Facebook: Τα φαντάσματα του παρελθόντος επιτίθενται

της Έλενας Μπούλια

Ό,τι και να πείτε έχετε δίκιο! Τα ήθελα και τα έπαθα. Αφήστε με τουλάχιστον να δικαιολογηθώ: Αρχικά, απεχθάνομαι το social networking τύπου hi-5, myspace κλπ. και αποφεύγω όπως ο διάβολος το λιβάνι κάθε σχετικό Invitation από φίλους και γνωστούς που επιθυμούν να επισημοποιήσουμε την όποια σχέση μας και διαδικτυακά, να της δώσουμε τίτλο, να την κάνουμε update.

Με το Facebook, όμως, ήταν διαφορετικά. Με προσέγγισε με πολύ πιο διπλωματικό τρόπο. Μου ζήτησε να παίξουμε, να λύσουμε quiz, να κάνουμε κριτική στις αγαπημένες μας ταινίες, με έφερε σε επαφή με τους αγαπημένους πρώην συγκατοίκους μου στο Λονδίνο, οι οποίοι μου έστελναν καθημερινά εικόνες-δωράκια και «ανέβαζαν» παλιές μας φωτογραφίες. Με συγκίνησε!

Αυτός άλλωστε ήταν εξαρχής ο σκοπός του. Το Facebook «βγήκε στον αέρα» τον Σεπτέμβριο του 2004 ως ένα περιορισμένο δίκτυο επαφών του πανεπιστημίου Harvard, στο οποίο μπορούσαν να συνδεθούν μόνο οι φοιτητές του. Σήμερα, ο ιδρυτής του, Mark Zuckerberg -που δεν έχει κλείσει ακόμα τα 24- είναι ο CEO του πολυπληθέστερου ίσως (συναγωνίζεται με το My Space) social networking website στον κόσμο, 7ου website στα παγκόσμια ranks επισκεψιμότητας, με περισσότερους από 60 εκατομμύρια χρήστες, περισσότερους από 350 υπαλλήλους και ετήσια έσοδα άνω των 80 εκατομμυρίων ευρώ.

Τα έσοδα αυτά προέρχονται από διαφημίσεις και διαφημιστικά banner, ενώ οι ίδιοι οι χρήστες εγγράφονται -φυσικά- εντελώς δωρεάν. Δημιουργεί, όπως σε κάθε social network, ο καθένας το προσωπικό του προφίλ, το οποίο περιλαμβάνει προαιρετικά, μεταξύ άλλων, προσωπικά δεδομένα, φωτογραφίες, λίστες με προσωπικά ενδιαφέροντα, δυνατότητα ανταλλαγής ιδιωτικών και μη μηνυμάτων αλλά και συμμετοχής σε γκρουπ και οργανώσεις. Σύμφωνα με τον Chris Hughes, εκπρόσωπο τύπου του Facebook, έχει υπολογιστεί ότι χάρη σε αυτές και πολλές ακόμα δυνατότητές του, οι χρήστες περνούν κατά μέσο όρο 19 λεπτά την ημέρα στο site. Χρόνος που καταλαμβάνει τεράστιο μέρος του καθημερινού τους ψυχαγωγικού surf-αρίσματος στο Internet.

Μπορεί όμως ο καθένας να σε δει στο Facebook; Οι πληροφορίες αυτές που «ανεβάζει» ο χρήστης, θεωρητικά -και σύμφωνα με τους Όρους Χρήσης του site- είναι «διαθέσιμες αποκλειστικά για προσωπική και όχι εμπορική χρήση». Κι όμως, υπήρξαν κρούσματα καταπάτησης αυτών των όρων, όταν πανεπιστήμια και τοπική αστυνομία διεξήγαγαν έρευνα στα προφίλ ανήλικων φοιτητών και -στην περίπτωση του George Washington University- ανακάλυψαν φωτογραφίες και βίντεο αυτών και καθηγητών τους να… τα έχουν «τσούξει» στο τέλος κάποιου εξαμήνου. Οι καθηγητές αυτοί απλά έχασαν τη δουλειά τους.

