Κινητά τηλέφωνα: Απάτες, ακτινοβολίες και άλλες ανησυχίες

του Πάρη Καπράλου

Η κινητή τηλεφωνία στην Ελλάδα γνωρίζει ιδιαίτερη άνθιση τα τελευταία χρονιά, σε βαθμό που να αναλογούν 1,8 κινητά σε κάθε Έλληνα πολίτη, αφού συχνά πολλοί από εμάς έχουμε περισσότερες από μία συσκευές. Παρ’ όλα αυτά, και αντίθετα από ό,τι θα περίμενε κανείς, οι Έλληνες μοιάζουμε ελάχιστα εξοικειωμένοι με τη χρήση του κινητού τηλεφώνου,
γεγονός που εγκυμονεί κινδύνους για την υγεία μας, τα νεύρα μας, και τελικά για την άνεση στην επικοινωνία που καλούνται να προσφέρουν οι προσφιλείς κατά τ' άλλα συσκευές.

Κάποιος σοφός άνθρωπος είπε κάποτε ότι πρέπει να απολογείσαι κάθε φορά που προσπαθείς να κάνεις κάτι καλό. Σε αυτό το πνεύμα να ξεκαθαρίσω ότι το δεν φιλοδοξούμε να καλύψουμε σε κάθε λεπτομέρεια κάθε κίνδυνο που ίσως ελλοχεύει από την κακή ή παρανοημένη χρήση του κινητού τηλεφώνου, αλλά περισσότερο να ξεκαθαρίσουμε μερικά βασικά ζητήματα που χωρίς κανένα λόγο ταλαιπωρούν δυνητικά τον καθένα μας.

Τα βασικότερα θέματα που βάζουν σε μπελάδες τους χρήστες κινητών τηλεφώνων αφορούν την αθέλητη ή ορισμένες φορές ηθελημένη παραπληροφόρηση, ή την άγνοια τους για βασικά ζητήματα. Τα σημαντικότερα από αυτά αφορούν την καθημερινή χρήση του κινητού, τα αξεσουάρ του, τις δυνατότητες του, θέματα χρήσης, θέματα υγείας και σχετικές ανασφάλειες, και υπερβολικές χρεώσεις που μπορείτε να αποφύγετε.

Το τέλειο κινητό
Μην κουράζεστε, εξ ορισμού, κανένα αγαθό μαζικής παραγωγής δεν μπορεί να είναι τέλειο, καθώς κατασκευάστηκε για να ανταποκριθεί σε μαζικές απαιτήσεις. Συνεπώς κανένα κινητό δεν “ταιριάζει απόλυτα στις ανάγκες σας”. Εντούτοις, κάποια κινητά “απαντούν” πιο εύστοχα σε αυτές. Κοντολογίς, θα πρέπει να εστιάζετε στο τι πραγματικά θέλετε να κάνετε με το κινητό σας, πριν αγοράσετε συσκευή. Ευτυχώς πλέον τα καταστήματα διαθέτουν τα κινητά προς δοκιμή, στη πραγματικότητα για να τα κρατήσουν στα χέρια τους οι μελλοντικοί αγοραστές, αφού στις περισσότερες περιπτώσεις τα τηλέφωνα αυτά δεν είναι εν λειτουργία. Τι πρέπει να κοιτάξετε; Σίγουρα θα πρέπει να δείτε αν το κινητό σας αρέσει στην εμφάνιση, ώστε να αξίζει τον κόπο να δείτε οτιδήποτε άλλο.

Στη συνέχεια θα πρέπει να βεβαιωθείτε ότι τα χαρακτηριστικά του ικανοποιούν τις ανάγκες σας σε επίπεδο δυνατότητας, αλλά αμέσως μετά θα πρέπει να βεβαιωθείτε ότι είναι σε θέση να τις ικανοποιήσουν και σε επίπεδο ευχρηστίας. Και εδώ αρχίζουν τα δύσκολα. Θα πρέπει να κοιτάξετε προσεκτικά το κινητό, να το σφίξετε στο χέρι σας για να διαπιστώσετε πόσο στιβαρή κατασκευή είναι. Ένα κινητό που δίνει, για παράδειγμα, την αίσθηση ότι πιέζεται όταν το κρατάτε για να στείλετε ένα μήνυμα, ή ίσως “τρίζει”, αποκλείεται να κερδίσει την εμπιστοσύνη σας στη καθημερινή χρήση.

