Δημήτρης Τάρλοου: "Αν μπορούσα να κάνω τη δουλειά μου αλλού θα έφευγα"

της Φιλουμένας Ζλατάνου

Σε μια εποχή κρίσης, με αλλαγή φρουράς στο Υπουργείο Πολιτισμού, ένας από τους πιο πετυχημένους καλλιτέχνες, ο Δημήτρης Τάρλοου, που πρωταγωνιστεί στις «Βάκχες» του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Renate Jett και μετάφραση Γιώργου Χειμωνά στο θέατρο Πορεία για δυο βδομάδες περίπου ακόμη (τελευταία παράσταση 1η Φεβρουαρίου), μας παραχωρεί μια συνέντευξη χείμαρρο.

«Η πασίγνωστη και πάντα επίκαιρη τραγωδία του Ευριπίδη, που σπάνια έχουμε την ευκαιρία να δούμε σε κλειστό χώρο μεταφέρεται στο σήμερα και προσπαθεί να δώσει απαντήσεις σε ζητήματα που απασχολούσαν την κοινωνία 2.500 χρόνια πριν και που συνεχίζουν να μας απασχολούν ακόμη και σήμερα.» Ο ίδιος ο Τάρλοου -στο ρόλο του Πενθέα- αναφέρεται στην επιλογή του έργου, στην κριτική και την ενοχή, στη θεατρική παιδεία και την έλλειψή της, στις ευθύνες των καλλιτεχνών και σε μια εποχή κρίσης που λείπει το ήθος και η θέληση αλλαγής. Με ειλικρίνεια και κριτική σκέψη μίλησε στο in2life.gr

Ας αρχίσουμε από το έργο. Πώς επιλέξατε τις Βάκχες;
Δεν είχαμε ασχοληθεί με το αρχαίο δράμα τα δέκα χρόνια παρουσίας μας ως Εταιρία Θεάτρου Δόλιχος. Το σκεφτόμουν πολλές φορές, αλλά επειδή υπάρχει αυτή η έντονη εθνικιστική δυσφορία με την ενασχόληση με το αρχαίο δράμα, πάντα το απέφευγα. Υπάρχουν αρκετά έργα αρχαίου δράματος που μου αρέσουν. Για να ασχοληθώ όμως με ένα έργο πρέπει να μου λέει κάτι, όπως οι Βάκχες. Είναι μυστήριο έργο, έχει πράγματα που δεν είναι απολύτως κατανοητά, αλλά αυτό δε νομίζω ότι έχει ιδιαίτερη σημασία. Μου λένε συνέχεια «μα, οι Βάκχες δεν είναι ένα πολύ δύσκολο έργο;». Δε νομίζω όμως ότι είναι έτσι.

Ο Ευριπίδης καταπιάνεται με κάτι που είναι μυστικιστικό, από την Ανατολή, κάτι που κρύβει γοητεία και μυστήριο και δεν το διερευνά τόσο βαθιά όσο νομίζουμε. Το θέτει ως ζήτημα, λέει δηλαδή ότι σε μια κοινωνία όπως η τότε Θηβαϊκή, που είναι μια αρκετά συντηρητική κοινωνία –αν και στην πραγματικότητα μιλάει για τους Αθηναίους– συμβαίνει να έρχεται από έξω κάτι το γοητευτικό, το μυστικιστικό, το ανατολίτικο και δείχνει πώς επηρεάζει τους κατοίκους μια μικρής, συντηρητικής πόλης. Γεγονός που θα μπορούσε να συμβαίνει και σήμερα, όπως και συμβαίνει. Αυτό που είναι πολύ ενδιαφέρον στο έργο είναι πώς γίνονται οι εσωτερικές συγκρούσεις, πώς μέσα στα πρόσωπα του δράματος αυτού συμβαίνουν αντιφάσεις που τους οδηγούν στο να αλλάξουν, να γίνουν κάτι άλλο. Το ίδιο συμβαίνει για παράδειγμα και στο Βασιλιά Ληρ.

