Η/Υ, Ασφάλεια και Διαδίκτυο: Οι βασικές αρχές για αρχάριους

του Πάρη Καπράλου

Η μεγιστοποίηση των πωλήσεων φορητών υπολογιστών, οι οποίοι ενσωματώνουν το απαραίτητο για τη λειτουργία τους λογισμικό, συνήθως μαζί με προσφορές εφαρμογών, έχουν «καλομάθει» μία ολόκληρη γενιά χρηστών. Από την άλλη, τα forums όσων περπατούν στον «δρόμο της πληροφορίας και της Γνώσης» για αρκετό διάστημα κλέβουν τις προτιμήσεις των χρηστών προς πιο «εναλλακτικές» λύσεις.

Πριν το 2000 η μεγαλύτερη παγίδα στην οποία κινδύνευε να πέσει ένας νέος χρήστης αφορούσε το κοινωνικό φαινόμενο με το όνομα «ένα παιδί/φίλο/κολλητό/συγγενή που ξέρει από αυτά», όπου «αυτά» ήταν τα «μηχανήματα του διαβόλου», δηλαδή ο υπολογιστής και τα περιφερειακά του. Το κοινωνικό φαινόμενο αυτό έχουν υποκαταστήσει τα forums, ιδίως για τους νέους χρήστες υπολογιστή που προκρίνουν την αγορά ενός φορητού υπολογιστή. Οι υπόλοιποι που θα ξεκινήσουν με την λογική της συναρμολόγησης ενός υπολογιστή, ακόμη και με τη βοήθεια των υπαλλήλων ενός καταστήματος, αναγκάζονται να ενημερωθούν για μια ποικιλία ζητημάτων.

Θα αναρωτηθείτε τι κακό έχουν τα forums και θα απαντήσω «κανένα». Αντίθετα, σε αυτά συναντά κανείς συχνά -αλλά όχι πάντα, κοινώς μην πιστεύετε ό,τι σας λένε αν δεν το διαβάσετε από πολλούς- έμπειρους χρήστες που συμβουλεύουν λιγότερο έμπειρους χρήστες. Όλα αυτά είναι πολύ καλά, αν κάποιος συνυπολογίσει βεβαίως ότι οι περισσότεροι από τους «έμπειρους χρήστες» που συχνάζουν ολημερίς και ολονυχτίς στα forums για υπολογιστές είναι ολίγον τι «μανιακοί» που τους αρέσει να ασχολούνται συνεχώς με τον υπολογιστή τους, πράγμα χρήσιμο κατά μία έννοια, αλλά από την άλλη λίγο παρακινδυνευμένο για τον άνθρωπο που τώρα μπαίνει στη λογική να αποκτήσει για πρώτη φορά υπολογιστή, και ο οποίος μάλλον δεν θα ήθελε να χρησιμοποιήσει κάθε «εναλλακτικό» λογισμικό που του προτείνει ο κάθε μικρός guru της πληροφορικής και να πρέπει να λύνει προβλήματα κάθε μέρα - όλη μέρα.

Η βασική συμβουλή προς νέους χρήστες, λοιπόν, είναι να συμβουλεύονται «ανθρώπους που ξέρουν» αλλά υπό έναν όρο: να ρωτούν σα μικρά παιδιά, μέχρι να καταλάβουν κατά 100% γιατί πρέπει να κάνουν αυτό που τους προτείνεται, και να είναι σε θέση να το αξιολογήσουν με βάση τις ανάγκες τους. Βεβαίως, σε αυτό μπορεί καθείς να αντιτείνει ότι ένας εντελώς νέος χρήστης στον χώρο των υπολογιστών δεν ξέρει ποιες είναι οι ανάγκες του στη πλήρη έκτασή τους. Ισχύει. Ωστόσο, γνωρίζει ποιες είναι οι ανάγκες που τον ώθησαν να ασχοληθεί με τους υπολογιστές και τι προσδοκά σε πρώτη φάση από αυτή την ασχολία του, και αυτές τις ανάγκες θα επιδιώξει να ικανοποιήσει πρώτες.

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ
Το βασικότερο που χρειάζεται ένας υπολογιστής για να λειτουργήσει είναι το Λειτουργικό Σύστημα. Το λειτουργικό σύστημα είναι ένα πρόγραμμα που δημιουργεί ένα μεσολαβητικό επίπεδο διασύνδεσης μεταξύ λογισμικού (δηλαδή εφαρμογών που σας προσφέρουν διάφορες διευκολύνσεις) και υλικού, δηλαδή της συσκευής του υπολογιστή.

