9 πράγματα που δεν ξέρατε για... το μυαλό σας

Ξέρετε ότι το αριστερό ημισφαίριο ελέγχει τη λογική και το δεξί τα συναισθήματα, έχετε ακούσει και ότι το αχρησιμοποίητο 90% αν βρίσκαμε τρόπο να το αξιοποιήσουμε θα μπορούσε να κουνήσει γαλαξίες… Υπάρχουν, όμως, πολλά πράγματα για τη λειτουργία του ανθρώπινου μυαλού που δε γνωρίζατε –και μάλλον πολλά ακόμα που δε θα σας τα πούμε εμείς, αλλά κάποιοι κύριοι με λευκές ρόμπες και γκριζωπά μαλλιά που θα έχουν αφιερώσει τις ζωές τους στην πλέον αχαρτογράφητη περιοχή του ανθρώπινου σώματος σε περίπου πενήντα χρόνια από τώρα. Μέχρι τότε, απολαύστε εννέα… αλήθειες του μυαλού που μπορεί να σας φανούν χρήσιμες.

Η βραχυπρόθεσμη μνήμη μπορεί να συγκρατήσει μέχρι 7 στοιχεία
Το ανθρώπινο μυαλό έχει τρεις τύπους μνήμης: την αισθητήρια, τη μακροπρόθεσμη και τη βραχυπρόθεσμη. Η μακροπρόθεσμη είναι κάτι σαν το σκληρό δίσκο του υπολογιστή, οπότε αντίστοιχα η βραχυπρόθεσμη θα ήταν, σε όρους πληροφορικής, η μνήμη RAM. Αυτή η μνήμη μπορεί να συγκρατήσει μόνο από πέντε έως εννέα (επτά κατά μέσο όρο) στοιχεία κάθε φορά. Για να ανασύρει περισσότερα, το μυαλό πρέπει είτε να τα έχει μεταφέρει στη μακροπρόθεσμη μνήμη, είτε να τα ομαδοποιήσει ώστε να μην υπερβαίνουν το συγκεκριμένο αριθμό. Αυτός είναι και ο λόγος που οι περισσότεροι αριθμοί τηλεφώνων, σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της Γης, είναι επταψήφιοι.

Η μακροπρόθεσμη μνήμη δε λειτουργεί όταν κοιμόμαστε
Την ώρα που κοιμόμαστε, η μακροπρόθεσμη μνήμη μας κατεβάζει ρολά. Γι' αυτό το λόγο δε θυμόμαστε σχεδόν κανένα όνειρο, πέραν αυτών που έμειναν στη βραχυπρόθεσμη μνήμη –αυτά αμέσως μετά τα οποία ξυπνήσαμε, δηλαδή– ή αυτών που πρόλαβαν να καταχωρηθούν στη μακροπρόθεσμη μνήμη, επειδή π.χ. τα σκεφτόμασταν πριν ξανακοιμηθούμε.

Το κιτρινοπράσινο είναι το χρώμα που βλέπουμε περισσότερο
Τα ανθρώπινα μάτια διαθέτουν αισθητήρες για το κόκκινο, το μπλε και το πράσινο. Καθώς βρίσκεται ακριβώς στη μέση του οπτικού φάσματος, το κιτρινοπράσινο ενεργοποιεί τους αισθητήρες αυτούς περισσότερο από κάθε άλλο χρώμα, με αποτέλεσμα να τραβάει το βλέμμα. Γι’ αυτόν το λόγο, σε πολλές μητροπόλεις τα πυροσβεστικά οχήματα είναι πλέον κιτρινοπράσινα αντί για κόκκινα, ώστε να είναι περισσότερο ευδιάκριτα.

Το υποσυνείδητό μας είναι εξυπνότερο από εμάς
Ή αλλιώς, είναι ισχυρότερο. Σε μια πρόσφατη έρευνα, ένα τετράγωνο εμφανιζόταν σε διαφορετικά σημεία στην οθόνη του υπολογιστή, υπολογισμένα βάσει μιας περίπλοκης μαθηματικής ακολουθίας. Αφού το παρακολουθούσαν για λίγη ώρα, οι συμμετέχοντες μπορούσαν να μαντέψουν το σημείο όπου θα εμφανιζόταν το σχήμα πολύ καλύτερα απ’ ότι προέβλεπαν οι πιθανότητες. Όταν, όμως, τους ζητήθηκε να εξηγήσουν την ακολουθία βάσει της οποίας το τετράγωνο άλλαζε θέσεις, κανείς δεν τα κατάφερε.

Υπάρχουν δύο νευρικά συστήματα
Το ένα τμήμα του νευρικού μας συστήματος ελέγχει τη διέγερση, και το άλλο τη συστολή. Το γεγονός ότι δε συνεννοούνται ιδιαίτερα μεταξύ τους ευθύνεται για το ελαφρύ τρέμουλο που βλέπουμε στο χέρι όταν το κρατήσουμε μπροστά μας τεντωμένο.