Δε νομίζω ότι δε θα έπρεπε να καταπιανόμαστε με το αρχαίο δράμα επειδή είναι σπουδαίο, αρχαίο, πολύ ελληνικό. Αυτή είναι μία αντίληψη που μας πάει πίσω, μας κρατάει από το να μοιραζόμαστε αυτό που είναι εθνική μας κληρονομιά με τους άλλους. Θα έπρεπε να ήταν μια γενναιοδωρία των Ελλήνων να μοιράζονται με τους άλλους λαούς αυτό που θεωρούν δικό τους, όπως οι Άγγλοι μοιράζονται τον Σαίξπηρ με τους άλλους λαούς. Πρέπει να είμαστε χαρούμενοι αν κάποιος από το εξωτερικό καταπιαστεί με ελληνικό έργο.

Δεχόμαστε στην εποχή μας και δη στην Ελλάδα εύκολα τους Μεσσίες;
Στην Ελλάδα εύκολα δεχόμαστε τους Μεσσίες και εύκολα τους πετροβολούμε. Στο έργο το θέμα είναι πόσο εύκολα δέχεται ο άνθρωπος να ανοίξει προς τα έξω τον εαυτό του και να πάψει να είναι τόσο δύσθυμος και κλειστός, διότι ο Διόνυσος φέρνει μία λατρεία πολύ περίεργη, δε μοιάζει με τις άλλες. Είναι λατρεία της χαράς, του κρασιού και του σεξ. Υπάρχει από κάτω ένα μεγάλο ταμπού για την τότε κοινωνία αλλά και για τη σημερινή. Φανταστείτε ένα τέτοιο θεό και μάλιστα με συγγενική σχέση με τον βασιλιά. Για παράδειγμα σκεφτείτε τον πρώτο ξάδερφο του Καραμανλή να έρχεται και να δηλώνει ότι είναι θεός. Αυτό θα δημιουργούσε ένα σκάνδαλο, ένα σοκ. Ο Καραμανλής θα προσπαθούσε να αποκρύψει και να κουκουλώσει αυτό το πράγμα και ειδικά ότι είναι συγγενής του. Ο Διόνυσος δημιουργεί ένα σκάνδαλο. Φέρνει ένα σκάνδαλο.

Ο κόσμος πηγαίνει θέατρο; Υπάρχει η γκρίνια για τις πολλές παραστάσεις της κάθε σεζόν και θα ήθελα ένα σχόλιο επ’ αυτού.
Νομίζω ότι σε σχέση με αυτό που προσφέρεται πηγαίνουν. Έχουν την επιθυμία να δουν θέατρο, είναι από τους πιο θεατρόφιλους λαούς, διότι κατ’ αναλογία υπάρχουν πολλά θέατρα, οικονομικές δυσκολίες, ο κόσμος δε βγαίνει κάθε μέρα πια. Ο κόσμος πηγαίνει θέατρο, εμείς δεν το χειριζόμαστε σωστά, οι της τέχνης.

Δηλαδή;
Ούτε το επίπεδο των παραστάσεων είναι τόσο ελκυστικό, ούτε η τιμή του εισιτηρίου είναι ελκυστική, ούτε ο αριθμός των παραστάσεων. Νομίζω ότι η Αθήνα σηκώνει περίπου 40 θέατρα το πολύ ενώ έχουμε τα τριπλάσια. Στη Μόσχα που έχουν πολύ καλό θέατρο και εκ παραδόσεως και επειδή υπάρχει πολύ υψηλού επιπέδου θεατρική παιδεία και ο κόσμος είναι συνηθισμένος από το κομμουνιστικό καθεστώς να πηγαίνει θέατρο ως μια οικογενειακή έξοδο, καθώς το εισιτήριο είναι πάμφθηνο, τα θεάματα είναι ελάχιστα σε σχέση με τα αθηναϊκά. Υπάρχει κάτι το παράλογο.