Εξίσου σημαντικό θέμα είναι αυτό των πλήκτρων. Ιδίως αν το κινητό είναι slider, θα πρέπει να προσέξετε το μέγεθος και την προσβασιμότητα των πλήκτρων πιέζοντας τα, κατά προτίμηση με τον αντίχειρα, με το ίδιο χέρι με το οποίο κρατάτε τη συσκευή. Περαιτέρω έχει σημασία ο “δρόμος” των πλήκτρων και βεβαίως το σχήμα τους. Ως προς το μέγεθος του κινητού και σε συνάρτηση προφανώς με το είδος της χρήσης που θα του επιφυλάξετε, θα πρέπει να βεβαιωθείτε ότι αυτό δεν είναι τόσο μικρό ώστε να καθίσταται δυσχερής ο χειρισμός του.

Ίσως αναρωτιέστε πού κρύβεται ο κίνδυνος σε όλα αυτά. Αν αφήσουμε στην άκρη προς στιγμήν, την πιθανότητα το νέο σας απόκτημα να σας σπάσει τα νεύρα, θα πρέπει να αναλογιστούμε τους σύγχρονους ρυθμούς ζωής, οι οποίοι μας επιβάλλουν να χρησιμοποιούμε μια συσκευή επικοινωνίας, ενώ παράλληλα ασχολούμαστε και με άλλα πράγματα. Συνεπώς ένα μη φανερό προσδοκώμενο από ένα κινητό τηλέφωνο είναι να μην μας αποσπά της προσοχή η χρήση του τόσο πολύ, ώστε να είναι αδύνατον ή επισφαλές να ασχολούμαστε παράλληλα με κάτι άλλο. Αναλογιστείτε το ενδεχόμενο να θέλετε να στείλετε ένα μήνυμα ενώ βαδίζετε, ή να καλέσετε έναν αριθμό ενώ οδηγείτε.

Επιχείρηση “ελεύθερα χέρια”
Αν ζείτε σε οποιοδήποτε αστικό κέντρο της χώρας θα έχετε προσέξει τη συνήθεια που έχουν ορισμένοι συμπολίτες μας να μιλούν αξιοποιώντας ένα hands-free ενώ βαδίζουν στο πεζοδρόμιο, κραδαίνοντας στο ένα χέρι τους το κινητό και πιέζοντας με το άλλο με μανία το ακουστικό του δημοφιλούς αξεσουάρ στο αυτί τους, και στη συνέχεια συνδιαλέγονται με τον συνομιλητή τους κραυγάζοντας. Αν ισχύει η επιστημονική παρατήρηση ότι το γέλιο συμβάλλει στη μακροζωία, ίσως οι συγκεκριμένοι συμπολίτες μας να προσφέρουν κοινωνικό έργο, ωστόσο σίγουρα η όλη κατάσταση δεν συμβάλει στην καλή τους διάθεση και στην υγεία τους.

Όταν επιλέγουμε ενσύρματο handsfree, ιδίως εφόσον είμαστε άνθρωποι που μιλάμε πολύ στο τηλέφωνο, είναι καλό να επιλέγουμε ένα σχήμα / μέγεθος ακουστικού που να θεωρούμε ότι μας βολεύει, και όχι ένα ακουστικό που να μας αρέσει απλώς οπτικά, με βάση π.χ. το φουτουριστικό design του. Επίσης, λάβετε υπ’ όψιν σας ότι τα μικροσκοπικά ακουστικά που είναι φτιαγμένα για να μπαίνουν μέσα στο αυτί, όσο κι αν σας δίνουν την αίσθηση ότι θα πέσουν μόλις βηματίσετε π.χ. πιο γρήγορα, αυτό δεν θα συμβεί: γι' αυτό είναι ανατομικά σχεδιασμένα, ώστε να στέκονται στη θέση τους.

Εξάλλου, το να πιέζετε το ακουστικό στο αυτί σας ενόσω βρίσκεστε σε ένα εξαιρετικά θορυβώδες περιβάλλον δεν θα σας βοηθήσει να ακούτε καλύτερα, αφού τα περισσότερα ακουστικά που είναι σχεδιασμένα να μπαίνουν στο αυτί -και ιδίως τα στερεοφωνικά- είναι σχεδιασμένα ώστε να αποδίδουν τον ήχο σφαιρικά γύρω τους, με έμφαση προς τα μπροστά. Αν το δάκτυλο σας εφάπτεται στο ακουστικό, έχετε απώλειες από ορισμένες συχνότητες που αυτό παράγει.

