νερό και το ρεύμα, τα οποία πρέπει να είναι πάντα διαθέσιμα, ακόμα και σε περίπτωση καταστροφής, οι γεννήτριες πρέπει να λειτουργούν, το προσωπικό πρέπει να εφοδιάζεται με είδη προσωπικής ασφάλειας και τα φάρμακα και τα εφόδια πρέπει να βρίσκονται σε άκρως ασφαλές μέρος. Το ίδιο ισχύει για τις φιάλες αίματος και οξυγόνου. Ενώ πρέπει να υπάρχουν οπωσδήποτες εναλλακτικές πηγές προμηθειών, στα πλαίσια ενός γενικότερου πλάνου έκτακτης ανάγκης.

5. Πλάνο και εκπαίδευση για επείγοντα περιστατικά
Πρέπει να εκτιμώνται οι πιθανοί κίνδυνοι, οι οποίοι μπορεί να απειλούν μία υγειονομική εγκατάσταση και να δημιουργείται αντιστοίχως ένα πλάνο για το πώς μπορεί το νοσοκομείο να αντεπεξέλθει σε αυτούς. Στο δε προσωπικό πρέπει να χορηγούνται τακτικά ελεγκτικές λίστες, οι οποίες πρέπει να «τσεκάρονται» ανάλογα με το πόσο καλά λειτουργεί το σύστημα ασφαλείας του κάθε νοσοκομείου. Με αυτόν τον τρόπο οι υπεύθυνοι του νοσοκομείου θα γνωρίζουν εκ των έσω πού υπάρχει κάποιο πρόβλημα και τι ακριβώς χρειάζεται επιδιόρθωση. Σημαντικό είναι επίσης το προσωπικό του νοσοκομείου να εκπαιδεύεται τακτικά και προληπτικά για επείγοντα περιστατικά και περιπτώσεις καταστροφών, ώστε να ξέρουν πώς θα δράσουν αν συμβεί κάτι τέτοιο, ενώ για κάτι τέτοιο χρήσιμες είναι και οι συμβουλές ειδικών (π.χ. πυροσβεστών, διασωστών).

6. «Χτίσιμο» σχέσεων συνεργασίας για ασφαλείς υγειονομικές εγκαταστάσεις
Όταν μία υγειονομική εγκατάσταση αναπτύσσεται συχνά υπάρχει χάσμα συντονισμού ανάμεσα στα στελέχη του νοσοκομείου, τις πηγές χρηματοδότησης, τους αρχιτέκτονες και τους κατασκευαστές. Κάτι που μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στην σωστή ανάπτυξη του νοσοκομείου. Σημαντικό, επίσης, είναι τα νοσοκομεία (ιδιωτικά και δημόσια) να συνεργάζονται μεταξύ τους, ώστε να μπορούν να αλληλοβοηθηθούν σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Για αυτούς τους λόγους τα άτομα που εμπλέκονται στην κατασκευή και διαχείριση της εγκατάστασης πρέπει να συνεργάζονται στενά. Να δημιουργούνται επιτροπές που να ασχολούνται και να κατευθύνουν διαφορετικούς τομείς σε θέματα ασφαλείας, ενώ ρόλο σε αυτό πρέπει να παίζουν και τοπικές αρχές, οι οποίες να είναι ικανές να οργανώνουν τα διάφορα τοπικά νοσοκομεία σε περίπτωση καταστροφής.

Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς;
Μπορεί μία μεγάλη καταστροφή η οποία θα επιφέρει καταστάσεις έκτακτης ανάγκης να μας ακούγεται ως κάτι πολύ μακρινό. Αν κρίνουμε, όμως, από το χθεσινό περιστατικό του σεισμού της Ιταλίας δεν είναι. Το αισιόδοξο, ωστόσο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, είναι ότι όλοι μπορούμε να κάνουμε κάτι για να στηρίξουμε την καλύτερη υγειονομική περίθαλψη σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης. Είναι απαραίτητη η ευρεία στήριξη μίας κοινότητας για ασφαλέστερα νοσοκομεία. Είναι σημαντική η συνεργασία ανάμεσα σε διαφορετικούς τομείς (συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών έκτακτης ανάγκης) για να διασφαλίζεται η προτεραιότητα των μονάδων υγείας σε μία πιθανή καταστροφή. Και παρά τα μέτρα που ήδη παίρνονται, υπάρχουν πολλά ακόμα που μπορούν να γίνουν για να αποφευχθούν περισσότεροι θάνατοι όταν συμβεί το χειρότερο. Στην προσπάθεια αυτή σημαντικό ρόλο οφείλουν να παίξουν οι εξής:

* Κυβερνήσεις: Με χρηματοδότηση τις υγειονομικές εγκαταστάσεις που χρίζουν ανακατασκευής, ώστε να γίνουν τα νοσοκομεία πιο ασφαλή. Με έγκριση και προωθήση νομοθεσιών που ενισχύουν την ασφάλεια των νοσοκομείων. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ενημερώνει εκτενώς για τους τρόπους. 
* Οικονομικά ιδρύματα και δωρητές: Ενσωματώνοντας μέτρα προστασίας και προετοιμασίας στα πλάνα κατασκευών νοσοκομείων, με συνεργασία με κυβερνήσεις, προωθώντας έρευνες σχετικά με το θέμα.
* Πανεπιστήμια, σχολεία και επαγγελματικά σώματα: Αναπτύσσοντας μαθήματα για περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, βοηθώντας στην έρευνα και ανάπτυξη ασφαλέστερων κτιρίων, εκτιμώντας το μέγεθος προηγούμενων καταστροφών και κάνοντας πλάνο για πιθανές επόμενες.
* Υγειονομικά ιδρύματα και υγειονομικό εργατικό δυναμικό: Με ενημέρωση για την ασφάλεια του δικού σας χώρου εργασίας, βοήθεια ώστε να αναπτυχθεί ένα σύστημα ασφαλείας, δεχόμενοι ευκαιρίες προετοιμασίας για περίπτωση έκτακτης ανάγκης, ενημερώνοντας και τους συναδέλφους.
* Διεθνή και περιφερειακά πρακτορεία, ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις), ΜΜΕ (Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης): Μοιράζοντας τις γνώσεις τους, «χτίζοντας» σχέσεις συνεργασίας, διεγείροντας την συναίσθηση του κόσμου για την σημασία της καλής προετοιμασίας σε θέματα έκτακτης ανάγκης.

Πηγή: www.who.int
Επιμέλεια: Έλενα Μπούλια