Παιδικές εμμονές: Ποιες είναι και πώς τις αντιμετωπίζουμε;

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Η προσχολική ηλικία θεωρείται από τους ειδικούς ως το κομβικό σημείο κατά το οποίο «χτίζεται» η οριοθέτηση από την πλευρά του γονιού και διαμορφώνεται η συμπεριφορά του παιδιού. Μπορεί να ακούγεται παράλογο, όμως σε αυτή την ηλικία το παιδί περνάει μια πρώτη… εφηβεία. Έτσι λοιπόν, οι γονείς έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με απίστευτες ψυχολογικές μεταπτώσεις στην συμπεριφορά του και αδυνατούν να καταλάβουν το «γιατί» το αγγελούδι τους την μια στιγμή χοροπηδάει γεμάτο χαρά και αμέσως μετά θυμίζει ταύρο junior σε υαλοπωλείο.

«Πηγές» των ψυχολογικών αυτών μεταπτώσεων είναι, μεταξύ άλλων, οι εμμονές των παιδιών οι οποίες ξεκινούν από πολύ μικρή ηλικία και παρουσιάζουν την ίδια συμπτωματολογία με αυτή των ενηλίκων. Ποιες είναι όμως αυτές οι εμμονές και πώς θα πρέπει να τις αντιμετωπίσουν οι γονείς;

«Οι συμπεριφορές αυτές ξεκινούν από ‘κολλήματα’ που έχουν τα παιδιά. Για παράδειγμα, θέλουν να βλέπουν το ίδιο DVD κάθε μέρα, θέλουν να έχουν μαζί τους το τάδε παιχνίδι ή την πιπίλα τους συνέχεια ή μια κουβερτούλα», λέει η κ. Ερμίνα Γάκη, συμβουλευτική ψυχολόγος. «Πρόκειται για αντικείμενα με τα οποία το παιδί είναι συναισθηματικά δεμένο και είναι πολύ φυσιολογικό να τα παίρνει μαζί του γιατί νιώθει μια ανακούφιση με αυτά. Η δυσφορία όμως, συνήθως δημιουργείται όταν οι γονείς ζητούν από τα παιδιά να σταματήσουν μια συγκεκριμένη δραστηριότητα», προσθέτει.

Σε αυτές τις περιπτώσεις, τα παιδιά γκρινιάζουν, μπορεί να αρχίσουν να ουρλιάζουν, να κοπανιούνται στο πάτωμα και γενικά να είναι σε έξαλλη κατάσταση. «Εμμονικές συμπεριφορές, εκτός από τις προαναφερθείσες μπορεί να είναι η άρνηση των παιδιών να αλλάξουν μια συνήθεια, για παράδειγμα να πίνουν το γάλα τους με ένα συγκεκριμένο τρόπο, να κάθονται σε μια συγκεκριμένη θέση ή να θέλουν να φορούν συγκεκριμένα ρούχα», αναφέρει σχετικά η κ. Γάκη. Επίσης, μπορούν να έχουν δυσκολία στο να προσαρμοστούν σε νέες καταστάσεις ή να συναντήσουν καινούργια πρόσωπα. Σε ακραίες περιπτώσεις όπως λέει, το παιδί και ιδιαίτερα τα κορίτσια μπορεί ακόμα και να αυνανίζεται μπροστά σε κόσμο, κάτι που υποδηλώνει άγχος και συσσωρευμένη ένταση στο παιδί.

«Όλες αυτές οι συχνές ψυχολογικές μεταπτώσεις κατά την διάρκεια της ημέρας, οι απότομες αλλαγές και συμπεριφορές, δεν σημαίνουν πάντοτε ότι έχουμε να κάνουμε με ένα προβληματικό παιδί», επισημαίνει η κ. Γάκη, «απλά θα πρέπει ως γονείς να το χειριστούμε σωστά».

