Όχι άλλες σβάστικες στα σχολεία!

των Ηρώς Κουνάδη, Νικόλα Γεωργιακώδη

Σε μια συγκλονιστική, όσο και σοκαριστική, γερμανική ταινία του 2008 που λεγόταν Το Κύμα, ένας καθηγητής δοκιμάζει να διδάξει, μέσα από ένα ιδιότυπο πείραμα, τους έφηβους μαθητές του πόσο εύκολα ριζώνει σε μια εύπλαστη κοινωνική ομάδα ο φασισμός –και πόσο δύσκολα ξεριζώνεται. Το πείραμα, φυσικά, πάει στραβά, και η συντριπτική πλειοψηφία του κοινού φεύγει από τα θερινά σινεμά με βουρκωμένα μάτια. Οι συζητήσεις που ακούγονται έξω από τις αίθουσες όταν τα δάκρυα στεγνώνουν μιλούν για τη Γερμανία, για τον Χίτλερ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, και για το πόσο μακρινά και ξένα είναι όλα αυτά στην ελληνική κοινωνία, ευτυχώς. Σχεδόν τόσο μακρινά όσο μοιάζει τώρα και το 2008, όταν στα «δικά μας» τα σχολεία δεν υπήρχε, και δεν θα μπορούσε να υπάρξει ποτέ, φασισμός.

Fast forward, τέσσερα χρόνια μετά. Ο μικρός Ορέστης ζωγραφίζει σβάστικες στο θρανίο του. Πηγαίνει δημοτικό στον Πειραιά, και στα διαλείμματα φωνάζει φασιστικά συνθήματα, ανάμεσα στα συνθήματα για την αγαπημένη του ομάδα. Όταν οι Αλβανοί συμμαθητές του τον πειράζουν τους λέει «θα σας φέρω τη Χρυσή Αυγή». Πιστεύει ότι η Χρυσή Αυγή έχει πλάκα. Πιστεύει, επίσης, ότι είναι μόδα –αν και δεν θα το έθετε ακριβώς έτσι αν τον ρωτούσες, θα σου έλεγε απλώς ότι τα ίδια κάνουν όλοι οι φίλοι του. Αυτό πίστευαν και οι πέντε ανήλικοι μαθητές λυκείου που επιτέθηκαν με μαχαίρια και επιχείρησαν να σκοτώσουν πέντε Ινδούς σε μια στάση λεωφορείου τον προηγούμενο Αύγουστο στο Ρέθυμνο.

Αν το 2008 ξέραμε ότι σε τέσσερα μόνο χρόνια θα βλέπουμε εικόνες πολύ χειρότερες από εκείνες της ταινίας, όχι πια στην οθόνη του θερινού σινεμά, αλλά στα δελτία ειδήσεων, οι συζητήσεις εκείνες θα ήταν πολύ διαφορετικές από το «ευτυχώς που η ελληνική κοινωνία έχει ανοσία σε τέτοια πράγματα. Γιατί, βλέπεις, εμείς πήγαμε μετανάστες και ξέρουμε».

(*) Disclaimer: Ορισμένοι εκ των εκπαιδευτικών που μίλησαν στο in2life.gr για το παρόν ρεπορτάζ επιθυμούν να διατηρήσουν την ανωνυμία τους. Τα ονόματά τους βρίσκονται στη διάθεση της σύνταξης.

Εκπαιδευτικοί και γονείς ενάντια στον φασισμό στα σχολεία

Εδώ και αρκετούς μήνες, με πρωτοβουλία εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, έχει οργανωθεί το Αντιφασιστικό Μέτωπο Παιδείας, ένα πανελλαδικό δίκτυο που στοχεύει να σταματήσει την επέλαση του φασισμού στα σχολεία. «Αφορμή για την δημιουργία και συγκρότηση του Αντιφασιστικού Μετώπου Παιδείας ήταν περιπτώσεις, περιστατικά και καταγγελίες όπου κάποιοι γονείς εμφορούμενοι από νεοναζιστικές ιδέες επενέβαιναν στο έργο των εκπαιδευτικών, κάποιοι μαθητές χαιρετούσαν ναζιστικά ή φώναζαν ακόμα και μέσα στην τάξη συνθήματα της Χρυσής Αυγής» μας λέει μέλος του Αντιφασιστικού Μετώπου Παιδείας, που επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμο, λέγοντάς μας ότι εκπαιδευτικοί μέλη του Μετώπου δέχονται σε καθημερινή βάση απειλές για τη ζωή τους, από υποστηρικτές της Χρυσής Αυγής.



