Η ανθρώπινη φύση είναι αισιόδοξη!

Είναι η αισιοδοξία στο DNA μας; «Ναι» απαντά η σύγχρονη επιστήμη. Αν και μας αρέσει να πιστεύουμε ότι είμαστε λογικά όντα (κρατώντας πάντα επιφυλάξεις, υπολογίζοντας τις πιθανότητες και κουβαλώντας ομπρέλα), τόσο οι νευροεπιστήμες όσο και η κοινωνιολογία συσσωρεύουν αποδείξεις περί του αντιθέτου. Φαίνεται ότι είμαστε περισσότερο οπτιμιστές και λιγότερο ρεαλιστές, αφού κατά μέσο όρο περιμένουμε ότι τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα απ’ ό,τι είναι, υποτιμώντας τις πιθανότητες να πάρουμε διαζύγιο, να χάσουμε τη δουλειά μας ή να αρρωστήσουμε. Αντιθέτως, θεωρούμε ότι τα παιδιά μας θα είναι χαρισματικά, οραματιζόμαστε ότι θα πετύχουμε περισσότερα από τους συνομήλικούς μας και υπερεκτιμούμε το προσδοκώμενο ζωής μας.

Η πεποίθηση ότι το μέλλον θα είναι πολύ καλύτερο από το παρόν και το παρελθόν είναι γνωστή ως «αισιόδοξη προκατάληψη» και δεν γνωρίζει διακρίσεις όπως φυλή, περιοχή ή κοινωνικοοικονομική τάξη. Ο οπτιμισμός των παιδιών που φαντασιώνονται τι θα γίνουν όταν μεγαλώσουν είναι αχαλίνωτος, αλλά το ίδιο συμβαίνει και με τους ενήλικους. Έρευνα του 2005 διαπίστωσε ότι τα άτομα άνω των 60 βλέπουν το ποτήρι μισογεμάτο, ακριβώς όπως και όσοι βρίσκονται στο ξεκίνημα της ενήλικης ζωής τους.

Θα περίμενε κανείς ότι αυτή η αισιοδοξία οπισθοχωρεί όταν η κατάσταση είναι άσχημη - βίαιες συγκρούσεις, υψηλή ανεργία ή φυσικές καταστροφές δεν ευνοούν την οπτιμιστική θεώρηση των πραγμάτων. Αλλά ενώ σε συλλογικό επίπεδο μεγαλώνουμε με απαισιοδοξία (για την πορεία της χώρας ή την ικανότητα των πολιτικών να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των πολιτών), η αισιοδοξία για το προσωπικό μας μέλλον παραμένει απίστευτα σταθερή. Έρευνα του 2007 βρήκε ότι ενώ το 70% των συμμετεχόντων πίστευαν ότι ο θεσμός της οικογένειας σε γενικές γραμμές ήταν λιγότερο επιτυχημένος απ’ ό,τι στο παρελθόν, το 76% των ίδιων έβλεπαν θετικά το μέλλον της δικής τους οικογένειας.

Αισιόδοξοι, αλλά γιατί;
Οι αισιόδοξες προσδοκίες μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφικά λανθασμένους υπολογισμούς, αφού αυτή η «ανέμελη» οπτική γωνία μειώνει τις πιθανότητες να κάνουμε τσεκ-απ σε τακτική βάση, να χρησιμοποιούμε αντηλιακό ή να αποταμιεύουμε χρήματα. Ταυτόχρονα, όμως, μας προστατεύουν, μας εμπνέουν και μας κάνουν να προχωράμε μπροστά. Χωρίς αισιοδοξία, το ανθρώπινο είδος δεν θα είχε να επιδείξει όλα αυτά τα επιτεύγματα.

