Γιατί το παιδί μου βλέπει εφιάλτες;

του Γιώργου Κόκουβα

Μακάρι οι εφιάλτες του παιδιού σας να είχαν την απλοϊκή εξήγηση του «Μπαμπούλας ΑΕ». Μακάρι τα «τέρατα» που το ξυπνούν τα βράδια να ήταν τα συμπαθή χνουδωτά πλάσματα της Pixar. Δυστυχώς, όμως, πολλοί γονείς έρχονται αντιμέτωποι με πολύ πιο «ζωντανούς» και λιγότερο αστείους φόβους των παιδιών τους, έστω κι αν αυτοί δεν κατοικούν παρά στα όνειρά τους.

Αν κι εσείς έχετε ξυπνήσει αρκετές νύχτες από τις φωνές του παιδιού σας, που ιδρώνει τρομαγμένο στο κρεβάτι του, χάρη σε έναν –επαναλαμβανόμενο ή μη- εφιάλτη, ξέρετε πολύ καλά πως όσο κι αν πρόκειται για «λάθος συναγερμό», οι εικόνες ενός εφιάλτη φαντάζουν πολύ αληθινές και καθόλου χαριτωμένες στο παιδικό του μυαλό.

Γι’ αυτό, αναζητάμε τις γνώμες των ειδικών παιδοψυχολόγων και της επιστημονικής έρευνας, και συγκεντρώνουμε συμβουλές και αλήθειες που εντοπίζουν τις πιθανές αιτίες αλλά και τους τρόπους αντιμετώπισης των άσχημων ονείρων που έχουν εγκατασταθεί… στο παιδικό δωμάτιο του σπιτιού.

Γιατί βλέπει εφιάλτες;

Για τα μικρά παιδιά, οι εφιάλτες αποτελούν συχνό φαινόμενο και συχνά οφείλονται στην δυσκολία να αντιμετωπίσουν τα πρώτα πραγματικά άγχη της παιδικής ηλικίας. «Περίπου το 30-50% των παιδιών έχουν βιώσει ένα επεισόδιο εφιάλτη, ενώ ένα ποσοστό παιδιών από 7 ως 15% αντιμετωπίζουν εφιάλτες που επανέρχονται συχνά», μας λέει η κ. Αλεξάνδρα Καππάτου, ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος και συγγραφέας. «Συνήθως οι εφιάλτες εμφανίζονται μετά την ηλικία των 2 ετών, και μάλιστα στο δεύτερο μισό του ύπνου, συνοδεύονται με φωνές και κλάμα, ενώ την επόμενη ημέρα το παιδί είναι σε θέση να θυμηθεί και να διηγηθεί το όνειρό του», μας εξηγεί.

Μια συνήθης αιτία εφιάλτη είναι η ακρόαση ή η θέαση κάτι τρομακτικού κατά την διάρκεια της ημέρας, ιδιαίτερα αν αυτό συνέβη λίγο πριν την ώρα του ύπνου. Μάλιστα, σε επιστημονική έρευνα του Ινστιτούτου Παιδικών Ερευνών του Seattle, κατά την οποία καταγράφηκαν οι επιδράσεις των καρτούν σε παιδιά νηπιακής ηλικίας, παρατηρήθηκε ότι τα παιδικά προγράμματα που εμπεριέχουν έστω και ελάχιστο ποσοστό βίας (από τον Spiderman και τον Batman, μέχρι τις επιθέσεις των καρτούν τύπου Bugs Bunny), αυξάνουν τις πιθανότητες ύπαρξης εφιαλτών.

Το στρες είναι επίσης ένας πιθανός ένοχος για τις εφιαλτικές νύχτες. Αιτίες άγχους μπορεί να είναι για παράδειγμα ο αποχωρισμός από τους γονείς για μεγάλο διάστημα, μια ασθένεια, ή ακόμη και ο ίδιος… ο ύπνος, αν έχει μόλις προηγηθεί η μεταφορά του παιδιού σε δικό του δωμάτιο. «Το στρες, η κούραση, η αλλαγή περιβάλλοντος είναι οι συχνότερες αιτίες εφιαλτών», αναφέρει η κ. Καππάτου και συμπληρώνει: «Με την σειρά τους, πηγές άγχους μπορεί να αποτελούν για το παιδί οι συνθήκες πίεσης στο περιβάλλον του, ο ερχομός ενός νέου μωρού, η έκθεση σε καβγάδες και δυσάρεστες καταστάσεις, η πρώτη περίοδος στον παιδικό σταθμό και άλλες καταστάσεις στις οποίες διαταράσσεται η οικογενειακή ζωή ή η δική του καθημερινότητα».

Σε πιο ειδικές περιπτώσεις, πηγή εφιαλτών μπορεί να αποτελεί το μετατραυματικό στρες που παρουσιάζεται, σύμφωνα με μελέτες σε παιδιά με γονείς που πάσχουν από καρκίνο.

