Οι ασθένειες του... υπολογιστή

Δεν μας έφταναν οι τόσες ώρες δουλειάς, τα project που δεν λένε να ολοκληρωθούν, τα αγχωτικά deadlines και οι απαιτητικοί προϊστάμενοι, έχουμε και αυτόν τον φοβερό πόνο στην πλάτη, τα μάτια που τσούζουν και τον καρπό μας που κοντεύει να πάθει αγκύλωση. Και όλα αυτά εξαιτίας του πιστότερου συνεργάτη μας, αυτού που μας «βγάζει» μεν όλη τη δουλειά, αλλά απαιτεί ταυτόχρονα από εμάς πλήρη αφοσίωση «ψυχή τε και -κυρίως- σώματι»: Του υπολογιστή μας.

Έχοντας, λίγο-πολύ, όλοι υποφέρει από τέτοιους νευρο-μυϊκούς πόνους, οι οποίοι μπορεί να φαίνονται περιστασιακοί αλλά δεν αποκλείεται να μας δημιουργήσουν και μακροχρόνια προβλήματα, κρίναμε απαραίτητο να αναζητήσουμε εμπεριστατωμένες και αποτελεσματικές συμβουλές για την καλύτερη αντιμετώπισή τους. Και καταλήξαμε στη σοφή λαϊκή ρήση: Η πολλή δουλειά τρώει τον αφέντη!

Το επιβεβαιώνει, άλλωστε, και ο Dr. Richard Dean Smith, ο οποίος στο βιβλίο του CRS: Computer-Related Syndrome γράφει «ο συνδυασμός αυξημένης παραγωγικότητας, περισσότερης εστίασης προσοχής, περιορισμένης κίνησης του χεριού αλλά και στάσης του κορμού έχει προκαλέσει επιδημία παθήσεων σχετικών με τον υπολογιστή». Οι παθήσεις αυτές μπορεί να σχετίζονται με τον αυχένα, τους ώμους, την πλάτη, τους αγκώνες, τους καρπούς, τις παλάμες αλλά και τα μάτια μας, και όσο ενοχλητικότερες γίνονται τόσο περισσότερο εξουθενώνουν το σώμα και το μυαλό μας.

Από τα πρώτα σημάδια που θα πρέπει να μας ανησυχήσουν είναι ενοχλήσεις στους μύες και συγκεκριμένα όταν τους νιώθουμε σφιγμένους, «πιασμένους». Αυτό το «πιάσιμο» ακολουθείται συνήθως από έντονους πόνους που γίνονται ανυπόφοροι με ορισμένες κινήσεις. Αν δεν τους δώσουμε σημασία το πιθανότερο είναι ότι σύντομα το σημείο του πόνου θα πρηστεί, θα μουδιάζει, θα μυρμηγκιάζει, ενώ κάποια στιγμή θα σταματήσουμε να το νιώθουμε, θα μοιάζει να έχει παραλύσει.

Για να μην φτάσουμε, λοιπόν, στην παράλυση, ας δούμε ποιες είναι οι κυριότερες παθήσεις του υπολογιστή και πώς θα τις αντιμετωπίσουμε:

* Ώμοι, αυχένας, πλάτη: Πρόκειται για τη σημεία του σώματος που ενοχλούνται συχνότερα και περισσότερο από την πολύωρη χρήση του υπολογιστή. Το αίσθημα που νιώθουμε είναι πόνος, δυσκινησία, «πιάσιμο» και οφείλεται στη λάθος στάση του σώματος μπροστά στην οθόνη. Το «καλό» με αυτές τις ενοχλήσεις είναι ότι σπάνια θα οδηγήσουν σε σοβαρές, μακροχρόνιες παθήσεις που ενδεχομένως να επηρεάσουν και άλλα μέλη του σώματος (σε αντίθεση με τις παρακάτω ενοχλήσεις). Είναι όμως απαραίτητο να τις προλάβουμε ή και να τις αντιμετωπίσουμε δραστικά.

Στην πρόληψη περιλαμβάνονται: Η σωστή στάση του σώματος, την οποία πετυχαίνουμε αν καθόμαστε με την πλάτη ίσια και το κεφάλι στην ευθεία (προσέχουμε δηλαδή το πηγούνι μας να μη γέρνει προς το λαιμό). Τα μικρά διαλείμματα κατά τη διάρκεια της δουλειάς στον υπολογιστή, που βοηθούν το σώμα να «ξεπιαστεί» και το βλέμμα να ξεκουραστεί. Το stretching πριν, μετά και κατά τη διάρκεια της δουλειάς. Τα εργονομικά έπιπλα γραφείου, δηλαδή ένα σωστό γραφείο και η κατάλληλη καρέκλα στην οποία θα ακουμπά η πλάτη μας. Και φυσικά η διατήρηση της καλής φυσικής μας κατάστασης.

