Πέντε ιστορικές… παρεξηγήσεις για τους πλανήτες

Ο δίδυμος αδερφός της Γης, η διπλή Αφροδίτη, το γεωκεντρικό σύστημα και δύο ακόμα ιστορικές παρανοήσεις γύρω από τους πλανήτες και το Σύμπαν.
Πέντε ιστορικές… παρεξηγήσεις για τους πλανήτες
Πολλούς αιώνες πριν μπορέσουμε με σιγουριά να πούμε ότι ο Ήλιος βρίσκεται στο κέντρο του ηλιακού μας συστήματος ή ότι η Γη είναι μοναδική στο είδος της (τουλάχιστον μέχρι σήμερα), αστρονόμοι και επιστήμονες περασμένων αιώνων διατύπωναν τις δικές τους ρηξικέλευθες για τότε θεωρίες περί πλανητών και άστρων.

Παρά το γεγονός ότι κάποιες από αυτές έκρυβαν μικρές δόσεις αλήθειας, στην πλειοψηφία τους ήταν πέρα για πέρα… fail. Δείτε παρακάτω πέντε τέτοιες θεωρίες.

Οι πλανήτες που ήταν… άστρα

Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν τους πλανήτες «ἄστρα πλανητὰ ἢ πλανώμενα», εξαιτίας της αλλαγής των θέσεων τους στον νυχτερινό ουρανό. Τα «πλανητά» αυτά άστρα περιλάμβαναν όχι μόνο τους κλασικούς, ορατούς πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος (π.χ. Ερμής, Αφροδίτη, Κρόνος, Δίας κτλ.), αλλά και τον Ήλιο και το Φεγγάρι, τα οποία οι αρχαίοι ονόμασαν «κλασικούς πλανήτες». Οι επτά κλασσικοί πλανήτες, θεωρούταν ότι είχαν μια συγκεκριμένη «φλογερή» σύνθεση, η οποία ονομαζόταν αιθέρας και ήταν ίδια με αυτή των άστρων, με τη διαφορά ότι η όψη τους και η κίνησή τους ήταν διαφορετική. Η πεποίθηση αυτή μάλιστα παρέμεινε σε ισχύ μέχρι να καταφέρουμε, εν τέλει, να παρατηρήσουμε τους πλανήτες με τηλεσκόπιο.

Το αξιομνημόνευτο πάντως είναι ότι παρά το γεγονός ότι οι αρχαίοι δεν είχαν καταλάβει επακριβώς τη φύση αυτών των ουράνιων αντικειμένων, οι αστρονόμοι εκείνης της περιόδου μπορούσαν με αρκετά καλή ακρίβεια να υπολογίσουν τις μελλοντικές τους θέσεις με βάση την τροχιά τους. Μάλιστα, αρκετά μοντέρνα πλανητάρια βασίζονται ακόμα στην αξιόπιστη μέθοδο του Πτολεμαίου, την οποία μπορείτε να βρείτε εδώ. 

Η διπλή Αφροδίτη

Οι παρατηρήσεις των αρχαίων Ελλήνων για τον πλανήτη αυτό, τους οδήγησαν στο να θεωρήσουν ότι ήταν… διπλός. Ο λόγος; Οι αστρονόμοι της αρχαίας Ελλάδας έβλεπαν την Αφροδίτη λίγο πριν ξημερώσει και λίγο μετά τη δύση του ηλίου, γεγονός που τους έκανε να νομίζουν ότι επρόκειτο για δύο άστρα, τα οποία ονόμασαν Φώσφορο και Έσπερο – ή λατινιστί Lucifer και Vesper.

Ο Άρης με όπισθεν

Γνωρίζουμε ότι ο Άρης κινείται προς την ίδια κατεύθυνση με τους άλλους πλανήτες, όμως κάθε δύο χρόνια ο συγκεκριμένος πλανήτης φαίνεται σαν να κινείται… προς τα πίσω. Πρόκειται για μια ψευδαίσθηση, που οφείλεται στο γεγονός ότι η Γη εκτελεί τροχιά γύρω από τον Ήλιο σε περίπου μισό χρόνο από τον Άρη, επομένως κάθε 26 μήνες, η Γη περνά πίσω από τον Άρη και προκαλεί ανάδρομη κίνηση.

Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι ως έμπειροι αστρονόμοι είχαν παρατηρήσει αυτήν την «παραξενιά» του Άρη. Εξ ου και ο θεός Άρης εμφανιζόταν σε αρχαίες τοιχογραφίες να βρίσκεται σε διαφορετική θέση από τις υπόλοιπες ανθρωπόμορφες θεότητες, λόγω της… παράξενης αυτής συμπεριφοράς του. 

H Γη ως κέντρο του Σύμπαντος

Το περίφημο γεωκεντρικό μοντέλο, «λανσαρίστηκε» από τον Πτολεμαίο, ο οποίος θεωρούσε πως η γη αποτελεί το αμετακίνητο κέντρο του Γαλαξία. Η άποψη αυτή ήταν αποδεκτή για αρκετούς αιώνες, μέχρι το 1543 όταν ο Κοπέρνικος εξέδωσε το περίφημο De Revolutionibus. Ακόμα και τότε όμως, η παραδοχή ότι η Γη βρισκόταν στο κέντρο του Γαλαξία δεν έπαψε να υφίσταται. Για την ακρίβεια, μόλις τον 18ο αιώνα, η Εκκλησία αποδέχτηκε το ηλιοκεντρικό σύστημα.

Ο δίδυμος αδερφός της Γης

Με βάση τις διδαχές του Πυθαγόρα, ο Φιλόλαος τον 5ο αιώνα πρότεινε ότι η Γη και οι πλανήτες περιστρέφονται γύρω από μια «κεντρική φωτιά». Παρά το γεγονός ότι αυτή η παραδοχή μοιάζει με το ηλιοκεντρικό μοντέλο, ο Ήλιος βάσει αυτής θεωρείτο ότι βρισκόταν και εκείνος σε τροχιά γύρω από αυτή την «φωτιά», αντανακλώντας το φως της σαν καθρέφτης στη Γη.

Ο Φιλόλαος όμως δεν μπορούσε να αποδεχτεί ότι η Γη ήταν το μοναδικό συμπαγές αντικείμενο σε έναν Γαλαξία χωρίς βαρύτητα, κι έτσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι υπάρχει και μια δεύτερη Γη, η οποία εξισορροπεί το βάρος του Γαλαξία. Μάλιστα προσπαθώντας να δικαιολογήσει το γιατί το… αδερφάκι της Γης δεν ήταν ορατό, το τοποθέτησε σε ακτίνα 180 μοιρών απέναντί της, από την άλλη πλευρά της «κεντρικής φωτιάς» και καθόρισε την τροχιά της σαν όμοια με της Γης.

 
Επιμέλεια: Νικόλας Γεωργιακώδης
Πέντε ιστορικά «φάουλ» για τη θέση και τη φύση των πλανητών
Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v