Μονιμότητα στο δημόσιο: Μια ιστορία... κλαυθμών

του Γιώργου Φλώκα

Εκατό χρόνια κλείνει το καθεστώς μονιμότητας στο ελληνικό δημόσιο, καθώς καθιερώθηκε δια νόμου το 1911. Ωστόσο, στο «ιωβηλαίο» του, ο θεσμός της μονιμότητας τρίζει όσο ποτέ άλλοτε, με την οικονομική κατάσταση της χώρας και τις επιταγές της τρόικας να φέρνουν απολύσεις και εφεδρείες στο δημόσιο.

Το καθεστώς πάντως προστατεύεται συνταγματικά και ενδεχομένως να απαιτηθεί αναθεώρηση του συντάγματος, κάτι που δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί. Για την ιστορία, «άγιος» των απανταχού δημοσίων υπαλλήλων είναι ο Χαρίλαος Τρικούπης, καθώς θεσμοθέτησε τη μονιμότητα με νόμο για πρώτη φορά, στην πρωθυπουργική του θητεία κατά τα έτη 1882 - 1885.

Μόλις μετά από μια δεκαετία, ο ίδιος συνδέθηκε με και με τη στάση πληρωμών της Ελλάδας έναντι των πιστωτών της, ενώ του αποδίδεται και η φράση «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» την οποία φέρεται να διατυπώνει ενώπιον της Βουλής. Σύμφωνα με τα πρακτικά, πάντως, ουδέποτε δήλωσε κάτι τέτοιο.

Πριν την καθιέρωση της μονιμότητας, κάθε κυβέρνηση κουβαλούσε στα υπουργεία και τους... υπαλλήλους της, παύοντας τους υπαλλήλους της προηγούμενης. Οι δε παυμένοι ονομάζονταν «Παυσανίες» και συγκεντρώνονταν έξω από το υπουργείο Εσωτερικών και το Νομισματοκοπείο και έκλαιγαν τη μοίρα τους.

Από τους «κλαυθμούς» τους εμπνεύστηκε ένας από τους κορυφαίους σχολιογράφος της εποχής, ο δημοσιογράφος της Εστίας και κατόπιν συγγραφέας, Δ. Καμπούρογλου την ονομασία «Κήπος του Κλαυθμώνος», η οποία και επικράτησε έναντι της ονομασίας Πλατεία Αισχύλου. Έκτοτε, η πλατεία παρέμεινε γνωστή ως πλατεία Κλαυθμώνος, παρά το γεγονός ότι ονομάστηκε πλατεία Νομισματοκοπείου, πλατεία 25ης Μαρτίου και πλατεία Δημοκρατίας. Το 1989 μετονομάστηκε σε Πλατεία Εθνικής Συμφιλίωσης με την αφορμή το ομώνυμο μνημείο, αλλά σε πείσμα των καιρών, οι Αθηναίοι την γνωρίζουν με το παρατσούκλι της.

Τελικά, η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων καθιερώθηκε και συνταγματικά το 1911, με την αναθεώρηση του Συντάγματος του 1864.

Τι περιλαμβάνει όμως;

Το άρθρο 103 του Συντάγματος αναφέρει στην παράγραφο 4 τα εξής: «Οι δημόσιοι υπάλληλοι που κατέχουν οργανικές θέσεις είναι μόνιμοι εφόσον αυτές οι θέσεις υπάρχουν. Αυτοί εξελίσσονται μισθολογικά σύμφωνα με τους όρους του νόμου και, εκτός από τις περιπτώσεις που αποχωρούν λόγω ορίου ηλικίας ή παύονται με δικαστική απόφαση, δεν μπορούν να μετατεθούν χωρίς γνωμοδότηση ούτε να υποβιβαστούν ή να παυθούν χωρίς απόφαση υπηρεσιακού συμβουλίου, που αποτελείται τουλάχιστον κατά τα δύο τρίτα από μόνιμους δημόσιους υπαλλήλους. Κατά των αποφάσεων των συμβουλίων αυτών επιτρέπεται προσφυγή στο Συμβούλιο της Επικρατείας, όπως ο νόμος ορίζει».

Ωστόσο, στα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο και εν μέσω περίεργων πολιτικά καιρών, οι εκάστοτε κυβερνήσεις, μη μπορώντας πλέον να προχωρήσουν σε απολύσεις των υπαλλήλων των προηγούμενων κυβερνήσεων, τους περιέβαλαν με σειρά προνομίων, προνόμια τα οποία διατηρήθηκαν σχεδόν στο ακέραιο και μετά τη μεταπολίτευση.

Η άνοδος του status του δημοσίου υπαλλήλου, οι απολαβές, τα προνόμια και τα επιδόματα, και το κυριότερο, η ασφάλεια της μονιμότητας είχε ως αποτέλεσμα να αποτελέσει όνειρο για κάθε Έλληνα γονιό το «να βάλω το παιδί μου στο δημόσιο», καλλιεργώντας τις γνωστές πελατειακές σχέσεις με τους πολιτικούς αλλά και μια χώρα δέκα εκατομμυρίων κατοίκων με ένα εκατομμύριο δημόσιους υπαλλήλους.

Μένει να φανεί εάν η θλιβερή κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει πλέον η χώρα, θα οδηγήσει και σε αναβίωση της Πλατείας Κλαυθμώνος…