Πρέπει επίσης να φροντίσουμε να τοποθετήσουμε και τον ίδιο τον υπολογιστή μας στη σωστή θέση, έτσι ώστε όταν καθόμαστε τόσες ώρες μπροστά του, να νιώθουμε άνετα και ξεκούραστα. Η οθόνη, λοιπόν, το υπολογιστή πρέπει να βρισκέται στην ευθεία, ακριβώς μπροστά μας, ώστε να μη χρειάζεται να στρίβουμε το λαιμό μας σε άβολες γωνίες. Το πληκτρολόγιο πρέπει να βρίσκεται ακριβώς μπροστά από την οθόνη για να βοηθά το βλέμμα μας να κοιτάζει μόνο ευθεία, ενώ για να διατηρούμε το σωστό ύψος των χεριών και των καρπών μας, πρέπει να προσαρμόσουμε την καρέκλα του γραφείου μας έτσι ώστε το πληκτρολόγιο και το ποντίκι να βρίσκονται χαμηλότερα από τους αγκώνες μας.

* Σύνδρομο Καρπιαίου Σωλήνα (Carpal Tunnel Syndrome): Το σύνδρομο αυτό έχει να κάνει με μούδιασμα και «μυρμήγκιασμα» στην κάτω πλευρά των δακτύλων, πόνο που «χτυπάει» ψηλά στο χέρι όταν τεντώνουμε τους καρπούς μας, πόνο που μπορεί να σε ξυπνήσει τη νύχτα ή που χειροτερεύει το πρωί, δυσκολία στο να σφίξουμε τη μπουνιά μας ή ακόμα και ανικανότητα να συντονίσουμε τα δάχτυλά μας. Το σύνδρομο αυτό επιβαρύνει το 2-3% του πληθυσμού, ενώ, σε αντίθεση με ό,τι θεωρείτο παλαιότερα, δεν προκαλείται από τον υπολογιστή αλλά κυρίως από κληρονομικά αίτια, από υπερβολικό βάρος του σώματος, από κάποιο κάταγμα ή ακόμα και από την εγκυμοσύνη. Η κακή χρήση του υπολογιστή απλά το επιβαρύνει.

Η αντιμετώπιση, λοιπόν, του Συνδρόμου Καρπιαίου Σωλήνα, εφόσον βεβαιωθούμε ότι από αυτό πάσχουμε, πρέπει να γίνει με τη βοήθεια ορθοπεδικού και φυσιοθεραπευτή. Τα άτομα που πάσχουν ενδεχομένως να χρειαστούν κάποια θεραπεία με ασκήσεις και φάρμακα, ενώ σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες μελέτες η καταλληλότερη αγωγή δείχνει να είναι μία ένεση κορτικοστεροειδούς στον καρπό.

* Κακώσεις λόγω Επαναλαμβανόμενης Καταπόνησης (Repetitive Strain Injury): Το σύνδρομο αυτό περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό παθήσεων και είναι συνήθως το αποτέλεσμα υπερ-χρήσης (και επαναλαμβανόμενων κινήσεων) των νεύρων και μυών των χεριών και αντιβραχιόνων μας. Οι κακώσεις αυτές μπορούν να προκληθούν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος, αν και συνήθως προκύπτουν στους καρπούς, τις παλάμες και τους αντιβραχίονες.

Έτσι, ο πιο συχνός τύπος του RSI είναι η τενοντίτιδα, η οποία περιλαμβάνει φλεγμονή του τένοντα και τοπικό πόνο στον αγκώνα, τον αντιβραχίονα και την παλάμη. Αυτή η πάθηση μπορεί να είναι ιδιαίτερα επίπονη, ενώ δεν θεραπεύεται εύκολα αν καθυστερήσει κανείς να την αντιμετωπίσει. Τα πρώτα της συμπτώματα περιλαμβάνουν πόνο, ευαισθησία και πρήξιμο στην παλάμη ή στις αρθρώσεις των δακτύλων.

Άλλα συμπτώματα του συνδρόμου RSI είναι επίσης:
- Πόνος, μούδιασμα και «μυρμήγκιασμα» στο πίσω μέρος της παλάμης.
- Βουβός πόνος στους αντιβραχίονες.
- Αδυναμία στο να σηκώσουμε βαριά αντικείμενα, λόγω κούρασης των χεριών.
- Οξύτατος πόνος αμέσως μετά από την κίνηση που θεωρούμε πως αποτελεί Κάκωση.

