Greeklish: Λέγοντας… τα σύκα, syka και την σκάφη, skafi

του Γιώργου Κόκουβα

I elliniki einai i pio plousia kai goiteftiki glossa tou kosmou. Κι αν είναι, γιατί καθημερινά, χωρίς να το πολυσκεφτούμε, ανανεώνουμε το status μας στο Facebook με greeklish; Γιατί στέλνουμε SMS με λατινικούς χαρακτήρες και emails που θα έκαναν τους Φοίνικες να ντρέπονται για λογαριασμό μας; Με άλλα λόγια, η γραφή των Greeklish σκοτώνει την γλώσσα μας;

Οι παραλλαγές των Greeklish

Τα Greeklish θεωρούνται μία «μεταγραφή» της ελληνικής γλώσσας. Σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν «γλώσσα», αλλά ένα συμπληρωματικό σύστημα γραφής, που αποτυπώνει το οπτικό ίνδαλμα της λέξης με λατινικούς χαρακτήρες. Οι συνήθεις τρόποι χρήσης τους είναι οι εξής: ο φωνολογικός, κατά τον οποίο μεταγράφεται η λέξη για να αποτυπωθεί ο «ήχος» της γλώσσας χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η ορθογραφία (για παράδειγμα “apolia” αντί για “απώλεια”), ο ορθογραφικός κατά τον οποίο ακολουθούνται οι ορθογραφικοί κανόνες αλλά με λατινικούς χαρακτήρες (π.χ. “apwleia”) και ο τυπογραφικός, κατά τον οποίο μια λέξη πληκτρολογείται σαν να βρισκόταν το πληκτρολόγιο στα ελληνικά, ενώ είναι στα λατινικά (π.χ. “apvleia”).

Μάλιστα, στην εποχή του ασταμάτητου chat και των συντομογραφιών, ακόμη και τα greeklish συρρικνώνονται για να αποδώσουν ελληνικές λέξεις (για παράδειγμα “tpt” αντί του “τίποτα” και “kn1” αντί του “κανένα”, με την χρήση αριθμών αντί γραμμάτων.

Ftaiei gia ola to diadiktio?

Στις πρώτες δόξες του παγκόσμιου ιστού και των προσωπικών υπολογιστών, τα λειτουργικά συστήματα δεν υποστήριζαν την χρήση ελληνικών χαρακτήρων. Η μόνη διέξοδος για τους Έλληνες χρήστες –από απλούς surfers μέχρι πανεπιστημιακούς- ήταν η χρήση των λατινικών χαρακτήρων για να αποδοθεί η κάθε λέξη της ελληνικής. Μάλιστα, ακόμη και αποφάσεις συγκλήτου που έπρεπε να αποσταλλούν μέσω email, γράφονταν με Greeklish. Θα περίμενε κανείς πως αυτή είναι η αφετηρία της χρήσης των «ελληνολατινικών».

Κι όμως, η γραπτή τους παρουσία εντοπίζεται χρόνια πριν. Για την ακρίβεια, αιώνες πριν: Στα χειρόγραφα της Αναγέννησης συναντάμε την κωμωδία του Μάρκου Αντώνιου Φώσκολου «Fortounatos», και είναι το παλαιότερο δείγμα greeklish γραφής, χρονολογούμενο το 1655. Ακόμη και τυπωμένα βιβλία υιοθετούν τον συγκεκριμένο τρόπο γραφής, όπως «I mera tou Hristianou» που φιλοξενείται στο Βενετικό Μουσείο της Νάξου.