Υπήρξαν, επίσης, περιπτώσεις όπου κάποιοι εκπαιδευτικοί έκαναν ανοιχτή προπαγάνδα υπέρ των νεοναζιστικών ιδεών. Το πρόβλημα διογκώθηκε μετά την είσοδο της Χρυσής Αυγής στην Βουλή, με αποτέλεσμα αυτοί οι μαθητές, γονείς και εκπαιδευτικοί να βρουν πρόσφορο και «νόμιμο» έδαφος ώστε να διαδώσουν τις ιδέες τους. Τελευταίο παράδειγμα ήταν η περίπτωση της δίωξης νηπιαγωγού στην Λευκάδα η οποία διώχθηκε και μετακινήθηκε από το σχολείο της μετά από ανώνυμη καταγγελία γονέα ο οποίος χρησιμοποίησε πλαστές φωτογραφίες.

Το πρόβλημα του σχολικού φασισμού… σε όλο του το μεγαλείο

«Σε κάποια σχολεία με οργανωμένο τρόπο μαθητές έρχονται σε σύγκρουση και αντιπαράθεση είτε με καθηγητές τους, είτε με συμμαθητές τους. Είναι πολύ πρόσφατο το παράδειγμα όπου στην Πάτρα μαθητές αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στην γιορτή του Πολυτεχνείου, θεωρώντας πως στο Πολυτεχνείο δεν υπήρχαν νεκροί» μας λέει εκπαιδευτικός.

«Στην Πρωτοβάθμια εκπαίδευση η μόδα έχει σαν αποτέλεσμα μαθητές να φωνάζουν ανατριχιαστικά νεοναζιστικά συνθήματα με την ίδια ευκολία που φωνάζουν ένα σύνθημα υπέρ της αγαπημένης τους ομάδας. Στην Δευτεροβάθμια εκπαίδευση η κατάσταση είναι διαφορετική και σίγουρα οι μαθητές υποστηρίζουν την Χρυσή Αυγή με πιο συνειδητό τρόπο. Η επιχειρηματολογία, η συνθηματολογία και η πολιτική ατζέντα της Χρυσής Αυγής έχουν εισέλθει στις σχολικές τάξεις και είναι επιτακτική ανάγκη αυτή η ατζέντα και επιχειρηματολογία να βγουν όπως ακριβώς μπήκαν, δηλαδή πάρα πολύ γρήγορα».

Συμβαίνει γύρω σου… 

Τα σχολεία στα οποία το φαινόμενο είναι πιο έντονο είναι αυτά των λαϊκών συνοικιών της Αθήνας, αλλά και άλλων μεγάλων πόλεων. Είναι επίσης σχολεία περιοχών όπου είναι έντονη η παρουσία μεταναστών. Σε περιοχές όπως στα Πατήσια, στον Πειραιά, στην Νέα Σμύρνη, στα Σεπόλια, στον Κολωνό, αλλά και άλλες περιοχές όπως π.χ. στα βόρεια προάστια, το φαινόμενο είναι πολύ έντονο και η κατάσταση εκρηκτική.

Πώς ακριβώς όμως εκφράζεται η ρατσιστική βία στα σχολεία και ποιες κινήσεις γίνονται για την καταπολέμησή της από τους εκπαιδευτικούς; «Δεν θα σας μιλήσω περιπτωσιολογικά, θα σας μιλήσω γενικά. Και στο δικό μου σχολείο και σε πολλά σχολεία σε όλη την Ελλάδα υπάρχουν, ιδιαίτερα τον τελευταίο χρόνο κρούσματα ρατσισμού, νεοναζισμού και νεοφασιστικής αντίληψης», αναφέρει σχετικά η κ. Αγγελική Φατούρου, καθηγήτρια και μέλος του διοικητικού συμβουλίου της ΟΛΜΕ.