Αντιμετώπιση από τους γονείς

Τα παιδιά στην προσχολική ηλικία δυσκολεύονται να χειριστούν τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους, αφού δεν ξέρουν να εκφράζονται. Εδώ έρχεται η υποχρέωση των γονιών να τους μάθουν πώς να το κάνουν. «Δεν ξέρουν πώς να εκφράσουν το αίσθημα της κόπωσης για παράδειγμα ή ακόμα και της πείνας, και να πουν τώρα κουράστηκα πρέπει να σταματήσω μια ασχολία. Αν τους αρέσει ένα παιχνίδι και αντλούν ευχαρίστηση από αυτό δεν ξέρουν πώς να βάλουν φρένο και θα το συνεχίσουν όσο περισσότερο μπορούν, ακόμα και αν κουράζονται», λέει σχετικά.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, περιπτώσεις παιδιών τα οποία αν και η ώρα είναι περασμένη και… κοιμούνται όρθια, αντιδρούν με κλάμα και φωνές όταν οι γονείς προσπαθούν να τους πάρουν το παιχνίδι από τα χέρια. «Εκεί θα πρέπει να παρέμβει ο γονέας, να του μάθει τα όρια και να εκπαιδεύσει την κρίση του σιγά σιγά έτσι ώστε το παιδί να μπορέσει να αναγνωρίσει τις ανάγκες του και να αποκτήσει συναισθηματική νοημοσύνη, δηλαδή να έχει ενσυναίσθηση των συναισθημάτων των γύρων του, αλλά και των δικών του», τονίζει η κ. Γάκη.

Ένας από τους τρόπους για να γίνει αυτό, είναι ο γονιός να «βάλει» σε λόγια τις αντιδράσεις του παιδιού, έτσι ώστε αυτό να ακούσει πως συμπεριφέρεται. Να του καθρεφτίσει, με άλλα λόγια, την εικόνα του και έτσι να το εκπαιδεύσει ώστε να έρχεται αντιμέτωπο με τις σκέψεις και τα συναισθήματά του. Για παράδειγμα: «Μάρκο, φαίνεσαι πολύ κουρασμένος και τα ματάκια σου κλείνουν, νομίζω είναι καλύτερα να σε πάω στο κρεβάτι σου να κοιμηθείς. Αν θέλεις, μπορείς να πάρεις και το αγαπημένο σου παιχνίδι παρέα και αύριο που θα είσαι ξεκούραστος μπορείς να παίξεις πάλι με αυτό».

«Με αυτόν τον τρόπο βάζουμε ένα φρένο στα παιδιά, διότι μια τέτοια συμπεριφορά όσο την αφήνουμε και εξελίσσεται τόσο αποδιοργανώνει το παιδί, το πελαγώνει και θολώνει την σκέψη του. Δεν ξέρει πώς να το αναχαιτίσει, πώς να το σταματήσει», επισημαίνει η κ. Γάκη και προσθέτει: «Αυτή η βοήθεια από τον γονιό ανακουφίζει το παιδί, ακόμα και αν στην αρχή αντιδρά. Αν τα προσεγγίσουν με αυτόν τον τρόπο και τα μάθουν να εξοικειώνονται με τα συναισθήματά τους, τα εκπαιδεύουν ώστε όταν γίνουν ενήλικες να μπορούν να το κάνουν μόνα τους. Το γεγονός ότι φτάσαμε εδώ που φτάσαμε έγκειται στο ότι οι σημερινοί ενήλικες δεν εκπαιδεύτηκαν ποτέ στην συναισθηματική νοημοσύνη».

Η διαχείριση αυτή από την πλευρά των γονιών απαιτεί ψυχραιμία, αλλά και να είναι και οι ίδιοι εκπαιδευμένοι στο να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, να διαχειρίζονται το άγχος τους και τις δύσκολες συγκρουσιακές καταστάσεις. Η μέθοδος «πινγκ πονγκ» σε αυτή την συμπεριφορά, δηλαδή φωνάζει το παιδί, φωνάζει και ο γονιός ή χειροδικεί ή βάζει τιμωρία, κάνει τα πράγματα χειρότερα. «Η συμπεριφορά σε αυτές τις περιπτώσεις θα επαναληφθεί, ενώ υπάρχει κίνδυνος το παιδί να γίνει εσωστρεφές, να μην ανοίγεται και να μην εκφράζεται», σημειώνει η κ. Γάκη .

Σε κάθε περίπτωση, αν οι συμπεριφορές των εμμονών είναι επαναλαμβανόμενες, δηλαδή τα παιδιά κλαίνε για πολύ ώρα, δεν βγαίνουν από το δωμάτιό τους ή συμπεριφέρονται επιθετικά και δεν προσαρμόζονται, τότε οι γονείς θα πρέπει να ζητήσουν την βοήθεια ενός ειδικού. «Κάθε περίπτωση είναι εξειδικευμένη. Ο γονιός θα πρέπει να δει γιατί συμβαίνει αυτό στο παιδί, είναι μια εμμονή με περιβαλλοντικό ή γενετικό αίτιο; Έχει παρατηρηθεί ότι σε παιδιά που παρουσιάζουν εμμονές, συνήθως ένας από τους δύο γονείς ή και οι δύο είναι εμμονικοί. Επομένως εδώ χρειάζεται ιδιαίτερη μεταχείρηση, ακόμα και φάρμακα σε ακραίες περιπτώσεις», τονίζει.