Η απαίτηση να μιλάτε χωρίς κανένα απολύτως πρόβλημα σε ένα εξαιρετικά θορυβώδες περιβάλλον ικανοποιείται σε έναν βαθμό με αυτά τα ακουστικά, καθώς ο σχεδιαστής προέβλεψε να χρησιμοποιήσει τις μπάσες συχνότητες του ακουστικού ώστε να απομονώσει μέρος του θορύβου, ή στη πραγματικότητα να αναγκάσει το αυτί σας να προτιμά τον ήχο του ακουστικού και να αγνοεί το θόρυβο, αλλά υπολόγισε χωρίς το δάκτυλο σας –πιστέψτε με.

Τέλος, εφ’ όσον αποφασίσατε ότι θα σας διευκόλυνε να μιλάτε με handsfree, και ιδίως εφόσον μιλάτε πολύ στο κινητό, ίσως θα βρίσκατε εξαιρετικά βολικό να χρησιμοποιείτε μία θήκη ζώνης, ή κάποια άλλη θήκη / θέση για το κινητό σας αντί να απασχολείτε το χέρι σας με το να το κρατάτε. Δοκιμάστε το, ίσως το βρείτε διευκολυντικό.

Ο μπλε “κίνδυνος”
Τα ασύρματα handsfree είναι μία εξαιρετική επιλογή αν δεν θέλετε να μπλέκετε με καλώδια. Δύο λόγοι θα μπορούσαν να σας εξωθήσουν να απορρίψετε αυτή την επιλογή: η ανώτερη τιμή τους από τα συμβατικά ενσύρματα και η χαριστική βολή που δίνει η χρήση του Bluetooth στην -ούτως ή άλλως- αδύναμη μπαταρία του κινητού σας. Για το πρώτο θέμα μπορώ μόνο να σας συμβουλεύσω να ξαναδείτε το ζήτημα, αν είχατε εξετάσει παλιότερα την αγορά ενός Bluetooth ακουστικού και τα βρήκατε ακριβά, καθώς η τιμή τους έχει κατρακυλήσει τον τελευταίο χρόνο. Για το δεύτερο ζήτημα σαφώς σας συμβουλεύω να αλλάξετε κινητό.

Εντούτοις, συνήθως κανένας από τους δύο προαναφερθέντες ανασταλτικούς παράγοντες δεν επηρεάζει την κρίση των καταναλωτών αναφορικά με την αγορά της συγκεκριμένης συσκευής. Συνήθως, είναι η παράλογη ανησυχία ότι θα “λάμπουν στο σκοτάδι” ή γενικά θα τους συμβεί κάτι πολύ άσχημο και τραγικό από την εκπεμπόμενη ακτινοβολία. Αν σκέπτεστε σοβαρά να κάνετε καριέρα ως φωτιστικό, το να αγοράσετε Bluetooth ακουστικά δεν θα σας βοηθήσει προς αυτήν την κατεύθυνση. Το bluetoοth έχει και αυτό ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, όπως και το κινητό, αλλά όπως και κάθε συσκευή ή ηλεκτρονική και ηλεκτρική διάταξη που τη διέρχεται ρεύμα.

Παρ’ όλα αυτά, το bluetoοth ακουστικό εκπέμπει αμελητέα ποσότητα ακτινοβολίας, ακριβώς διότι η ισχύς του είναι πολύ χαμηλή. Τα κυριότερα μεγέθη που ενδιαφέρουν σχετικά με την εκπομπή ακτινοβολίας από οποιαδήποτε ασύρματη συσκευή είναι η ισχύς λειτουργίας και εκπομπής σε συνάρτηση με το πόσο υψηλή είναι η εκπεμπόμενη συχνότητα. Το Bluetooth λειτουργεί στο «αδέσμευτο» φάσμα συχνοτήτων των 2,45 GHz (ISM, Industrial, Scientific and Medical) ώστε οι συσκευές που το ενσωματώνουν να μπορούν να λειτουργήσουν απροβλημάτιστα σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη, δηλαδή σε υψηλή συχνότητα, αλλά με δεδομένη την αμελητέα ισχύ εκπομπής, η ακτινοβολία που εκπέμπεται είναι ελάχιστη.

“Εξωτικές” υπηρεσίες… με το αζημίωτο
Τα τελευταία δύο χρόνια συναντάται συχνά το φαινόμενο της αποστολής μηνυμάτων σε ανυποψίαστους χρήστες για προσθήκη υπηρεσιών, διαγωνισμούς στους οποίους ο αποστολέας του μηνύματος σας λέει ότι έχετε κερδίσει ενώ ποτέ δεν έχετε παίξει σε αυτούς, δυνατότητα εντοπισμού κινητού κάποιου άλλου και της τοποθεσίας στην οποία βρίσκεται, και άλλα ανάλογα (αν και αυτά είναι τα βασικότερα).

