Τα «μυστικά» της εκλογής του Πάπα

του Γιώργου Κόκουβα

Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΔ’ ανακοίνωσε στην αρχή του έτους την παραίτησή του από τον παπικό θρόνο, και το πρωί της Τρίτης οι 116 Καρδινάλιοι που θα αποφασίσουν ποιος θα τον διαδεχθεί έχουν ήδη μπει στην Καπέλα Σιστίνα για να ξεκινήσει το Κονκλάβιο.

Ήδη τα στοιχήματα δίνουν και παίρνουν, ενώ όλοι αναρωτιούνται αν ο καθολικός κόσμος θα αποκτήσει τον πρώτο του μαύρο Ποντίφικα, καθώς ένας από τους πιο «δυνατούς» υποψηφίους είναι ο Peter Turkson από την Γκάνα, μαζί με τον Ιταλό Angelo Scola και τον Βραζιλιάνο Odilo Scherer. Οι Καρδινάλιοι, που έχουν συγκεντρωθεί από κάθε γωνιά της Γης, θα συγκεντρώνονται δύο φορές κάθε πρωί και δύο κάθε απόγευμα, συμμετέχοντας σε τέσσερις ψηφοφορίες καθημερινά μέχρι να βγει «λευκός καπνός». Ως τότε, προλαβαίνουμε να μάθουμε τα μυστικά του Κονκλαβίου, της παπικής εκλογής που τόσο μυστήριο εμπνέει σε εκατομμύρια πιστούς Καθολικούς, αλλά και απλώς… περίεργους, όπως εμείς.

*Πού λαμβάνει χώρα η εκλογή;
Στην περίφημη Καπέλα Σιστίνα του Βατικανού. Το συμβούλιο των Καρδιναλίων συνήθως χρησιμοποιεί μυστική ψηφοφορία για να εκλέξει τον νέο Ποντίφικα. Υπήρξαν περιπτώσεις που διενεργήθηκε ονομαστική ψηφοφορία δια βοής, αλλά γίνεται μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις.

*Η ηλικία του Πάπα
Το 1975, ο Πάπας Παύλος Στ’ αποφάσισε πως κανένας Καρδινάλιος άνω των 80 ετών δεν μπορεί να είναι εκλέξιμος για τον παπικό θρόνο.



*Το Κονκλάβιο μπορεί να αποτελείται μέχρι και από 120 Καρδιναλίους
Αυτοί, μάλιστα πρέπει να είναι κάτω των 80 ετών, ενώ μόνο 120 κληρικοί επιτρέπεται να διαθέτουν το χρίσμα του Καρδιναλίου ανά πάσα στιγμή. Φυσικά, το Κονκλάβιο μπορεί να συγκεντρωθεί και με λιγότερους των 120 Καρδιναλίους.

*Αν οι Καρδινάλιοι «σπάσουν τη σιωπή τους», τιμωρούνται
Απόλυτη μυστικότητα απαιτείται κατά την διαδικασία της εκλογής νέου Πάπα από το Κονκλάβιο. Κατά την διάρκεια της διαδικασίας, η Καπέλα Σιστίνα ελέγχεται συνεχώς για καλώδια, κοριούς και άλλα Μέσα, ώστε να διασφαλιστεί πως «ό,τι συμβαίνει στο Κονκλάβιο, μένει στο Κονκλάβιο». Αντίστοιχα, τα παράθυρα σφραγίζονται έτσι ώστε οι Καρδινάλιοι να μην έχουν κανένα σήμα, καμιά εικόνα, καμιά επιρροή από τον «έξω κόσμο». Αν κάποιος Καρδινάλιος παραβεί τους κανόνες μυστικότητες, προβλέπεται τιμωρία του από τον Ποντίφικα που θα εκλεγεί – πιθανότατα αφορισμός, αν και δεν είναι σαφής η φύση της τιμωρίας.

*Όπου υπάρχει καπνός…
Κατά την διάρκεια της εκλογής, οι Καρδινάλιοι γράφουν την ψήφο τους σε ένα κομμάτι χαρτί. Μετά από κάθε «γύρο» εκλογής, τα χαρτιά καίγονται. Αν δεν έχει προκύψει «νικητής», μαζί με τα χαρτιά καίγεται και άχυρο, ώστε να βγει μαύρος καπνός από την καμινάδα. Αν έχει προκύψει Πάπας, το χαρτί καίγεται με τέτοιο «μίγμα» ώστε να βγει άσπρος καπνός.



*Και ο κλήρος πέφτει…;
Πόσες ψήφους πρέπει να εξασφαλίσει ένας υποψήφιος για να εκλεγεί Ποντίφικας; Στις πρώτες τριάντα απόπειρες να εκλεγεί Πάπας, απαιτείται ένας υποψήφιος να λάβει τα 2/3 των ψήφων. Αν μετά από 30 εκλογικές απόπειρες ο θρόνος του Βατικανού παραμένει κενός, αρκεί απλή πλειοψηφία της τάξης του 51%.