«Έχουμε κατά καιρούς βίαιες συγκρούσεις μεταξύ Ελλήνων και αλλοδαπών μαθητών, τόσο λεκτικές όσο και σωματικές. Επίσης, παρατηρείται έξαρση νεοφασιστικών επιχειρημάτων στα μαθήματα της Ιστορίας, της Λογοτεχνίας, ακόμα και στις σχολικές γιορτές», εξηγεί η κ. Φατούρου. «Για παράδειγμα στις 17 Νοέμβρη είχαμε μαθητές οι οποίοι δεν συμμετείχαν στις γιορτές γιατί θεωρούν ότι η επέτειος του Πολυτεχνείου είναι των κομμουνιστών και των αριστερών. Μάλιστα επιχειρηματολογούσαν λέγοντας ότι η κυρίαρχη προπαγάνδα της αριστεράς λέει ψέματα για τους νεκρούς του Πολυτεχνείου», προσθέτει.

Όσον αφορά πάντως τα περιστατικά, δεν βλέπουν όλα το φως της δημοσιότητας. «Δεν μπορούμε να γνωρίζουμε όλες τις περιπτώσεις, υπάρχουν και πράγματα τα οποία δεν βγαίνουν στη δημοσιότητα, δεν φτάνουν καν στα δικά μας αυτιά στην ΟΛΜΕ. Εμείς ενημερωνόμαστε από τα πρωτοβάθμια σωματεία της κάθε περιοχής και από συναδέλφους. Σίγουρα συμβαίνουν και άλλα περιστατικά στα σχολεία που δεν τα μαθαίνουμε, μικρότερης ή μεγαλύτερης σημασίας», τονίζει η κ. Φατούρου. 

Τι λέει για όλα αυτά η Χρυσή Αυγή;

Το In2life στο πλαίσιο της αντικειμενικής παρουσίασης του θέματος, επικοινώνησε με την Χρυσή Αυγή, ώστε να παρατεθεί και η επίσημη άποψη του κόμματος πάνω στα περιστατικά ρατσιστικής βίας στα σχολεία. Η απάντηση που λάβαμε ήταν η εξής: «Λόγω του ότι υπήρξε κακόβουλη χρήση των συνεντεύξεων που δώσαμε παλαιότερα στα Μέσα, η γραμμή του κόμματος προς το παρόν είναι να υπάρξει εμπάργκο σε όλα τα ΜΜΕ, μέχρι όλο αυτό το θέμα να λυθεί. Δεν μπορούμε να πούμε απολύτως τίποτα. Οι δημοσιογράφοι έπαιρναν τις συνεντεύξεις μας, τις κόβανε και τις ράβανε όπως θέλανε και μετά συγκέντρωναν μαϊντανούς και ασκούσαν κριτική. Σε όλη αυτή τη βιομηχανία λασπολογίας λοιπόν, απαντούμε με αυτόν τον τρόπο».

Τις πταίει;

«Η Χρυσή Αυγή μέσα από μια πολύ συντονισμένη και οργανωμένη προπαγάνδα, κατά τη γνώμη μας και με τη στήριξη του συστήματος και των μεγάλων ΜΜΕ, έχει καταφέρει να «πλασαριστεί» σαν μια δύναμη αντισυστημική και αντιμνημονιακή. Δεν είναι λίγοι οι μαθητές που πραγματικά πιστεύουν πως η Χρυσή Αυγή είναι εναντίον όλων, ότι η Χρυσή Αυγή θα μας λύσει τα προβλήματα, ότι αν φύγουν οι μετανάστες δεν θα υπάρχει ανεργία, κλπ» μας λένε από το Αντιφασιστικό Μέτωπο Παιδείας. «Η έλλειψη πραγματικής παιδείας, αλλά και η ροπή προς τη βία και την παραβατικότητα ορισμένων μαθητών αυτών των ηλικιών έχουν ως αποτέλεσμα οι νεοναζιστικές ιδέες να αναπτύσσονται στα σχολεία».

Σε αυτό το σημείο, αξίζει να κάνουμε μια μικρή παρένθεση και να σας γυρίσουμε για λίγο πίσω στα μαθητικά σας χρόνια. Κάντε μια προσπάθεια να θυμηθείτε τι έγραφαν τα σχολικά μας βιβλία για την αρχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, για την άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη, για το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, για τον Ελληνικό Εμφύλιο, για το παρακράτος της Άκρας Δεξιάς, για την Χούντα των Συνταγματαρχών. Προσπαθήσατε αρκετά; Μην ανησυχείτε, το ότι δεν θυμάστε απολύτως τίποτα δεν οφείλεται στο ότι έχουν περάσει πάρα πολλά χρόνια. Απλούστατα, από τη δεκαετία του ‘80 μέχρι σήμερα όλα αυτά τα «δύσκολα» θέματα μένουν σταθερά εκτός διδακτέας ύλης.