Κάποιοι από τους εκατομμύρια χρήστες σε όλο τον κόσμο που λαμβάνουν -ο καθένας στη γλώσσα του συνήθως- αυτά τα μηνύματα ανταποκρίνονται θετικά, με απαντητικό σύντομο γραπτό μήνυμα, όπως τους υποδεικνύεται να πράξουν από τον αποστολέα τους μηνύματος, το οποίο στέλνουν σε έναν αριθμό από το κινητό τους. Όταν το κάνει αυτό ο χρήστης έχει ουσιαστικά πέσει θύμα ενός από τους μερικούς χιλιάδες απατεώνες που πωλούν αέρα κοπανιστό έναντι αδρής αμοιβής σε ανυποψίαστους ανθρώπους. Συνήθως στη συνέχεια η ανύπαρκτη υπηρεσία / ο ψεύτικος διαγωνισμός κλπ, στον οποία έχετε εγγραφεί, σας στέλνει κι άλλα μηνύματα, αναγκάζοντας σας να απαντήσετε σε αυτά, χωρίς βεβαίως να σας ενημερώνει ότι για κάθε μήνυμα που στέλνετε στα νούμερα που σας υποδεικνύονται πληρώνετε ένα υπερβολικό, αλλά όχι τεράστιο ποσό –της τάξης των 4-8 ευρώ συνήθως– για υπηρεσίες και αγαθά που ποτέ δεν πρόκειται να λάβετε.

Κάτι που κάνει θραύση τελευταία στην Ελλάδα είναι η “υπηρεσία εντοπισμού κινητού τηλεφώνου”. Πρόκειται εξίσου για απάτη, όσο και αυτές που περιγράψαμε παραπάνω, απλώς συνήθως ενεργοποιείται όταν καλέσετε / στείλετε μήνυμα σε έναν αριθμό που θα βρείτε σε μία διαφήμιση στο internet, η οποία θα προωθεί αυτή την υπηρεσία. Πολύ συχνά μάλιστα η διαφήμιση καλεί τους χρήστες να στείλουν ένα μήνυμα σε έναν αριθμό, περιλαμβάνοντας έναν αριθμό κινητού που θα ήθελαν να εντοπίσουν.

Μόλις ο χρήστης το κάνει αυτό συμβαίνουν δύο πράγματα: αφενός εγγράφεται σε μία υπηρεσία που τον χρεώνει μερικά ευρώ κάθε μήνα για υπηρεσίες που δεν λαμβάνει, τουλάχιστον για ένα ημερολογιακό έτος, και σε ορισμένες περιπτώσεις –εφόσον το τηλέφωνο του είναι καρτοκινητό– κάθε φορά που ανανεώνει το χρόνο ομιλίας του, αφετέρου, εντός μερικών ημερών, ο αριθμός του κινητού που έχει συμπεριλάβει ο χρήστης στο μήνυμα του, αρχίζει να δέχεται παρόμοιες προσκλήσεις για διάφορες άλλες μορφές κινητής… απάτης σαν αυτές που περιγράψαμε παραπάνω.

Τι μπορεί να γίνει αφού έχετε ήδη πέσει θύμα μιας ανάλογης απάτης; Τα πράγματα δυστυχώς σε αυτό το θέμα δεν είναι απλά. Με την πράξη σας να στείλετε SMS αποδοχής μίας υπηρεσίας, σύμφωνα με τα νομικά κρατούντα διεθνώς σε θέματα τηλεπικοινωνιών, έχετε συμφωνήσει / συνομολογήσει ότι αγοράζετε μία υπηρεσία, πράγμα το οποίο επέχει θέση εμπορικής συναλλαγής μεταξύ δύο ενδιαφερόμενων μερών, για την οποία, εξαιτίας του απορρήτου των τηλεπικοινωνιών, ο πάροχος υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας δεν έχει λάβει γνώση, και συνεπώς δεν ευθύνεται στο ελάχιστο.

