Η κατάθλιψη, η κρίση και τα social networks

του Γιώργου Κόκουβα

Κακή ψυχολογική κατάσταση, αδιαφορία για τα πάντα, διαταραχές στον ύπνο και στο φαγητό. Η κατάθλιψη μπορεί να λειτουργήσει σαν μια δίνη, που «ρουφά» κάθε όρεξη για ζωή και να αλλάξει έναν άνθρωπο. Δεν πρόκειται όμως για μια απλή περίοδο «κακοκεφιάς». Οφείλουμε να μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας: η κατάθλιψη είναι νόσος και μάλιστα από τις πιο σοβαρές του 21ου αιώνα.

Τον παραπάνω χαρακτηρισμό ενισχύουν οι αδυσώπητοι αριθμοί, που τοποθετούν την κατάθλιψη στην τέταρτη θέση των αιτιών απώλειας ετών ζωής, ενώ αναμένεται μέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια να φτάσει στην πρώτη θέση. Μάλιστα, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας, «Μία στις πέντε γυναίκες και ένας στους οκτώ άνδρες αναπτύσσουν κατάθλιψη κάποια στιγμή της ζωής τους σύμφωνα με τα υπάρχοντα διεθνή στοιχεία, ενώ στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι 25% των ανδρών (περίπου 850.000 Έλληνες) και το 33% των γυναικών (περίπου 1,1 εκ Ελληνίδες) πάσχουν από ήπια έως σοβαρή κατάθλιψη».

Επειδή, όμως, οι συνθήκες από τον 19ο αιώνα μέχρι σήμερα έχουν αλλάξει, οφείλουμε να λάβουμε σοβαρά υπ’ όψη τα «σημεία των καιρών». Η διαπροσωπική επικοινωνία αντικαθιστά τα «τετ-α-τετ» με pixels και το Facebook και το Twitter έχουν καταλάβει μεγάλο μέρος της επικοινωνιακής πίτας. Ταυτόχρονα, η γενικευμένη απαισιοδοξία για τις οικονομικές συγκυρίες, η ανεργία και οι απολύσεις μπορούν κάλλιστα να μετατρέψουν την οικονομική κρίση σε… νευρική. Πώς συνδέονται όλα αυτά με την κατάθλιψη; Η ψυχολόγος του in2life, αλλά και η κ. Άρτεμις Αντωνίου, σύμβουλος ψυχολόγος και συνθετική θεραπεύτρια μας βοηθούν να ξεδιαλύνουμε το τοπίο.

Τα θλιμμένα… status updates
Ή με άλλα λόγια, μας εξηγούν τι ρόλο παίζουν τα social networks στην μάστιγα της κατάθλιψης. Βοηθούν όσους νιώθουν απομονωμένοι να βρουν μια διέξοδο κοινωνικότητας ή επιδεινώνουν την κατάσταση προσφέροντάς τους την ψευδαίσθηση της παρέας; «Από μόνα τους τα διαδικτυακά social networks δεν μπορούν να επηρεάσουν κατ’ αυτόν τον τρόπο», μας λέει η σύμβουλος ψυχολόγος και συνθετική θεραπεύτρια, κ. Άρτεμις Αντωνίου, και συνεχίζει: «Η χρήση και η κατάχρησή τους από τον κάθε άνθρωπο είναι που μπορεί να καθορίσει το πώς θα αισθανθεί αυτός ο άνθρωπος». Άλλωστε, όπως μας επισημαίνει και η ψυχολόγος του in2life, στις σοβαρές περιπτώσεις κατάθλιψης, το άτομο δεν επιθυμεί να επικοινωνήσει με κανέναν, συμπεριλαμβανομένων των κοινοτήτων στα social networks.

«Βέβαια», υπογραμμίζει η ψυχολόγος του in2life, «αυτό διαφέρει από τις μη κλινικές περιπτώσεις κατάθλιψης, όπου συχνά συναντούμε για παράδειγμα πεσιμιστικά status updates που λίγο πολύ αποζητούν την προσοχή και το “νοιάξιμο” των άλλων». Πιθανό είναι, μάλιστα, ο «συντάκτης» αυτών των status να νιώσει αμέσως μετά πως εκτέθηκε, ενώ παράλληλα, αν δεν δει ανταπόκριση στην συγκεκριμένη κίνηση, επιβεβαιώνεται και μία φτωχή κοινωνική δικτύωση του ατόμου, που πιθανώς να συντέλεσε και στην εμφάνιση της κατάθλιψης. Παρ’ όλα αυτά, καταλήγει η ψυχολόγος μας, «οποιαδήποτε σχέση, είτε face to face, είτε διαδικτυακή, μπορεί να βοηθήσει το καταθλιπτικό άτομο».

Εν μέσω κρίσης…
Δείκτες ανεργίας, απολύσεις, κλείσιμο επιχειρήσεων. Η αγαπημένη «καραμέλα» της περιόδου που ακούει στο όνομα «κρίση» δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι έχει υπαρκτή βάση και οι παραπάνω συνέπειες αναπόφευκτα επηρεάζουν εκτός από την τσέπη, και τον ψυχισμό των ανθρώπων. Μπορούν, όμως, να διανύσουν την απόσταση που απαιτείται για να καταλήξουν στην κατάθλιψη;

«Η οικονομική δυσχέρεια οδηγεί, σύμφωνα με έρευνες, στην αύξηση του στρες και αυτός ο συνδυασμός μπορεί να οδηγήσει στην κατάθλιψη», μας λέει η κ. Αντωνίου. Τα καταθλιπτικά άτομα είναι ανήμπορα να διαχειριστούν μια τέτοια κατάσταση και, όπως μας λέει η κ. Αντωνίου, «συνήθως σκέφτονται πως φταίνε οι ίδιοι που τους απέλυσαν και όχι η οικονομική συγκυρία, απορρίπτοντας τον εαυτό τους». Παράλληλα, η κατάσταση γίνεται ακόμα χειρότερη, όταν το άτομο ανησυχεί για τυχόν επικρίσεις από το κοντινό του περιβάλλον, επειδή έχασε την δουλειά του, δεν μπορεί να συντηρήσει την οικογένεια και πολλούς ακόμη λόγους.