«Είναι βασικό πρόβλημα το ότι μαθητές δεν γνωρίζουν τι έγινε στον πόλεμο πριν 70 χρόνια, όπως είναι και βασικό πρόβλημα το ότι η πλειοψηφία των μαθητών δεν γνωρίζει τι ήταν η Χούντα» μας λένε οι αρμόδιοι του Αντιφασιστικού Μετώπου Παιδείας. «Διαμορφώνεται και μεγαλώνει μια γενιά που δεν γνωρίζει ότι οι Γερμανοί και ο Χίτλερ που υμνεί η Χρυσή Αυγή ήταν ναζί και φασίστες, διαμορφώνεται και μεγαλώνει μια γενιά που δεν γνωρίζει πως η αμερικανοκίνητη Χούντα έβαλε στο γύψο τον ελληνικό λαό για μια επταετία. Το βασικότερο όμως όλων είναι πως διαμορφώνεται μια γενιά, μέσα από μια πολύ συντονισμένη προσπάθεια της Χρυσής Αυγής, όπου για τα πάντα φταίει ο δίπλα μου, που συνήθως είναι ο μετανάστης ή ο άνεργος ή ο εργαζόμενος που παίρνει πολλά χρήματα, κλπ».
 
Σύμφωνα με την κ. Φατούρου, τα παιδιά αυτά επηρεάζονται σε μεγάλο ποσοστό, πέρα από τις ακροδεξιές και φασιστικές ιστοσελίδες, από τις οικογένειές τους και την ελκυστική ιδέα της «συμμορίας» ιδιαίτερα στις μικρές ηλικίες. «Υπάρχουν γονείς οι οποίοι εμπλέκονται με την αντίληψη, την ιδεολογία, ακόμα και την οργάνωση της Χρυσής Αυγής και κατά συνέπεια τα παιδιά επηρεάζονται από αυτούς. Επίσης, στην εφηβεία η βία είναι και λίγο της μόδας και οτιδήποτε θυμίζει συμμορία και τσαμπουκά είναι εύκολο να ‘κερδίσει’ ένα παιδί το οποίο δεν έχει κοινωνική αντίληψη και δεν γνωρίζει τι πραγματικά είναι ο ναζισμός και ο φασισμός», λέει σχετικά.



Υπάρχει, άραγε, λύση;

Στο πρόβλημα της έξαρσης του φασισμού στα σχολεία, ο ρόλος των εκπαιδευτικών είναι πρωταρχικός, αλλά και δύσκολος. Πρέπει να παρεκκλίνεις από τη διδακτέα ύλη που ορίζει το Υπουργείο Παιδείας για να μιλήσεις για την σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας και του κόσμου, να αναλύσεις τη δημοκρατία της Βαϊμάρης και τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες που επέτρεψαν την άνοδο του Χίτλερ, να εξηγήσεις τον ρόλο των ναζί, να περιγράψεις σε 14χρονα παιδιά τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης και των πογκρόμ, να σπάσεις τα ταμπού του «όλοι οι Έλληνες αντιστάθηκαν στους Γερμανούς», και «όλοι οι Έλληνες ήταν κατά της Χούντας», να μιλήσεις για τα Καλάβρυτα, για το Δίστομο, για το Κομμένο, για τη Βιάννο, για τον Χορτιάτη.

«Για την εξάλειψη του φαινομένου χρειάζεται πολύπλευρη δουλειά και αγώνας από σύσσωμη την εκπαιδευτική κοινότητα» μας λένε από το Αντιφασιστικό Μέτωπο Παιδείας. Χρειάζεται πρώτα απ’ όλα μορφωτικό κίνημα γιατί τόσα χρόνια το σχολείο της αμορφωσιάς και των στεγνών δεξιοτήτων έστρωσαν το έδαφος για την ανάπτυξη των νεοναζιστικών ιδεών στην νεολαία. Χρειάζονται πολύπλευρες πολιτιστικές δραστηριότητες από τους συλλόγους γονέων και τους συλλόγους εκπαιδευτικών. Χρειάζονται σχολικές γιορτές προσαρμοσμένες στο σήμερα και στα μηνύματα που θα έπρεπε να δίνουν και όχι γιορτούλες άχρωμες και άοσμες.