Πώς εξηγείται η παρουσία τους σε τόσο μακρινά χρόνια; Το σίγουρο είναι ότι δεν μπορούμε να κατηγορήσουμε τον Zuckerberg και τον Bill Gates γι’ αυτό: Στο Ενετοκρατούμενο Αιγαίο η χρήση αυτής της γραφής συνηθιζόταν – την ονόμαζαν μάλιστα «φραγκολεβαντίνικα». Πολύ πιο εκτεταμένη ήταν η χρήση της στην Χίο, εξαιτίας της παρουσίας ρωμαιοκαθολικών εκπροσώπων στο νησί. Κάπως έτσι προέκυψε και ο όρος «φραγκοχιώτικα», ενώ ακολούθησαν αρκετές παραλλαγές: «φραγκοβλάχικα» για τους Βλάχους και τα ελληνολατινικά των Ελλήνων ορθοδόξων της Καππαδοκίας που μιλούσαν τα «καραμανλήδικα». Τον 20ο αιώνα, και ενώ σιγά-σιγά αυτά τα κείμενα γίνονταν όλο και πιο σπάνια, ήρθε τελικά το διαδίκτυο για να «ανανεώσει» την σπίθα, αλλά και να ανάψει την μάχη, χωρίζοντας τους «πληκτρολογούντες» σε δύο στρατόπεδα.

Η μάχη του πληκτρολογίου

Στις αρχές της νέας χιλιετίας, όταν το φαινόμενο των greeklish στο ελληνικό διαδίκτυο είχε φουντώσει, παρουσιάστηκαν οι πρώτες έντονες φωνές αντίδρασης: Πολλά πολυπληθή φόρουμ τάχθηκαν υπέρ της χρήσης ελληνικών χαρακτήρων στην online επικοινωνία των μελών τους και απείλησαν με διαγραφή όσους δεν συμμορφώνονταν με αυτή την οδηγία. Μεταξύ αυτών, το Greek Technological Forum, το Athens Wireless Metropolitan Network Forum, το adslgr.com και το φόρουμ του e-foititis.gr. Η ακαλαισθησία του greeklish κειμένου, το «κόμπλεξ» του εκδυτικισμού και οι «πληγές» στην ελληνική γλώσσα υπήρξαν τα επιχειρήματα των πολέμιων της νεόκοπης γραφής που ισχύουν ακόμη και σήμερα.

Ανάμεσα σε αυτούς που ανησυχούν για την έκταση της χρήσης των Greeklish βρίσκεται και ο γνωστός γλωσσολόγος Γ. Μπαμπινιώτης, ο οποίος σε πρόσφατο συνέδριο για την γλώσσα στα Χανιά είπε σχετικά: «Τα greeklish είναι ο καλύτερος δρόμος αποξένωσης από την εικόνα της λέξης. Αυτό μπορεί οι νέοι άνθρωποι να το πληρώσουν ακριβά. Έχουμε ελληνικές γραμματοσειρές και μπορούμε, αξιοποιώντας το Διαδίκτυο και τα ηλεκτρονικά μέσα, να χρησιμοποιούμε τις ελληνικές γραμματοσειρές που έχουν το προτέρημα να δίνουν την εικόνα της λέξης, το οπτικό ίνδαλμα, και να μας συμφιλιώνουν με την ορθογραφία της λέξης και με τη σημασία της». 

Λίγο η συνήθεια από τις παλιές εποχές του internet, λίγο η «ευκολία» του να μην χρειάζεται να σκέφτεται κανείς την ορθογραφία, δεν είναι απορίας άξιο που η greeklish γραφή «έπιασε» για τα καλά. Πάντως, εκτός από τις προσπάθειες των τηλεοπτικών «ηρώων» της νεολαίας από το «Ράδιο Αρβύλα» (δείτε εδώ την πρόσφατη καμπάνια τους κατά των greeklish), έχουν κυκλοφορήσει και τα ανάλογα εργαλεία και «αποτοξίνωση» όσων έχουν υποκύψει στη «λατινική» τους πλευρά. Στο AllGreekToMe θα βρείτε ένα πολύ καλό εργαλεία μετατροπής των Greeklish στα ελληνικά – το δοκιμάσαμε για να αποκωδικοποιήσουμε «λατινογενή» emails φίλων μας και πιάνει.

Εσείς ποια γραφή χρησιμοποιείτε στις online συνομιλίες και στα SMS σας; Απαντήστε σχολιάζοντας στο κάτω μέρος του δημοσιεύματος –δεν χρειάζεται να πείτε κάτι ιδιαίτερο, ο τρόπος γραφής του σχολίου σας θα σας… προδώσει!