Σε περίπτωση που είχατε την πρόνοια να κρατήσετε τα γραπτά μηνύματα που έχετε ανταλλάξει με την “υπηρεσία”, και που αυτά δεν δηλώνουν με σαφήνεια το κόστος της και τη διάρκεια της (πράγμα που συνήθως δεν κάνουν) μπορείτε να δοκιμάσετε να καταφύγετε στη βοήθεια της εταιρείας κινητής τηλεφωνίας στην οποία είστε συνδρομητής ή της οποίας έχετε καρτοκινητό. Θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η εταιρεία κινητής τηλεφωνίας δεν είναι υποχρεωμένη να σας βοηθήσει και συχνά –για ορισμένες μορφές απάτης– δεν μπορεί να το κάνει, αν δεν κινηθείτε νομικά. Κανονικά θα πρέπει να προσφύγετε στην ΕΕΤΤ (Εθνική Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών & Ταχυδρομείων), ή εναλλακτικά στον Συνήγορο του Πολίτη ή κάποιες ενώσεις καταναλωτών, οι οποίες με τη σειρά τους θα προσφύγουν στα αρμόδια όργανα που θα δώσουν στην εταιρεία κινητής τηλεφωνίας το δικαίωμα να παρεμβληθεί, ακυρώνοντας τη συναλλαγή.

Κάτι άλλο που μπορεί να γίνει είναι να είστε εξαιρετικά προσεκτικοί όταν σας έρχονται μηνύματα από πρόσωπα που δεν γνωρίζετε, ή διαφημιστικά μηνύματα από εταιρείες που φανερά δεν είναι ο πάροχος κινητής τηλεφωνίας που σας προσφέρει υπηρεσίες. Αγνοήστε κάθε τέτοιο μήνυμα: θα γλιτώσετε από πολλούς μπελάδες.

Το κινητό μου έχει ίωση
Στη πραγματικότητα οι ιοί για κινητά είναι ένα είδος απάτης σαν αυτό που περιγράψαμε πιο πάνω. Ωστόσο, η απάτη σε αυτήν την περίπτωση γίνεται αυτοματοποιημένα, και όχι πείθοντας τον χρήστη να αγοράσει μια πανάκριβη υπηρεσία. Το “κακό” ξεκίνησε το 2004 με έναν ιό που ονομαζόταν “Cabir”. Μέχρι τότε οι “ιοί” ήταν κακόβουλο λογισμικό που διακινείτο μέσω δικτύων και άλλων μέσων μεταξύ υπολογιστών, το οποίο είχε τη δυνατότητα να κλωνοποιεί τον εαυτό του, να υποκλέπτει κάποια στοιχεία, να καταστρέφει κάποια προγράμματα ή να προκαλεί ζημία στις λειτουργίες ενός συστήματος και να διαδίδεται και σε άλλα συστήματα.

Οι ιοί κινητών τηλεφώνων μπορούν να “κολλήσουν” σε ένα κινητό το οποίο συνδέεται με έναν υπολογιστή που έχει τον ιό, μέσω σύνδεσης με το internet –είτε μέσω υπολογιστή είτε απευθείας με τη χρήση υπηρεσίας κινητού internet– αλλά και μέσω bluetooth. Υπάρχουν “αντιβιοτικά”, antivirus παρόμοια με αυτά που υπάρχουν για τους υπολογιστές, κυρίως για τα τηλέφωνα που έχουν λειτουργικό σύστημα (smartphones), αλλά στην πραγματικότητα αυτά καλύπτουν περισσότερο τις δύο πρώτες περιπτώσεις “μόλυνσης”. Η τρίτη περίπτωση μπορεί να καλυφθεί αν ο χρήστης είναι απλά προσεκτικός.

Εξηγώ: τα περισσότερα τηλέφωνα που διαθέτουν δυνατότητα ασύρματης σύνδεσης μέσω bluetooth με άλλες συσκευές έχουν από προεπιλογή ανοικτό και ορατό συνέχεια το Bluetooth. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε άλλη συσκευή που έχει αυτή τη δυνατότητα είναι σε θέση να ανιχνεύσει τη συσκευή σας, να την εντοπίσει και να προσπαθήσει να της στείλει ένα μήνυμα / αρχείο, το οποίο δυνητικά μπορεί να είναι κάποια βλαβερή εφαρμογή. Σε κάθε περίπτωση κανείς δεν μπορεί να σας στείλει οτιδήποτε μέσω bluetooth αν δεν συναινέσετε. Μόλις οποιοσδήποτε σας στείλει ένα αρχείο θα εμφανιστεί ένα μήνυμα στην οθόνη του κινητού σας που θα αναφέρει το όνομα της συσκευής που σας στέλνει το αρχείο και το όνομα του αρχείου, και θα σας ρωτά αν αποδέχεστε τη σύνδεση. Μην αποδεχτείτε καμία σύνδεση από άτομο που δεν γνωρίζετε.