*Και το όνομα αυτού…;
Ο νέος Πάπας επιλέγει ο ίδιος το νέο του, παπικό όνομα. Η διαδικασία έχει ως εξής: Μετά την εκλογή του, ο υποψήφιος που έχει εξασφαλίσει την πλειοψηφία απαντά αν αποδέχεται το αποτέλεσμα. Αν απαντήσει θετικά, επιλέγει το παπικό του όνομα. Αυτή η παράδοση ξεκίνησε τον 6ο αιώνα, όταν ένας ιερέας με το όνομα Mercurius (Ερμής) άλλαξε το όνομά του σε Ιωάννης Β’, επειδή δεν ήθελε να ανέβει στο θρόνο με το παλιό του, «παγανιστικό» όνομα. Το 996, ανέβηκε στον θρόνο ένας Γερμανός κληρικός ονόματι Μπρούνο, αλλάζοντάς το σε Γρηγόριος Ε’. Άλλη μια ιδιαίτερη περίπτωση ήταν ο Πάπας Σέργιος Δ’ (1009-1012), ο οποίος λεγόταν Πέτρος, αλλά δεν ήθελε να συγκριθεί με τον Άγιο Πέτρο, τον πρώτο Πάπα της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

*Η ανακοίνωση του ονόματος
Πραγματοποιείται από τον «Ανώτατο» Καρδινάλιο περίπου 40 λεπτά από το μπαλκόνι του Βατικανού, όπου και εκστομίζει την περίφημη λατινική φράση «Habemus Papam!»



*Τα παράξενα του Κονκλαβίου
Πρόσφατα, ο Ambrogio Piazzoni, υπεύθυνος της Βιβλιοθήκης του Βατικανού, μοιράστηκε με το κοινό ενδιαφέροντα στοιχεία σχετικά με την διαδικασία της παπικής εκλογής. Ακολουθούν μερικά από αυτά:

-Η παπική εκλογή θεωρείται η μεγαλύτερη ευθύνη των Καρδιναλίων, γι’ αυτό και τον τελευταίο αιώνα, μόνο ελάχιστοι από αυτούς δεν μπόρεσαν να λάβουν μέρος στο Κονκλάβιο, είτε επειδή ήταν βαριά άρρωστοι, είτε επειδή δεν τους επετράπη από τις κυβερνήσεις των κρατών όπου διαμένουν.

-Το πρώτο Κονκλάβιο, με τους κανόνες που υπάρχουν ως σήμερα, έγινε το 1295, κάτι που καθιστά το φετινό Κονκλάβιο το 75ο της Ρωμαιοκαθολικής Ιστορίας.

-Κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Πάπας Πίος ΙΒ’ άφησε ένα έγγραφο που ενημέρωνε το Συμβούλιο των Καρδιναλίων πως αν πιαστεί αιχμάλωτος, δεν πρέπει να θεωρείται πια Ποντίφικας και επομένως έπρεπε να ακολουθήσει εκλογή.

-Ο Πάπας Γρηγόριος ΙΕ’, που εκλέχθηκε το 1621, ήταν ο τελευταίος Πάπας που πήρε το χρίσμα «διά βοής». Οι Καρδινάλιοι, θεωρώντας πως δρουν υπό τις οδηγίες του Αγίου Πνεύματος, αναφώνησαν όλοι μαζί το όνομα του υποψηφίου για την θέση του Ποντίφικα. Όταν ο Γρηγόριος ανέβηκε στον θρόνο, άλλαξε τους κανονισμούς και όρισε πως η διά βοής εκλογή θα πρέπει να επιβεβαιώνεται στην συνέχεια με γραπτή ψηφοφορία.

-Τον 13ο αιώνα, μετά τον θάνατο του Πάπα Κλεμέντιου Δ’ το 1268, οι κληρικοί ενεπλάκησαν σε πολιτικές διαμάχες και πολλοί από αυτούς αρνήθηκαν να ψηφίσουν νέο Πάπα, με αποτέλεσμα η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία να μείνει ακέφαλη για περίπου τρία χρόνια. Σε μια προσπάθεια να εκλεγεί Πάπας, οι Καρδινάλιοι εγκαταλείφθηκαν σε έναν ναό μόνο με νερό και ψωμί, ενώ αφαιρέθηκε μέχρι και η στέγη, για να γίνουν πιο σκληρές οι συνθήκες και να αναγκαστούν να επισπεύσουν την εκλογή. Όπως και έγινε.

-Σήμερα, η εκλογή του Πάπα έχει εκμοντερνιστεί αρκετά – τουλάχιστον οι συνθήκες της: Το Συμβούλιο των Καρδιναλίων δεν θα κλειδώνεται στο εξής στην Καπέλα Σιστίνα, αλλά θα διαμένει στο κοντινό μέγαρο Casa Santa Marta που διαθέτει υπηρεσίες ανάλογες ενός πολυτελούς ξενοδοχείου, και θα μεταφέρονται στην Καπέλα με ειδικό λεωφορείο.

-Όταν ο πρώην Πάπας έχει πεθάνει (κάτι που δεν έχει συμβεί στην περίπτωση του Βενέδικτου), ο Καμεράριος του αφαιρεί το δαχτυλίδι, το οποίο σπάζεται μαζί με τις παπικές σφραγίδες στο Κονκλάβιο. Κατά την στέψη του νέου Ποντίφικα, καίγεται λινάρι και απαγγέλλονται τα λόγια «Sic transit Gloria mundi» (έτσι περνά η δόξα του κόσμου).