Αυξήστε την εξυπνάδα του παιδιού σας: Τα «πρέπει» και τα «μη»

της Έλενας Μπούλια

Στο βιβλίο η «Μαφία των Μαμάδων», το οποίο έγινε best seller στην Γερμανία, η συγγραφέας Kerstin Gier παρουσιάζει έναν σύλλογο «τέλειων μητέρων» που με σκοπό να μεγαλώσουν παιδιά-διάνοιες τα αναγκάζουν από βρεφική σχεδόν ηλικία να ακούνε Μότσαρτ και να μαθαίνουν Κινέζικα, προσπαθώντας ταυτόχρονα να επιβάλλουν τις μεθόδους τους στο νηπιαγωγείο που τα στέλνουν και να δημιουργήσουν τρομερές τύψεις στις υπόλοιπες, φυσιολογικές μαμάδες.

Όσο τρομακτικό κι αν ακούγεται, η ιστορία δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Υπάρχει σε παγκόσμιο επίπεδο η τάση, από πολλούς σύγχρονους, σκληρά εργαζόμενους γονείς που πιστεύουν πως γνωρίζουν καλά το παιχνίδι του ανταγωνισμού, να ωθούν τα παιδιά τους σε ασχολίες που θα τα κάνουν ακόμα πιο έξυπνα, ακόμα πιο ικανά, για να μπορούν έπειτα να καμαρώνουν ότι ήδη στα 3 το παιδί τους λέει απ’έξω την αλφαβήτα και μπορεί να μετρήσει μέχρι το άπειρο.

Κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί, όμως, σε αυτούς τους γονείς ότι η ευφυΐα την οποία μπορεί να επιδείξει ένα παιδί στα 3 ή στα 6 θα το συνοδεύει μέχρι την στιγμή των Πανελληνίων εξετάσεων ή και αργότερα στην ζωή του. Επιπλέον, κανείς δε μπορεί να εγγυηθεί ότι με το να σνομπάρουν οι γονείς ασχολίες που πραγματικά ανταποκρίνονται στις ηλικίες αυτές και με το να αντικαθιστούν το ελεύθερο παιχνίδι με το… Sudoku δεν θα πετύχουν τελικά το ακριβώς αντίθετο: Να μεγαλώσουν ένα παιδί που θα δυσκολεύεται να ενταχτεί στο κοινωνικό πλαίσιο του σχολείου, ένα παιδί που θα έχει «χάσει» τα πιο ανέμελα χρόνια της ζωής του.

Όταν πέθανε ο Steve Jobs, πριν μερικούς μήνες, πολλοί προσπάθησαν να ορίσουν τι ήταν αυτό που τον έκανε πραγματική διάνοια. Δόθηκαν πολλές αμφιλεγόμενες και αυθαίρετες εξηγήσεις, ωστόσο το αναμφισβήτητο συμπέρασμα ήταν ένα: Όπως και να αντιλαμβανόμαστε την διάνοια, αυτοί που την διαθέτουν είναι αυτοί που μπορούν εξίσου να επιτυγχάνουν στα τεστ αλλά και στην πραγματική ζωή. Άλλωστε, πώς μετριέται η διάνοια; Κι αν μετριέται μπορεί να καλλιεργηθεί; Σε πρόσφατο δημοσίευμα του CNN.com οι ειδικοί δίνουν ενδιαφέρουσες και πρακτικές απαντήσεις.

Πώς ορίζεται η διάνοια;
Ο όρος «διάνοια» είναι πολιτιστικός, δηλαδή δεν υπάρχει στατιστικός προσδιορισμός της έννοιας. Ακόμα και τα τεστ της Mensa δεν αναγνωρίζουν «διάνοιες» αλλά άτομα των οποίων οι ικανότητες και η δημιουργικότητα τα κατατάσσουν στο 2% του πληθυσμού. Ένας συνηθέστερος, και πολιτικά ορθός, όρος στον κόσμο της εκπαίδευσης είναι: Χαρισματικό άτομο. Ακόμα και έτσι, όμως, είναι δύσκολο να ορίσουν οι εκπαιδευτικοί ποια πραγματικά είναι τα χαρισματικά παιδιά. Κάποια -λίγα- σχολεία προσλαμβάνουν κατά καιρούς ειδικούς ψυχολόγους οι οποίοι μέσα από ακόμα πιο ειδικά τεστ μετρούν τις ικανότητες των παιδιών, ενώ παράλληλα προτείνουν στα παιδιά να συμμετέχουν σε τεστ IQ, τα οποία μετρούν κυρίως την ικανότητα για λογική σκέψη. Και οι δύο τρόποι εκτίμησης της εξυπνάδας των παιδιών, όμως, επιδέχονται αμφισβήτηση. Αν, δηλαδή, το παιδί δεν είχε κοιμηθεί καλά το βράδυ πριν το τεστ;

