Αρχαιολογία και Ψυχανάλυση: Ανοικτά σεμινάρια στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Ta σεμινάρια θα επιχειρήσουν να αναδείξουν τις κοινές συνιστώσες των δυο πεδίων και να διερευνήσουν πώς το ένα μπορεί να επηρεάσει το άλλο σε μεθοδολογικό και εννοιολογικό επίπεδο. Θα διοργανώνονται μία Δευτέρα κάθε μήνα από Οκτώβριο μέχρι Μάρτιο και θα περιλαβάνουν έξι ενότητες, σε κάθε μια από τις οποίες θα συνδιαλέγονται ένας αρχαιολόγος ή κοινωνικός ανθρωπολόγος και ένας ψυχαναλυτής πάνω σε συγκεκριμένα θέματα, με τη βοήθεια συντονιστή που θα διευθύνει τη συζήτηση.

Διοργανωτές του σεμιναρίου είναι οι Χρυσάνθη Παπαδοπούλου, Αρχαιολόγος, Υποδιευθύντρια της Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής, Άρης Αναγνωστόπουλος, Κοινωνικός ανθρωπολόγος, Πανεπιστήμιο του Kent, Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στην Πολιτιστική Διαχείριση (Kent-AUEB) και Νίκος Παπαδημητρίου, Επιμελητής Αρχαιοτήτων του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Στις αρχές του εικοστού αιώνα ο Σίγκμουντ Φρόιντ, επιχείρησε μια σύνδεση της νεότευκτης επιστήμης της ψυχανάλυσης με την αρχαιολογία. Συγκεκριμένα παρομοίασε την ανθρώπινη ψυχή με χώρο υπό ανασκαφή, όπου οι πρωταρχικές μνήμες παραμένουν κρυμμένες στα παλαιότερα στρώματα, ενώ οι πιο πρόσφατες βρίσκονται εγγύτερα στην επιφάνεια. Ο ψυχαναλυτής, ως άλλος αρχαιολόγος, οφείλει να ανασκάψει το παρελθόν για να ανασύρει στο πεδίο του συνειδητού τις λανθάνουσες μνήμες.

Η φροϋδική παρομοίωση φαντάζει ξεπερασμένη σήμερα. Οι αρχαιολόγοι δεν θεωρούν πλέον ότι μπορούν να αποκαλύψουν «αλήθειες» για το τι συνέβη στην αρχαιότητα, γι’ αυτό και ασχολούνται εξίσου με το πώς το παρόν επηρεάζει τους τρόπους πρόσληψης του παρελθόντος. Αντίστοιχα, οι ψυχαναλυτές έχουν απομακρυνθεί από την προσπάθεια να «ανασυστήσουν» τα γεγονότα που γέννησαν τις λανθάνουσες μνήμες του παρελθόντος και εστιάζουν περισσότερο στον τρόπο με τον οποίον οι μνήμες αυτές «αναδύονται» στο παρόν.

Πρέπει λοιπόν να απορρίψουμε την φροϋδική παρομοίωση; Ίσως όχι. Τόσο η αρχαιολογία όσο και η ψυχανάλυση αποτελούν γεννήματα της νεωτερικότητας, και περιγράφουν την ανάγκη των σύγχρονων ανθρώπων να διαχειριστούν το παρελθόν τους και να το συνδέσουν με την ατομική ή κοινωνική τους ταυτότητα. Επίσης, η αρχαιολογική πρόσληψη και η ψυχαναλυτική ανάδυση παρουσιάζουν στενές εννοιολογικές σχέσεις, που αξίζει να μελετηθούν διεξοδικά. Τέλος, τα δύο πεδία μοιράζονται κοινές θεματικές, που αφορούν τη σχέση τους χθες με το σήμερα.

Οι 6 ενότητες των σεμιναρίων βασίζονται σε έννοιες και θέματα που απασχολούν και τα δύο πεδία:

Δευτέρα 17 Οκτωβρίου 2016, ώρα 19.00
ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΞΗ
Σε αυτήν την εισαγωγική ενότητα θα σχολιαστούν οι αρχαιολογικές πρακτικές, που ενέπνευσαν το Φρόιντ και οι ψυχαναλυτικές μεταφορές που κρύβει ο αρχαιολογικός λόγος. Επίσης θα συζητηθούν ζητήματα μεθοδολογίας που είναι κοινά στην αρχαιολογία και την ψυχανάλυση.

Ομιλητές
Άρης Αναγνωστόπουλος, Κοινωνικός ανθρωπολόγος, Πανεπιστήμιο του Kent, Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στην Πολιτιστική Διαχείριση (Kent-AUEB)
Κώστας Ζερβός, Ψυχίατρος - Ψυχαναλυτής

Συντονίστρια
Χρυσάνθη Παπαδοπούλου, Αρχαιολόγος, Υποδιευθύντρια Βρετανικής Αρχαιολογικής Σχολής
______________________________

Δευτέρα 21 Νοεμβρίου 2016, ώρα 19.00
ΙΧΝΗ ΚΑΙ ΑΠΟΥΣΙΑ
Στην ενότητα αυτή θα διερευνηθεί η αίσθηση της απουσίας που γεννά στους αρχαιολόγους η διαρκής επαφή με αποσπασματικά ίχνη του παρελθόντος και οι πιθανές επιπτώσεις της. Η εξέταση θα βασιστεί σε ψυχαναλυτικές και φιλοσοφικές προσεγγίσεις και ερμηνείες της απουσίας.