Αν και η Microsoft δεν είναι η μοναδική εταιρεία που κατασκευάζει λειτουργικά συστήματα, και υπάρχουν πολλοί που θα σας πουν ότι τα συστήματα της συγκεκριμένης εταιρείας δεν είναι τα καλύτερα, η βασική συμβουλή είναι να προμηθευτείτε σε γνήσια έκδοση τα τελευταία Windows που είναι κατάλληλα για το μηχάνημα που συναρμολογήσατε. Αν πάλι έχετε φορητό υπολογιστή το μόνο που θα πρέπει να κάνετε τη πρώτη φορά που θα τον ανοίξετε είναι να ενεργοποιήσετε και να ολοκληρώσετε την εγκατάσταση του λειτουργικού συστήματος που έχει επιλέξει ο κατασκευαστής για εσάς.

Για τους πιο προχωρημένους χρήστες να σημειώσω ότι η επιλογή να διαμορφώσει εξ αρχής τον σκληρό δίσκο ενός φορητού υπολογιστή για να βάλει ένα λειτουργικό σύστημα που είναι κατά την άποψή του καλύτερο, είναι γενικά μία ιδέα που θα πρέπει να αποφεύγεται. Οι φορητοί υπολογιστές συναρμολογούνται με βάση προδιαγραφές που περιλαμβάνουν τη χρήση ενός συγκεκριμένου λειτουργικού συστήματος στα μισά μοντέλα που κυκλοφορούν στην αγορά, ενώ στα άλλα μισά το λειτουργικό σύστημα είναι “πειραγμένο” με ειδική άδεια από τον κατασκευαστή του προς τον κατασκευαστή του φορητού υπολογιστή ώστε να ταιριάζει απόλυτα στις ανάγκες συγκεκριμένων μοντέλων υπολογιστή. Είναι ιδιαίτερα αμφίβολο, αν διαμορφώσετε τον δίσκο και εγκαταστήσετε το λειτουργικό της προτίμησής σας, αν ο υπολογιστής θα λειτουργεί σωστά. Στις περισσότερες περιπτώσεις δεν πρόκειται να πιάσει ποτέ τις δυνατότητες για τις οποίες τον προόριζε ο κατασκευαστής του και υπάρχει σοβαρή περίπτωση να σας προκαλέσει μεγάλο πονοκέφαλο η μη απρόσκοπτη λειτουργία του.

ΑΣΦΑΛΕΙΑ
Και σε αυτό το θέμα θα ακούσετε σωρεία απόψεων. Οι περισσότεροι τείνουν στη χρήση πολλαπλών λύσεων, για να είστε 100% ασφαλείς, κάτι που ουσιαστικά ο νέος χρήστης υπολογιστή δεν χρειάζεται. Αυτό που χρειάζεστε είναι ουσιαστικά την ησυχία σας, για να κάνετε με τον υπολογιστή σας αυτό που θέλετε να κάνετε και όχι να πρέπει να απαντάτε σε ένα διαφορετικό μήνυμα του συστήματος που θα ανοίγει απρόσκλητο στην οθόνη σας ανά πέντε λεπτά της ώρας, αποφασίζοντας -χωρίς κατά πάσα πιθανότητα να καταλαβαίνετε τι λέει- για το τι είναι σωστό ή όχι να κάνει καθένα από τα λογισμικά που εγκαταστήσατε για να σας προφυλάσσει. Συνεπώς προτείνω να προκρίνετε μία ολοκληρωμένη λύση ασφάλειας. Στη συνέχεια του αφιερώματός μας προτείνουμε μερικές από τις καλύτερες λύσεις.

Το βασικό ερώτημα βεβαίως είναι “Τι με απειλεί;”. Η “ασφάλεια” του υπολογιστή τα νεότερα χρόνια έχει εξαιρετικά διασταλτική έννοια ως όρος. Ασφάλεια δεν είναι μονάχα η αποφυγή της φθοράς των αρχείων σας από κάποιο κακόβουλο λογισμικό, η υποκλοπή των στοιχείων σας καθώς “σερφάρετε” στο internet, η αποφυγή καταστροφής του υπολογιστή ή ενός μέρος του λογισμικού από κάποιον ιό, αλλά και η αποφυγή ή η δυνατότητα ανάκαμψης από μία καταστροφή κάποιων -ή τυχόν όλων των- δεδομένων σας.

Έτσι, ασφάλεια είναι και η κράτηση αρχείων ασφάλειας του εγκατεστημένου λογισμικού σας, ή το λεγόμενο back up, δηλαδή η φύλαξη αντίγραφων των αρχείων σας σε ασφαλή τοποθεσία, ή εξωτερική του υπολογιστή συσκευή, ώστε αν συμβεί κάτι στο υλικό του υπολογιστή (βραχυκύκλωμα, πτώση ή άλλη ηλεκτρομηχανική βλάβη, κλπ.) να χάσετε μονάχα τον υπολογιστή και όχι και το περιεχόμενο του.