Για να προοδεύσουμε, πρέπει να μπορούμε να φαντασιωνόμαστε εναλλακτικές καλύτερες πραγματικότητες και να πιστεύουμε ότι μπορούμε να τις υλοποιήσουμε. Αυτή η πίστη είναι που μας δίνει το κίνητρο να κυνηγήσουμε τους στόχους μας. Τα ερευνητικά πορίσματα συμπεραίνουν ότι οι αισιόδοξοι δουλεύουν περισσότερο και τείνουν να έχουν μεγαλύτερα εισοδήματα. Οικονομολόγοι στο Πανεπιστήμιο Duke διαπίστωσαν ότι οι οπτιμιστές είναι αυτοί που αποταμιεύουν τα περισσότερα. Και παρόλο που είναι εξίσου πιθανό με τους απαισιόδοξους να οδηγηθούν σε διαζύγιο, έχουν περισσότερες πιθανότητες να ξαναπαντρευτούν, επιβεβαιώνοντας τον Samuel Johnson που έγραψε ότι «η απόφαση ενός ανθρώπου να ξαναπαντρευτεί είναι ο θρίαμβος της ελπίδας πάνω στην εμπειρία».

Ακόμη κι αν αυτό το περίφημο καλύτερο μέλλον είναι συχνά ψευδαίσθηση, η αισιοδοξία έχει ξεκάθαρα πλεονεκτήματα για το παρόν. Η ελπίδα βοηθά να κρατάμε το μυαλό μας καθαρό, να χαλαρώνουμε από το στρες και να βελτιώνουμε τη φυσική μας κατάσταση. Ερευνητές που έθεσαν υπό ιατρική παρακολούθηση μία ομάδα καρδιοπαθών, διαπίστωσαν ότι οι αισιόδοξοι ήταν πιο πιθανό να παίρνουν βιταμίνες, να ακολουθούν σωστή διατροφή και να ασκούνται τακτικά. Άλλη έρευνα σε καρκινοπαθείς αποκάλυψε ότι οι απαισιόδοξοι ασθενείς κάτω των 60 εμφάνιζαν υψηλότερο ποσοστό θνησιμότητας.

Το παζλ της αισιοδοξίας
Στην πραγματικότητα, ένας ολοένα και αυξανόμενος όγκος επιστημονικών αποδείξεων καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η αισιοδοξία είναι συνδεδεμένη με την εξέλιξη του ανθρώπινου εγκεφάλου. Τα νέα επιστημονικά δεδομένα φέρνουν επανάσταση στην ψυχολογία, καθώς δείχνουν ότι ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν διαμορφώνεται μόνο από το παρελθόν, αλλά και από το μέλλον.

Γιατί λειτουργεί κατ’ αυτόν τον τρόπο ο εγκέφαλός μας; Είναι δελεαστικό να εικάσουμε ότι η αισιοδοξία ήταν εξελικτική επιλογή ακριβώς, επειδή -με μέτρο- οι θετικές προσδοκίες αυξάνουν τις πιθανότητες επιβίωσης. Τα ερευνητικά ευρήματα ότι οι αισιόδοξοι ζουν περισσότερο και απολαμβάνουν καλύτερης υγείας, μαζί με το γεγονός ότι η αισιόδοξη προκατάληψη είναι χαρακτηριστικό των περισσότερων ανθρώπων, αλλά και οι ανακαλύψεις γονιδίων που συνδέονται με την αισιοδοξία, όλα συνηγορούν προς αυτή την κατεύθυνση. Ωστόσο, η απουσία λογικής από την οποία πάσχει ο οπτιμισμός, μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητα αποτελέσματα. Σε αυτή την περίπτωση, το ερώτημα που τίθεται είναι το εξής: «Πώς μπορούμε να διατηρήσουμε την ελπίδα και να ωφεληθούμε από τα καλά της αισιοδοξίας, και ταυτόχρονα να προστατευθούμε από τις κακοτοπιές;».

Η απάντηση είναι ενδεχομένως η γνώση και η ισορροπία ανάμεσα στον ρεαλισμό και τη φαντασία: να πιστεύουμε ότι θα είμαστε υγιείς και παρόλα αυτά να κάνουμε προληπτικές εξετάσεις, να είμαστε σίγουροι ότι ο ήλιος λάμπει αλλά να παίρνουμε μαζί μας ομπρέλα… για παν ενδεχόμενο.

Πηγή: Time