Δεν μπορείς να έχεις 350 πρεμιέρες και το κοινό ζήτημα να είναι 80-100.000. Είναι δική μας ευθύνη. Πρέπει να συρρικνωθεί και μάλλον εκεί οδεύει το πράγμα, να γίνονται λιγότερες παραστάσεις κάθε χρόνο, να συνενωθούν ίσως θίασοι, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, να γίνονται πιο γερά καστ. Είναι και αυτό ένα θέμα, όταν ο καθένας έχει ένα θέατρο αυτό δημιουργεί μια διάσπαση δυνάμεων και έτσι δεν μπορούν να συνεργαστούν πολλοί καλοί ηθοποιοί μεταξύ τους. Πρέπει να δημιουργηθεί κάποια στιγμή θεατρική παιδεία, να βγαίνουν οι ηθοποιοί και να είναι καλά καταρτισμένοι. Και το ίδιο ισχύει και για τους σκηνοθέτες.

Πιστεύετε ότι η τηλεόραση βλάπτει τη θεατρική παιδεία ή γενικότερα την κουλτούρα;
Η τηλεόραση είναι ένας χυλός, ο χυλός είναι παντού, δε νομίζω όμως ότι καταργεί την παιδεία. Είναι ο καθρέπτης της κοινωνίας και έχει αυτά που περιλαμβάνει η κοινωνία μας. Δεν κάνει καλό εν γένει έτσι όπως είναι, αλλά δεν ευθύνεται για το ότι δεν έχουμε παιδεία. Το ανάποδο συμβαίνει, επειδή δεν έχουμε παιδεία έχουμε τέτοιου είδους τηλεόραση.

Υπάρχει ποιότητα στο κοινό;
Ναι νομίζω ότι υπάρχει ένα υψηλού επιπέδου κοινό, που έρχεται στις παραστάσεις μας. Παραδείγματος χάριν, δε χρειάζεται να κάνουμε τρομερές εκκλήσεις για να κλείσουν τα κινητά τους, πράγμα που είναι ένα δείγμα παιδείας, ούτε έχουμε αντιδράσεις προσβλητικές προς τους ηθοποιούς. Βλέπω ότι έχουν καλή επαφή με το θέαμα, ακούνε, μπαίνουν σε αυτό που γίνεται. Δε συμβαίνει όμως αυτό σε όλα τα θέατρα, έχω δει σε θέατρα κοινό να αντιδρά σαν να κάθεται στον καναπέ του και να βλέπει τηλεόραση, ανοιγοκλείνει κινητά, συζητά λέγοντας "ναι σε λίγο τελειώνει αυτή η βλακεία που βλέπω και θα πάω να φάω".

Υπάρχει μία δυσκολία, αλλά δε φταίει ο κόσμος. Είναι αμφίδρομο, διότι όταν προσφέρεις ένα ευτελές θέαμα θα έχεις και ευτελείς αντιδράσεις. Δε χρειάζεται να είσαι βαρύς και ασήκωτος, ή να κάνεις βαριά κουλτούρα για να δημιουργήσεις αίσθηση στον κόσμο ότι αυτό που παρακολουθεί έχει ένα νόημα. Νομίζω ότι αν οι ηθοποιοί που λαμβάνουν μέρος παίρνουν στα σοβαρά αυτό που κάνουν, να δίνονται και να έρχονται σε επαφή με αυτό που κάνουν –όπως με μεγάλη χαρά μπορώ να πω για το θίασο μας φέτος, που έρχεται νωρίτερα, ενσωματώνεται, κάνει κάποιο ζέσταμα– αυτό γίνεται αντιληπτό από τον κόσμο. Είτε είναι 5 οι θεατές είτε 105 το λαμβάνουν και το τιμούν αναλόγως.