Για να αντιμετωπίσουμε τέτοιες παθήσεις, εφόσον βρίσκονται ακόμα σε αρχικό στάδιο, καλό είναι, πέρα από την σωστή στάση του σώματος που αναφέραμε παραπάνω, να προμηθευτούμε κάποιον εναλλακτικό εξοπλισμό γραφείου, όπως: Εργονομικά πληκτρολόγια (είτε αυτά που μοιάζουν κυματιστά ή αυτά που είναι χωρισμένα σε δύο μέρη). Αποφύγετε, πάντως, τα πληκτρολόγια και τα mousepads με τις προεξοχές σιλικόνης για να ακουμπούν οι καρποί και οι αντιβραχίονες όταν γράφετε γιατί πιέζουν υπερβολικά τα συγκεκριμένα σημεία και μπορεί να προκαλέσουν χειρότερο πόνο. Προτιμήστε ένα εργονομικό ποντίκι, από αυτά που υποστηρίζουν το σχήμα της παλάμης και που με τη χρήση μιας μπίλιας μετακινούν το βελάκι στην οθόνη, ενώ το χέρι μένει ακίνητο.

Η δε καρέκλα στην οποία καθόμαστε πρέπει να στηρίζει την πλάτη μας σε ευθεία θέση με μία ελαφριά, χαλαρή κύρτωση. Πρέπει επίσης να είναι προσαρμόσιμη ως προς το ύψος, έτσι ώστε να ακουμπούν τα πόδια μας καλά στο έδαφος και οι μηροί μας να βρίσκονται σε παράλληλη με το πάτωμα θέση. Βεβαιώστε, ακόμα, ότι το ύψος της καρέκλας επιτρέπει στο πάνω μέρος των χεριών και στους αγκώνες να λειτουργούν παράλληλα με τον κορμό του σώματος, με τους αντιβραχίονες να εκτείνονται σε γωνία 90 μοιρών από τον κορμό και παράλληλα με τους μηρούς. Αυτή η στάση επιτρέπει στους αντιβραχίονες, τους καρπούς και τα χέρια να βρίσκονται στην βέλτιστη θέση έτσι ώστε να αποφεύγονται οι Κακώσεις των χεριών.

* Κόπωση Ματιών (Eye Strain): Πολλοί χρήστες υπολογιστών παραπονούνται για πόνους στα μάτια μετά από παρατεταμένη χρήση. Αυτός ο πόνος οφείλεται στην υπερ-εργασία των μυών των ματιών. Σύμφωνα με την κλινική Mayo, η οποία ειδικεύεται στην συγκεκριμένη πάθηση (περισσότερες πληροφορίες στα Σχετικά Links), η κόπωση των ματιών λόγω της χρήσης του υπολογιστή δεν επιφέρει συνήθως σοβαρές ή μακροχρόνιες συνέπειες. Μπορεί, ωστόσο, να γίνει ιδιαίτερα δυσάρεστη, ενοχλητική και επίπονη.

Συμπτώματα της πάθησης αυτής μπορεί να είναι:
- Πονοκέφαλοι κατά τη διάρκεια ή/ και μετά τη χρήση του υπολογιστή.
- Ερεθισμένα ή/ και ξηρά μάτια.
- Θολή όραση.
- Αργή επανεστίαση όταν κοιτάμε από την οθόνη σε μακρινά αντικείμενα.
- Χάσιμο της θέσης όταν κινούμε τα μάτια μεταξύ του πληκτρολογίου και της οθόνης.
- Δυσκολία να δούμε καθαρά σε μεγάλη απόσταση μετά από παρατεταμένη χρήση του υπολογιστή.
- Περιστασιακή διπλωπία.
- Αλλαγές στην αντίληψη των χρωμάτων.
- Αλλαγές στη συνταγή των γυαλιών μας.
- Μικρότερη οπτική ικανότητα και τακτικότερα λάθη.

Για να αποφύγουμε ή να περιορίσουμε την Κόπωση των Ματιών πρέπει πρώτα απ’όλα να χρησιμοποιούμε τα σωστά μυωπικά γυαλιά, όπως μας έχει συστήσει ο οφθαλμίατρός μας. Καλό είναι μάλιστα να τονίσουμε στον γιατρό ότι θέλουμε γυαλιά (ή φακούς) ειδικά για τη χρήση υπολογιστή, γιατί τα περισσότερα είναι σχεδιασμένα για διάβασμα έντυπου υλικού. Όσο κι αν σας κάνει εντύπωση, υπάρχουν ειδικοί φακοί (γυαλιών ή επαφής) για δουλειά στον υπολογιστή. Η αντανάκλαση του φωτός στην οθόνη μπορεί, επίσης, να σας κουράζει, γι’αυτό τοποθετήστε ένα φίλτρο μπροστά της που θα απορροφά την ενοχλητική γυαλάδα.

Επιμέλεια: Έλενα Μπούλια