Ομιλητές
Δέσποινα Καταπότη, Αρχαιολόγος, Επίκουρη Καθηγήτρια Θεωρίας Πολιτισμού και Ψηφιακού Πολιτισμού, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Μιχάλης Πέτρου, Κλινικός ψυχολόγος, Κοινωνικός ανθρωπολόγος (Πανεπιστήμιο Λυών), Ψυχαναλυτής (μέλος της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής ‘Ενωσης - IPA)

Συντονιστής
Χάρης Μωρίκης, Κλινικός ψυχολόγος, Ψυχαναλυτής (μέλος της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής ‘Ενωσης - IPA)
_________________________________

Δευτέρα 12 Δεκεμβρίου 2016, ώρα 19.00
ΠΑΡΕΛΘΟΝ ΚΑΙ ΠΕΝΘΟΣ
Στην ενότητα αυτή θα εξεταστεί το πώς γεννάται η αίσθηση της νοσταλγίας που διακατέχει τον ανασκαφέα αρχαίων καταλοίπων και θα διερευνηθεί η σχέση της με την ψυχική διαδικασία του πένθους.

Ομιλητές
Κώστας Πασχαλίδης, Αρχαιολόγος, Επιμελητής Αρχαιοτήτων της Προϊστορικής Συλλογής του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου
Ντόρα Περτέση, Δρ Ψυχανάλυσης , Mέλος της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης, Περιοδικό αληthεια, διδάσκουσα στο Κέντρο Ψυχαναλυτικών Ερευνών της Αθήνας.

Συντονιστής
‘Αρης Αναγνωστόπουλος, Κοινωνικός ανθρωπολόγος, Πανεπιστήμιο του Kent, Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στην Πολιτιστική Διαχείριση (Kent-AUEB)
__________________________________


Δευτέρα 16 Ιανουαρίου 2016, ώρα 19.00
ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΕΤΕΡΟΤΗΤΑ
Στην ενότητα αυτή θα διερευνηθεί η έννοια του «άλλου» στην αρχαιολογία, όπως διαμορφώνεται μέσω του εντοπισμού πολιτισμικών διαφορών από τις κοινωνίες που μελετάμε αλλά και μέσω της χρονικής απόστασης που μας χωρίζει από αυτές.

Ομιλητές
Νίκος Παπαδημητρίου, Αρχαιολόγος, Επιμελητής Αρχαιοτήτων Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης
Πάνος Παπαθεοδώρου, Δρ Ψυχαναλυτής, μέλος του Ψυχαναλυτικού Συλλόγου Freud-Lacan και της Association de Psychanalyse Jacques Lacan

Συντονιστής
Στασινός Σταυριανέας, Επίκουρος Καθηγητής Φιλοσοφίας, Πανεπιστήμιο Πατρών
__________________________________

Δευτέρα 6 Φεβρουαρίου 2017, ώρα 19.00
ΜΝΗΜΗ ΚΑΙ ΤΡΑΥΜΑ
Στην ενότητα αυτή θα εξεταστούν οι διαδικασίες ανασύστασης της μνήμης (προσωπικής και συλλογικής) και οι πιθανές τραυματικές της διαστάσεις, όπως προκύπτουν από την ανάδυση εμπειριών και γεγονότων, τα οποία βρίσκονταν για καιρό «θαμμένα» ή σε λανθάνουσα κατάσταση. Η θεματική σχετίζεται άμεσα με ζητήματα πρόσληψης του παρελθόντος και με αρχαιολογικές πρακτικές.

Ομιλητές
Δημήτρης Πλάντζος, Αρχαιολόγος, Αναπληρωτής Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών
Γεράσιμος Στεφανάτος, Ψυχίατρος-ψυχαναλυτής, μέλος της γαλλικής ψυχαναλυτικής εταιρείας Quatrième Groupe

Συντονιστής
Βλάσης Σκολίδης, Ψυχίατρος-Ψυχαναλυτής, μέλος της Νέας Λακανικής Σχολής, διδάσκων στο Κέντρο Ψυχαναλυτικών Ερευνών της Αθήνας.
____________________________________

Δευτέρα 6 Μαρτίου 2017, ώρα 19.00
ΣΩΜΑ ΚΑΙ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Στην ενότητα αυτή θα εξεταστούν οι ψυχικές και σωματικές διεργασίες της εφηβείας, που έχουν ως αποτέλεσμα την ενσωμάτωση του φύλου, και θα διερευνηθούν συγκριτικά έμφυλες πρακτικές στην αρχαιότητα και σήμερα. Η θεματική εμπνέεται από την ψυχαναλυτική άρθρωση σχετικά με την έμφυλη ταυτότητα εστιάζοντας στην ιδιαιτερότητα της θηλυκότητας με αναφορές στη θεωρία του Σ. Φρόυντ και του Ζ. Λακάν.

Ομιλήτες
Χρυσάνθη Παπαδοπούλου, Αρχαιολόγος, Υποδιευθύντρια Βρετανικής Σχολής Αθηνών
Μαρίνα Φραγκιαδάκη, Ψυχαναλύτρια, μέλος της Νέας Λακανικής Σχολής και της Παγκόσμιας Εταιρείας Ψυχανάλυσης, διδάσκουσα στο Κέντρο Ψυχαναλυτικών Ερευνών της Αθήνας

Συντονίστρια
Ειρήνη Χρυσοχέρη, Ανθρωπολόγος Τέχνης, University of Goldsmith.