Τα επόμενα σχέδια σας;
Έχουμε εισέλθει σε μια εποχή γενικότερης κρίσης και τα σχέδια δεν μπορούν να είναι σαφή, με την έννοια ότι βλέπω ότι περνάμε σε μια εποχή που θα επικρατούν οι λίγοι, όπου τα καρτέλ και οι εμπορικές κοινοπραξίες θα επικρατούν των καλλιτεχνικών επιλογών και σε μια εποχή όπου το κράτος δεν ενδιαφέρεται ούτε κατά διάνοια για την τέχνη και για τον πολιτισμό και την χρηματοδότησή του. Δεν μπορείς να κάνεις τον Αθανάσιο Διάκο κάθε χρονιά και να βγαίνεις παριστάνοντας ότι δε συμβαίνει τίποτα από όλα αυτά. Κάποια στιγμή πρέπει να τα λάβεις υπόψη σου. Ο πειραματισμός θέλει πέρα από κότσια και μια οικονομική εμφάνιση. Γιατί αυτό που κάνουμε εδώ πέρα, εντάξει δεν απευθύνεται σε 100.000 άτομα. Δε θα απευθυνόταν ούτε στη Ρωσία σε τόσα άτομα, γιατί είναι μια πιο ειδικού ενδιαφέροντος παράσταση. Στη Γερμανία αντίθετα θα την παρακολουθούσανε 30.000 άτομα, εδώ όχι.

Πρέπει να ξέρεις πού απευθύνεσαι, ποιο είναι το μορφωτικό επίπεδο του κοινού για να δεις τι ψάρια πιάνεις. Όταν η αγορά είναι διαλυμένη και το κράτος σφυρίζει κλέφτικα διότι δεν έχει να καλύψει ούτε τους μισθούς και τις συντάξεις, δεν μπορεί να βγαίνεις εσύ και να ζητάς επιχορήγηση ή τα χρωστούμενα από πρόπερσι. Βέβαια εκεί που θέλουν να δώσουν δίνουν, αλλά πρέπει να λάβουμε υπόψη μας και το ταμείο. Πρέπει οι επιλογές μας, χωρίς να είναι ευτελείς, να υπολογίζουν το μέσο θεατή και το ελληνικό αίσθημα, και θα πρέπει να γίνονται πιο περιορισμένες παραγωγές και να υπολογίζουμε το μέσο γούστο. Η παράσταση αυτή έχει μια σοβαρή απόκλιση από το μέσο γούστο του Έλληνα.

Το ίδιο πιστεύετε και για τη νέα γενιά;
Πού είναι η νέα γενιά; Είναι πολλά πράγματα η νέα γενιά. Μπορεί να πρέπει να περιμένει κανείς περισσότερο διάστημα. Πιστεύω ότι η συγκεκριμένη παράσταση έχει απόκλιση από το μέσο γούστο και λυπάμαι που το λέω.

Δεν το θεωρώ κατ’ ανάγκη κακό.
Ούτε εγώ το θεωρώ κακό, απλά εμπορικά είναι δύσκολο. Πολλοί με ρωτάνε, συνάδελφοί σας, γιατί κάνω μες στο χειμώνα αρχαία τραγωδία. Μα πρέπει να αντιμετωπίζουμε την αρχαία τραγωδία σαν τη ντομάτα, σαν εποχιακό φρούτο, ή σαν παγωτό που μες στο χειμώνα δεν το τρως; Οι συζητήσεις θα έπρεπε να γίνονταν σε ένα άλλο επίπεδο. Έχουν δυσκολία οι άνθρωποι να προσεγγίσουν ένα έργο τέχνης ως αυτό που είναι, σύμφωνα με τις προθέσεις του. Ελάχιστες φορές έχω δει και κριτικούς να αντιμετωπίζουν ένα θέαμα ως προς την πρόθεσή του και όχι σε σχέση με αυτό που έχουν οι ίδιοι στο μυαλό τους. Εκεί υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα. Πάρα πολλοί άνθρωποι έρχονται και όταν φεύγουν βλέπω στα μάτια τους ότι είναι λίγο έκπληκτοι που δεν ήταν τόσο χάλια όσο περιμένανε να είναι. Είναι αλήθεια αυτό. Έχω ακούσει ανθρώπους να λένε σαν να είναι ένοχοι «εμένα πάντως μου άρεσε».
 