»Χρειάζονται πρωτοβουλίες που να αναδεικνύουν το σχολείο της δημοκρατίας, των παιδαγωγικών ελευθεριών, το σχολείο της διαφορετικότητας. Χρειάζεται με δραστηριότητες εντός και εκτός μαθήματος εμείς οι εκπαιδευτικοί να αναδεικνύουμε πως δεν φταίνε οι μετανάστες για τα μνημόνια, πως δεν φταίνε όσοι απεργούν για τις απολύσεις, πως δεν φταίνε όσοι αγωνίζονται και διαδηλώνουν, για την φτώχεια που χτυπάει την πόρτα των οικογενειών τους. Με άλλα λόγια, πραγματικά χρειάζεται ένα αντιφασιστικό μέτωπο παιδείας».

Σύμφωνα με την κ. Φατούρου, εκπαιδευτικό κίνημα και καθηγητές καταβάλλουν ήδη προσπάθειες, όμως αυτές δεν μπορούν από μόνες τους να ανατρέψουν τα πολιτικά φαινόμενα. «Στην ώρα του μαθήματος, γίνονται συζητήσεις με τα παιδιά ενάντια στον φασισμό, διοργανώνονται προβολές αντιφασιστικών ταινιών, ενώ πρόσφατα σε πάρα πολλές ΕΛΜΕ διοργανώνονται αντίστοιχες εκδηλώσεις με μαθητικές συναυλίες, αντιφασιστικές ημερίδες, προβολές ταινιών και συζητήσεις μεταξύ γονέων και καθηγητών. Επίσης πολλές ΕΛΜΕ της Αθήνας και τις επαρχίας έχουν συγκροτήσει αντιφασιστικές ομάδες, οι οποίες λειτουργούν προς την ίδια κατεύθυνση», λέει η κ. Φατούρου τονίζοντας ότι η ΟΛΜΕ και το Κέντρο Μελετών της, συγκρότησαν πρόσφατα μια αντίστοιχη ομάδα για αντιρατσιστική και αντιφασιστική δράση.

Τι θα κάνει το Αντιφασιστικό Μέτωπο Παιδείας;

«Σκοπός και στόχοι μας είναι να οργανωθεί ένα πανελλαδικό δίκτυο εκπαιδευτικών, γονιών και μαθητών ενάντια στο φασισμό που σε κάθε γειτονιά, σε κάθε σχολείο αν είναι δυνατόν, θα παρεμβαίνει για να εμποδίζει τη διάδοση των νεοναζιστικών ιδεών καθώς και για να καταγγέλλει περιστατικά φασιστικής και ρατσιστικής βίας. Θέλουμε να προτείνουμε και να αναλάβουμε παιδαγωγικές δραστηριότητες οι οποίες να βοηθούν και να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση του φασισμού στις ζωές μας και μέσα στις τάξεις» μας λέει εκπαιδευτικός-μέλος του Αντιφασιστικού Μετώπου Παιδείας.

«Είναι απαραίτητη η αφύπνιση και η συμμετοχή όλων των εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων. Στο μωσαϊκό που θα φτιαχτεί θα θέλαμε να αναγνωρίζονται όλες οι ψηφίδες των ανθρώπων που στο σημερινό σχολείο καθημερινά αντιμάχονται το κτήνος του φασισμού: Η νηπιαγωγός που υπερασπίζεται όλα τα παιδιά από τα μισαλλόδοξα κηρύγματα των φασιστών, ο δάσκαλος και η δασκάλα που διδάσκει τον σεβασμό στον πολιτισμό κάθε ανθρώπου ανεξαρτήτως φυλής και εθνικότητας, ο καθηγητής που αγωνίζεται μέσα στο εξεταστικο-κεντρικό σχολείο για μια κριτική και επιστημονικά ορθή παιδαγωγική πρακτική που θα οδηγεί σε μια πιο δίκαιη κοινωνία, ο μαθητής, μετανάστης δεύτερης γενιάς, που αύριο θα θεωρείται παράνομος στη χώρα που μεγάλωσε και σπούδασε, οι μαθητές που δεν συμμερίζονται τις ρατσιστικές ιδέες, όλοι οι νέοι και νέες που δεν θέλουν να είναι μέλη της αγέλης, οπαδοί του κάθε ντούτσε και φύρερ, που θα τους διατάζει σήμερα να εγερθούν, και αύριο να καταδώσουν τους φίλους και τους γονείς τους».