Πώς να αντιμετωπίσετε τους εφιάλτες

Αυτό που πρέπει να κάνουν οι γονείς είναι να καθησυχάσουν το παιδί τους και να είναι όσο πιο ψύχραιμοι μπορούν για να του μεταφέρουν την ηρεμία και το αίσθημα ασφάλειας κάθε φορά που ξυπνά τρομαγμένο, μας εξηγεί η κ. Καππάτου. «Χωρίς να δείξουν οι ίδιοι αναστατωμένοι, θα πρέπει να πάνε στο δωμάτιό του, να το καθησυχάσουν με μια αγκαλιά, αλλά μόνο αν την δεχτεί το παιδί. Πολλές φορές, δεν είναι τόσο εύκολο για τα παιδιά που βιώνουν ένα επεισόδιο τρόμου μετά από εφιάλτη», λέει η ειδικός. Αξίζει να σημειωθεί ότι, ενώ οι γονείς δεν μπορούν να εμποδίσουν τους εφιάλτες των παιδιών τελείως, μπορούν να λάβουν μέτρα για να βοηθήσουν την εμφάνιση γλυκών ονείρων. Όπως μας εξηγεί, άλλωστε, η ειδικός, η καλύτερη αντιμετώπιση είναι η πρόληψη.

Από τις πρώτες φορές που θα διαπιστώσουν ότι το παιδί τους είδε εφιάλτες, μας λέει η παιδοψυχολόγος, οι γονείς θα πρέπει να αναρωτηθούν αν υπάρχει πίεση στο περιβάλλον του ή κάποιοι από τους παράγοντες που προαναφέραμε πιο πάνω. «Αν είναι δυνατόν, αυτή η αιτία άγχους θα πρέπει να εξαλειφθεί, ενώ σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να φροντίζουν για την ύπαρξη των απαραίτητων συνθηκών για έναν καλό ύπνο. Το ήρεμο κλίμα, η τήρηση συγκεκριμένου ωραρίου ύπνου, η αποφυγή εντάσεων, καβγάδων και παρατηρήσεων πριν τον ύπνο είναι σωστά βήματα για να προληφθεί ένα δυσάρεστο κλίμα που μπορεί να οδηγήσει σε εφιάλτες», επισημαίνει η κ. Καππάτου.

«Την επόμενη ημέρα», μας λέει, «μπορεί να γίνει μια συζήτηση με το παιδί, ώστε να τους διηγηθεί τι ονειρεύτηκε, να του εξηγήσουν ότι αυτό ήταν απλώς ένα όνειρο και πως δεν πρόκειται να τους συμβεί στην πραγματικότητα και να ακολουθήσουν μια πρακτική μέθοδο: Να ζητήσουν από το παιδί να τους ζωγραφίσει αυτό που τους φόβισε, είτε ήταν ένας σκύλος, είτε ένας κλέφτης, ο αποχωρισμός του από τους γονείς κ.ο.κ. Στην συνέχεια, μπορούν να το ρωτήσουν τι είναι αυτό που πιστεύει πως θα μπορούσε να διώξει τον φόβο. Μπορεί να είναι η γάτα του, ο μπαμπάς, η κάτι άλλο, το οποίο και πάλι μπορεί να ζωγραφίσει. Έτσι, μέσω της αναπαράστασης, το παιδί μπορεί τελικά να νικήσει την κακή ανάμνηση».

Επιπλέον, η ειδικός μας εξηγεί γιατί δεν πρέπει οι γονείς να επιτρέπουν στο παιδί να επιστρέφει στο δικό τους κρεβάτι για να κοιμηθεί, με την πρόφαση του φόβου. «Είναι λάθος η κίνηση αυτή των γονιών, καθώς δημιουργεί μια μορφή εξάρτησης. Συχνά τα παιδιά επιθυμούν μια συγκεκριμένη τελετουργία για να κοιμηθούν, που περιλαμβάνει την παρουσία του γονέα. Το να ξαπλώσει ο γονιός μέχρι να κοιμηθεί το παιδί είναι παγίδα, καθώς μπορούν τα παιδιά να αρχίσουν μια χειριστική συμπεριφορά που δύσκολα θα αποτραπεί στην συνέχεια», μας λέει. Αν οι εφιάλτες επιμένουν για αρκετό καιρό, και τα μέτρα που παίρνετε δεν έχουν αποτέλεσμα, καλό θα ήταν να απευθυνθείτε σε έναν παιδοψυχολόγο.

Tο Ίδρυμα Nemours για την Παιδική Υγεία και οι ειδικοί του νοσοκομείου Παίδων Lucile Packard των ΗΠΑ προσφέρουν τις εξής συμβουλές προς αυτή την κατεύθυνση:
*Να έχετε σταθερό πρόγραμμα στην ώρα του ύπνου και της έγερσης.
*Να διατηρείτε ήρεμη, ήσυχη, χαλαρή και σταθερή ρουτίνα για την ώρα του ύπνου-που θα περιλαμβάνει ίσως ένα μπάνιο, την ανάγνωση ενός ευχάριστου βιβλίου και αγκαλιές.
*Σιγουρευτείτε ότι το κρεβάτι του παιδιού είναι άνετο. Επιτρέψτε να υπάρχει η αγαπημένη του κουβέρτα ή το αγαπημένο του κουκλάκι. Αφήστε επίσης ανοιχτή την πόρτα του δωματίου του.
*Μην του επιτρέπετε να παρακολουθεί τρομακτικές εκπομπές πριν τον ύπνο.
*Να εξηγήσετε στο παιδί σας ότι οι εφιάλτες είναι μόνο όνειρα και ότι δεν μπορεί να του προκαλέσουν βλάβη.

Δείτε σχετικό θέμα για τους παιδικούς εφιάλτες και την αντιμετώπισή τους, στο σχετικό δημοσίευμα του Mama365.gr.