Μου δημιουργεί απορία αυτό, διότι αισθάνομαι ότι, όπως σε όλους τους τομείς στην Ελλάδα, υπάρχουν στεγανά και εάν εσύ προσπαθείς να σπάσεις αυτά τα στεγανά ή δε σε νοιάζει να παίξεις το παιχνίδι κάποιων ανθρώπων αντιμετωπίζεσαι πολύ βάρβαρα. Αλλά αυτό ισχύει σε όλους τους τομείς. Εάν μπορούσα να κάνω τη δουλειά μου αλλού θα έφευγα. Δεν μπορώ λόγω γλώσσας. Δεν μπορώ να κάνω θέατρο στα σουηδικά. Η γλώσσα μου είναι τα ελληνικά και σε αυτήν έχω ασκηθεί. Η κατάσταση είναι εκτός ελέγχου σε σχέση με το ήθος των ανθρώπων και αυτό πρέπει να προσεχθεί γιατί βαδίζουμε σε μια καταστροφή σαν έθνος.

Στο τέλος της παράστασης διαβάζουμε ένα κείμενο που αφορά τις εξεγέρσεις, την επανάσταση κάποιων ανθρώπων με ή χωρίς αιτία, σαν μια ενθάρρυνση σε αυτούς –όχι σε αυτούς που βγαίνουν και καταστρέφουν φυσικά. Επίσης, διαβάζουμε και ένα μικρό κείμενο του Χάρολντ Πίντερ, το οποίο λέει για την κατάσταση στην οποίο ζούμε. Είναι ηθικά δραματική η κατάσταση στην Ελλάδα. Υπό αυτές τις συνθήκες πώς θα κάνει κανείς τέχνη; Η τέχνη απευθύνεται σε ανθρώπους που έχουν μέσα τους σαν υψηλή αξία το ήθος. Αν δεν το έχεις, τι νόημα έχει η τέχνη; Οι άνθρωποι που έχουν ως υψηλή αξία το ήθος και έχουν καθαρό βλέμμα είναι ελάχιστοι στην Ελλάδα.

Για να κλείσουμε, πώς βλέπετε την αλλαγή Υπουργού Πολιτισμού;
Όπως ακριβώς βλέπω την αλλαγή φρουράς των Ευζώνων. Φεύγει ο ένας, έρχεται ο άλλος. Ένα ενδιαφέρον φολκλορικό θέαμα για τουρίστες. Για μας τους Έλληνες δεν έχει ενδιαφέρον, με την έννοια ότι τους Ευζώνους τους βλέπουμε όποτε κατεβαίνουμε στον εθνικό κήπο.

Έμεινε έκπληκτος ο κύριος Σαμαράς, που το Υπουργείο Πολιτισμού έχει 100 εκατομμύρια λιγότερα από ό,τι φέτος, διότι καταργήθηκε το ειδικό ταμείο. Δε είναι άξιο λόγο να συζητήσει κανείς για πρόσωπα, διότι η πολιτική δεν είναι θέμα προσώπων. Η πολιτική των ΗΠΑ δεν καθορίζεται από το εάν ο Ομπάμα είναι γοητευτικός ή όχι, καθορίζεται από πολύ υψηλότερα συμφέροντα. Το ότι είναι γοητευτικός και δημοκράτης θα ευνοήσει στο να πουλάει πολλά κουκλάκια, όχι να κάνει καλύτερη πολιτική. Εδώ, η πολιτική γίνεται από πρόσωπα; Υπάρχει κάποια πολιτική, κάποια γραμμή; Φαίνεται όμως ότι ο ίδιος ο λαός δε θέλει. Ασχέτως κομμάτων. Δε θέλει αυτός ο λαός την εφαρμογή κάποιων σχεδίων. Γι’ αυτό είμαι προβληματισμένος. Πρέπει οι νέοι άνθρωποι να επαναστατήσουν στην ανοησία, το χρήμα και την ανοησία του προκειμένου να γίνει ξανά η ζωή μας ζωή.