Η δύναμη του γονιού
Ο πατέρας του Steve Jobs ήταν αυτός που τον δίδαξε τα βασικά της ηλεκτρονικής όταν ο Jobs ήταν παιδί. Πώς θα μπορούσε να φανταστεί πώς θα εξελισσόταν ο θετός γιός του; Δυνητικά όλοι οι γονείς μπορούν να κάνουν τέτοια «μαγικά». Οι επιστήμονες, άλλωστε, λένε πως η ευφυΐα είναι κατά 49% γενετικά κληρονομήσιμη και κατά 51% διεγέρσιμη από τους γονείς και το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει το παιδί. Αυτό που τονίζουν, όμως, είναι ότι παιδιά που γεννιούνται έξυπνα δεν εξελίσσονται όπως θα περίμενες κανείς, ενώ εξίσου συχνά συμβαίνει παιδιά που δεν είναι ιδιαίτερα έξυπνα να επιτυγχάνουν πολλά στην ζωή τους.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να διεγείρουμε την ευφυΐα του παιδιού;
- Η δύναμη του λόγου είναι το πρώτο πράγμα που οι επιστήμονες υποστηρίζουν πως ενισχύει την αντίληψη του παιδιού: «Μιλάτε στο παιδί –συνέχεια», παροτρύνουν τους γονείς. Δείξτε του ότι μπορεί να έχει την απάντηση σε ερωτήσεις που τυχόν του κάνετε και ότι η γνώμη του μετράει. Μην ανησυχείτε αν είναι πολύ μικρό για να καταλάβει τα πάντα και μην φοβάστε να χρησιμοποιήσετε «δύσκολες» λέξεις. Μπορεί να μην τις καταλαβαίνει αλλά θα «πιάσει» το νόημά τους από τα συμφραζόμενα.

- Διαβάστε στο παιδί: Δεν υπάρχει έρευνα που να μην επιβεβαιώνει πως η πρόσβαση σε βιβλία και η ώρα που ο γονιός περνά για να διαβάσει στο ή με το παιδί δεν ενισχύουν την αντίληψή του και δεν εξασφαλίζουν επιτυχία στο σχολείο. Το διάβασμα διεγείρει τον εγκέφαλο, το βοηθά να σκέφτεται με συνοχή και να «χτίζει» γενικές γνώσεις για τον κόσμο. Παραπάνω κίνητρο για διάβασμα έχουν τα παιδιά που βλέπουν τους γονείς τους να διαβάζουν. Έχετε, λοιπόν, τις βιβλιοθήκες στο σπίτι προσβάσιμες και μην διστάσετε να μοιραστείτε με το παιδί τα αναγνώσματά σας, να συζητήσετε για αυτά με πραγματικό ενδιαφέρον.

- Επαινείτε τα αποτελέσματα: Οι γονείς συχνά καταλαμβάνονται από το άγχος να κάνουν το παιδί να νιώσει καλά, να χαρεί να διασκεδάσει, και ξεχνούν ότι για να μάθει να κάνει κάτι σωστά παιδί χρειάζεται χρόνο. Για παράδειγμα, είναι καλό να παροτρύνουμε την ενασχόληση του παιδιού με ένα χόμπυ, αλλά ας μη βιαστούμε να το επαινέσουμε πριν ακόμα ξεκινήσει. Δώστε χρόνο στο παιδί να προσπαθήσει, δώστε χώρο να κάνει λάθη και ενθαρρύνετέ το να συνεχίσει. Το μπράβο θα ακολουθήσει με την πρώτη επιτυχία.

- Επαινείτε την περιέργεια: Η περιέργεια των παιδιών προσχολικής ηλικίας είναι απερίγραπτη. Στις περισσότερες περιπτώσεις, όμως, μειώνεται καθώς το παιδί μεγαλώνει. Προσπαθήστε να διατηρήσετε την περιέργεια των παιδιών ασχολούμενοι ενεργά με τα ενδιαφέροντά τους, τα παιχνίδια τους. Έτσι θα δημιουργήσετε μία σχέση δούναι και λαβείν, θα μάθετε στα παιδιά να «το ψάχνουν» περισσότερο και να επιστρέφουν σε εσάς με νέες πληροφορίες. Ακόμα, γνωρίστε στα παιδιά τα πράγματα που ενδιαφέρουν εσάς: Φέρτε τα σε επαφή με την μουσική που ακούτε, πάρτε τα μαζί σε ένα μουσείο ή στα χόμπι σας.

- Κάθε στιγμή μπορείτε να διδάξετε κάτι: Οδηγείτε και περνάτε μπροστά από ανεμογεννήτριες. Αντί να αναφωνήσετε «Κοίτα! Ανεμογεννήτριες!» μπορείτε να ρωτήσετε το παιδί «ξέρεις πώς λειτουργούν;», δίνοντας του την ευκαιρία να μάθει κάτι από εσάς. Είστε με το 2χρονο παιδί σας στο μανάβικο –βάλτε το να σας πει το όνομα των φρούτων και των λαχανικών που αγοράζετε. Ζητήστε από ένα 3χρονο να σας φέρει 3 ντομάτες για την σαλάτα. Βάλτε ένα 6χρονο να γράψει την λίστα του σούπερ-μάρκετ.

- Να είστε εκεί: Η ενεργή συμμετοχή στην ζωή του παιδιού και το κοινό σας ταξίδι στην ανακάλυψη του εαυτού του είναι το καλύτερο που έχετε να κάνετε για να εξασφαλίσετε την προσωπική ευφυΐα του παιδιού σας. Τι ονειρεύεστε για το παιδί σας; Να είναι χαρούμενο; Αισιόδοξο; Να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του; Να νιώθει ότι το αγαπάνε; Είναι στο χέρι σας να βοηθήσετε το παιδί σας να γίνει όσο καλύτερο μπορεί να γίνει. Και, έχοντας διαβάσει μέχρι εδώ, μάλλον είστε σε καλό δρόμο…