Το μυαλό δεν τα πάει καθόλου καλά με τις πιθανότητες
Πρόσφατη έρευνα έδινε στους συμμετέχοντες τα εξής δεδομένα: «η Τζέσικα είναι 31 χρονών, ελεύθερη και πολύ όμορφη, πτυχιούχος φιλοσοφίας. Ως φοιτήτρια, προβληματιζόταν για θέματα διακρίσεων και κοινωνικής αδικίας και έλαβε μέρος σε αντιπυρηνικές διαδηλώσεις» και τους ζητούσε να βάλουν τις παρακάτω προτάσεις σε σειρά, από την πιο πιθανή στη λιγότερο πιθανή.
1. Η Τζέσικα δουλεύει σε ένα βιβλιοπωλείο και κάνει μαθήματα γιόγκα
2. Η Τζέσικα είναι ενεργό μέλος του φεμινιστικού κινήματος
3. Η Τζέσικα είναι κοινωνική λειτουργός σε ψυχιατρείο
4. Η Τζέσικα είναι μέλος της Κίνησης των Γυναικών Ψηφοφόρων
5. Η Τζέσικα είναι ταμίας σε τράπεζα
6. Η Τζέσικα είναι ασφαλίστρια
7. Η Τζέσικα είναι ταμίας σε τράπεζα και ενεργό μέλος του φεμινιστικού κινήματος
Σχεδόν το 90% των ερωτηθέντων, απάντησε πως το νούμερο 7 είναι πιο πιθανό από το νούμερο 5, παρ’ όλο που το δεύτερο περιλαμβάνει το πρώτο, ακριβώς γιατί το μυαλό έχει την τάση να πιστεύει πως μια πρόταση με περισσότερες λεπτομέρειες έχει περισσότερες –αντί για λιγότερες– πιθανότητες να είναι αλήθεια. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, αν ρωτούσατε κάποιον πού ήταν χθες το βράδυ, ποια απάντηση θα σας δημιουργούσε υπόνοιες οτι πρόκειται για ψέμα: α. έξω, με φίλους ή β. πήγα με τον Γιάννη και τον Πέτρο σινεμά και είδαμε το Wall-e;

Η μνήμη δεν είναι τόσο αξιόπιστη όσο θέλουμε να πιστεύουμε
Έρευνες δείχνουν ότι η πλειοψηφία των ανθρώπων εμφανίζει την τάση να θυμάται λανθασμένα γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν. Ακόμα χειρότερα, είναι αρκετά εύκολο για το ανθρώπινο μυαλό να πιστέψει ότι θυμάται γεγονότα που στην πραγματικότητα δε συνέβησαν ποτέ. Γι’ αυτόν το λόγο, οι λεγόμενες «καταπιεσμένες» αναμνήσεις πρέπει να αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη προσοχή. Είναι πολύ ευκολότερο να «εμπνευστούμε» αναμνήσεις που δεν έχουμε, παρά να ανασύρουμε αναμνήσεις γεγονότων που όντως συνέβησαν.

Το βάθος μπορεί να γίνει αντιληπτό από ένα μάτι
Η κοινή παραδοχή ότι η αντίληψη του βάθους είναι το αποτέλεσμα του ότι έχουμε δύο μάτια είναι μάλλον λανθασμένη. Παρ’ όλο που το γεγονός αυτό βοηθά στην αντίληψη των τριών διαστάσεων, το μεγαλύτερο μέρος της ικανότητάς μας να αντιλαμβανόμαστε το βάθος προέρχεται από το μυαλό, το οποίο είναι προγραμματισμένο να υπολογίζει γωνίες και διαστάσεις για να μετρά αποστάσεις. Αν χρειαζόμασταν δύο μάτια για να αντιληφθούμε το βάθος, οι περισσότερες οφθαλμαπάτες δε θα λειτουργούσαν, και θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να κατανοήσουμε τις δισδιάστατες εικόνες. Για να μην αναφερθούμε σε όλους εκείνους τους μονόφθαλμους πειρατές, που θα έπεφταν από τα πλοία τους καθώς περπατούσαν στο κατάστρωμα.

Το μυαλό διαθέτει μια εκπληκτική λειτουργία playback
Η αισθητήρια μνήμη είναι το αντίστοιχο του instant playback στο μυαλό μας. Ο θάλαμος, το μπροστινό τμήμα του μυαλού μας, μπορεί να ξαναστείλει τόσο οπτικά όσο και ηχητικά σήματα, δευτερόλεπτα αφού πρωτοσταλούν. Ας υποθέσουμε ότι βρίσκεστε σε ένα πάρτι και ακούτε κάποιον να αναφέρει το όνομά σας. Συχνά μπορείτε να θυμηθείτε τι έλεγε, ακόμη και αν εκείνη τη στιγμή ήσασταν συγκεντρωμένοι σε άλλη συζήτηση. Αυτό συμβαίνει επειδή η αισθητήρια μνήμη ξαναστέλνει το μήνυμα όταν αντιληφθεί κάτι σημαντικό, όπως το όνομά μας. Αν δεν είχαμε αυτόν τον τύπο μνήμης, ενέργειες όπως το να κρατάμε σημειώσεις καθώς κάποιος μιλάει θα ήταν πρακτικά αδύνατες.

Επιμέλεια: Ηρώ Κουνάδη