Ιοι, Malware, spyware, Trojans, phishing: Θα ακούσετε πολλά διαφορετικά ονόματα απειλών. Ουσιαστικά πρόκειται για μικροσκοπικά -κατά το δυνατόν- λογισμικά που αφήνονται μέσα στα δίκτυα από χρήστες ή ενδιαφερόμενα μέρη να κάνουν μία απάτη με σκοπό είτε να προκαλέσουν κατά παραγγελία βλάβη σε κάποια συστήματα, είτε να ενοχλήσουν. Κάποιες φορές τα λογισμικά αυτά χρησιμοποιούνται με στόχο τους χρήστες – και για την ακρίβεια είτε για να τους προκαλέσουν να χρησιμοποιήσουν υπηρεσίες χωρίς αντίκρισμα ή για να τους κλέψουν ευθέως, υποκλέπτοντας στοιχεία πιστωτικών καρτών που μπορεί κάποιος να χρησιμοποιήσει ώστε να αγοράσει στο internet αγαθά, υπηρεσίες, ή άλλα στοιχεία. Κάποιες άλλες φορές το κακό συναπάντημα με λογισμικά που έχουν φτιαχτεί για να καταστρέφουν υπολογιστές εταιρειών προκειμένου να χτυπήσουν κατά παραγγελία συγκεκριμένα δίκτυα μπορούν να βλάψουν και τον κοινό υπολογιστή του σπιτιού σας, διότι πολύ απλά “κυκλοφορούν” στο Διαδίκτυο. Όχι, δεν είστε πάντα εσείς ο στόχος, αλλά παρόλα αυτά, καλό είναι να μην “πάτε από αδέσποτη”, έτσι;

Τον χώρο της ασφάλειας υπολογιστών στοιχειώνουν μία αλήθεια και ένας μύθος. Η αλήθεια είναι ότι “το internet δεν είναι ένα ασφαλές μέρος”. Το ότι το internet είναι ένα επικίνδυνο μέρος για εσάς, τα παιδιά σας και την περιουσία σας, από την άλλη, είναι σχόλιο ή κακόβουλο απείκασμα. Και το να κυκλοφορεί στον δρόμο κανείς σε μια σύγχρονη μεγαλούπολη δεν είναι απόλυτα ασφαλές. Μπορεί κάποιος να σας κλέψει, να σας σκοτώσει, να σας βιάσει. Μπορείτε να πέσετε θύμα απατεώνων ή να σας πατήσει αυτοκίνητο. Όμως όλες αυτές οι λογικές επιφυλάξεις για την ασφάλειά σας στις μεγαλουπόλεις δεν σας πείθουν να μείνετε μια ζωή κλεισμένοι σπίτι σας. Γιατί θα πρέπει οι ανάλογες -που οπωσδήποτε δεν είναι τόσο επισφαλείς- να σας υποχρεώνουν να μη χρησιμοποιείτε υπολογιστή ή να μην συνδέεστε στο internet; Απλώς, όπως δεν θα αφήνατε το σπίτι σας χωρίς κλειδαριά, ή δεν θα συχνάζετε σε κακόφημα μέρη, ομοίως θα πρέπει να κάνετε και στον “εικονικό κόσμο του διαδικτύου”, ποιητική αδεία.

INTERNET BROWSING -ή ελληνιστί- ΠΛΟΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ
Για να μπείτε στο internet, δηλαδή για να δείτε τα στοιχεία, δεδομένα, εικονικούς χώρους, ταινίες, βίντεο, να ακούσετε μουσική, να επικοινωνήσετε με διάφορους τρόπους με τους φίλους σας ή να γνωρίσετε καινούργιους, κλπ., χρειάζεστε ένα λογισμικό “απεικόνισης” και διαχείρισής του. Αυτό ονομάζεται στα αμερικάνικα web browser ή λογισμικό πλοήγησης. Εδώ και μερικά χρόνια ο Internet Explorer της Microsoft -στις διάφορες εκδόσεις και μορφές του- διατηρεί με δυσκολία την πρωτοκαθεδρία, καθώς υπάρχουν αρκετές άλλες εξίσου αξιόπιστες και ασφαλείς λύσεις, για τις οποίες θα διαβάσετε παρακάτω.

Δείτε στα Σχετικά Άρθρα τις προτεινόμενες λύσεις-εφαρμογές για την ασφάλεια και την πλοήγηση στο διαδίκτυο, τις οποίες πρέπει να συμπεριλάβετε στον νέο υπολογιστή σας.