Προβληματισμό, άλλωστε, έχει δημιουργήσει και το σχετικά πρόσφατο σύστημα διαφήμισης SocialAds, το οποίο δίνει τη δυνατότητα σε όλους (ιδιώτες και μη), πληρώνοντας μία μικρή συνδρομή, να διαφημιστούν μέσα από τις σελίδες του Facebook. Το πρόβλημα; Η σελίδα αυτή της διαφήμισης, την οποία ελέγχει ο δημιουργός της, μπορεί ανά πάσα στιγμή -εφόσον οι χρήστες κάνουν join- να χρησιμοποιήσει τα προσωπικά τους δεδομένα και να τους στέλνει ασταμάτητα εκνευριστικά newsletters με προσφορές και νέα προϊόντα ανάλογα με το προφίλ του κάθε ένα: «Είσαι γυναίκα, γύρω στα 25; Το τζιν αυτό έχει φτιαχτεί για εσένα!»

Έτσι, εδώ και κάποιους μήνες το Facebook δέχεται σωρεία κατηγοριών επειδή «δίνει» στις εταιρίες που διαφημίζονται το δικαίωμα χρήσης προσωπικών δεδομένων χρηστών για εμπορικούς σκοπούς. Ακόμα χειρότερα, οι εταιρίες αυτές επεξεργάζονται τη φωτογραφία, παραδείγματος χάριν, κάποιου χρήστη, τοποθετούν από κάτω και μία λεζάντα, όπως «Jim uses (το όνομα το προϊόντος)», αγοράζουν τέλος από το Facebook και τη θέση του banner τους και… τσα!: Η φατσούλα μας πρωταγωνιστεί στην πιο low-budget διαφήμιση όλων των εποχών, χωρίς να έχουμε την παραμικρή ιδέα!

Όχι, ευτυχώς δεν έχω πέσει ακόμα -απ’όσο ξέρω τουλάχιστον- θύμα «φατσο-κλοπής». Και λέω ακόμα γιατί έστω κι αν προβώ -όπως σκέφτομαι- στην κατάργηση του προφίλ μου (θα εξηγήσω γιατί), τα προσωπικά μου στοιχεία δεν θα σβηστούν ποτέ από τον διαδικτυακό χάρτη. Θα γίνουν απλά deactivated και δεν μου εγγυάται κανείς ότι δεν θα χρησιμοποιηθούν ποτέ ξανά. Ίσως μόνο αν επιχειρήσω να επικοινωνήσω με τους administrators του Facebook και να τους ζητήσω να τα διαγράψουν. Αλλά πόσες πιθανότητες πιστεύετε ότι έχω να το κάνουν;

Στη δική μου περίπτωση, λοιπόν, το πρόβλημα είναι προς το παρόν πολύ πιο light: Βλέπω φαντάσματα! Συμμαθητές από το δημοτικό, συγγενείς (αγνώστου βαθμού) από το εξωτερικό, «φίλοι» των οποίων την ύπαρξη αγνοώ, ξεπετάγονται από τα βάθη του παρελθόντος απειλώντας να με «δαγκώσουν» και να με κάνουν και εμένα βρικόλακα! (Μπρρ!) Στην αρχή «τσίμπησα», από περιέργεια περισσότερο να θυμηθώ τα πρόσωπά τους και -ας μην κρυβόμαστε- για να έχω να λέω μετά στους «θνητούς» φίλους ποιοι έχουν παχύνει, ποιοι έκαναν τρύπα στη μύτη και ποιοι παντρεύτηκαν.

Ο εφιάλτης, όμως, επιδεινώθηκε. Μου μιλάνε. Θέλουν να μάθουν περισσότερα για εμένα. Θέλουν να με δουν live! Γιατί; «The medium is the message», είπε ο Marshall McLuhan το 1964 και εν έτη 2008 μου έγινε πλέον σαφές τι ακριβώς εννοεί. Κάνω ευγενικά deny τις προτάσεις τους και επιλέγω με σταθερό ποντίκι «logout». Ίσως αυτό να σημαίνει ότι η λίστα των «φίλων» μου δε θα μεγαλώσει ποτέ, μπορεί ακόμα και να μικρύνει. Το τηλέφωνο, όμως, αυτών που με ενδιαφέρουν το θυμάμαι απ’έξω. Όταν στο μέλλον θα έχω πάλι όρεξη για θρίλερ… τα φαντάσματα του Facebook θα είναι εκεί. Θα έχουν πάει διακοπές, θα έχουν γίνει φίλοι μεταξύ τους και θα έχουν κάνει παιδιά.