Μάλιστα, σε δύσκολες περιστάσεις, όπως η οικονομική ύφεση, ένας πόλεμος ή μια φυσική καταστροφή, βλέπουμε ολόκληρες κοινωνίες να γίνονται "καταθλιπτικές" και την απαισιοδοξία να κυριαρχεί. «Σε περιόδους φτώχειας και κοινωνικών προβλημάτων, όχι μόνο εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα η κατάθλιψη, αλλά είναι και μεγαλύτερη η δυσκολία αντιμετώπισής της, αφού πλήττονται οι πιο αδύναμοι οικονομικά άνθρωποι, οι οποίοι δεν έχουν τα χρήματα για την κατάλληλη θεραπεία», μας επισημαίνει η ψυχολόγος του in2life.

Η μεγαλύτερη απειλή στις περιπτώσεις κλινικής κατάθλιψης είναι οι αυτοκτονικές τάσεις. Σύμφωνα με τα στοιχεία της γραμμής παρέμβασης για την αυτοκτονία (1018) και της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, οι αυτοκτονίες στην χώρα μας από το 2010 και εξής έχουν ξεπεράσει την μία ανά ημέρα, που ήταν ο μέσος όρος των προηγούμενων ετών. Αυτό σημαίνει πως δεν πρέπει να κλείνουμε τα μάτια στην νόσο που βρίσκεται τριγύρω.

(Ανα)γνωρίζοντας και αντιμετωπίζοντας την κατάθλιψη
Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε την κατάθλιψη από μια απλή δυσθυμία ή μία περίοδο κακής διάθεσης. Σε παλιότερο δημοσίευμα του in2life μπορείτε να δείτε αναλυτικά πώς ορίζεται η κατάθλιψη και τις αλήθειες που κρύβονται πίσω από τους μύθους της. Τα βασικά συμπτώματα που καταμαρτυρούν καταθλιπτικές τάσεις είναι τα ακόλουθα:

- Μειωμένο ενδιαφέρον για την ζωή και τις αγαπημένες ασχολίες του ατόμου, καθώς και μειωμένη αίσθηση ευχαρίστησης από αυτά.
- Αίσθημα κούρασης που δεν δικαιολογείται από την δραστηριότητα του.
- Έλλειψη συγκέντρωσης, όπως και αλλαγές συνηθειών στην διατροφή.
- Αϋπνίες ή υπερβολικά πολλές ώρες ύπνου.
- Εκνευρισμός.
- Αισθήματα «κενού», λύπης και άγχους.
- Επίμονοι σωματικοί πόνοι, οι οποίοι δεν υποχωρούν ακόμη και μετά από θεραπεία.
- Αυτοκτονικές τάσεις.

Φυσικά, πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις, ένας ειδικός είναι ο κατάλληλος για να κρίνει τα συμπτώματα και την κατάσταση του πάσχοντος. Αυτός, άλλωστε είναι και ο μόνος αρμόδιος να προτείνει αντικαταθλιπτικά φάρμακα, τα οποία χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή και σε καμία περίπτωση δεν συνίσταται η κατανάλωσή τους κατά βούληση.

Το να στραφεί ο πάσχων σε έναν ψυχίατρο είναι τελικά η πιο αποτελεσματική λύση για τις κλινικές περιπτώσεις κατάθλιψης. Μπορούν, όμως, οι καταθλιπτικοί άνθρωποι να παραδεχθούν το πρόβλημά τους και να προστρέξουν σε έναν ειδικό; «Τα καταθλιπτικά άτομα παραδέχονται την κατάστασή τους. Δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Υποφέρουν», μας λέει η ψυχολόγος του in2life. Αλλά από αυτό το σημείο, μέχρι την πόρτα του γιατρού, υπάρχει μεγάλη απόσταση, όπως μπορούμε να διαπιστώσουμε και από παλιότερο δημοσίευμα του in2life για το «ταμπού του ψυχολόγου».

Ωστόσο, εδώ είναι που πρέπει να παίξει το ρόλο του το κοντινό περιβάλλον του καταθλιπτικού ατόμου, που οφείλει να το παροτρύνει να απευθυνθεί σε έναν ειδικό. Παράλληλα, όταν διαπιστώσουμε πως ένα κοντινό μας πρόσωπο υποφέρει και δείχνει μόνιμα κατηφές και εσωστρεφές, υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορούμε να κάνουμε για να το βοηθήσουμε, όπως μας εξηγεί η κ. Άρτεμις Αντωνίου: «Τα καταθλιπτικά άτομα χρειάζονται υποστήριξη. Πρέπει να του προσφέρουμε την ευκαιρία να μοιραστεί το πρόβλημά του, να νιώσει ότι έχει δικούς του ανθρώπους και να τους εμπιστευθεί. Μια καλή κίνηση είναι και η συνεχής παρότρυνση για παρέα, ακόμη και όταν συναντούμε αρνήσεις».

Επίσης, οι ειδικοί συμβουλεύουν τα καταθλιπτικά άτομα να προσπαθούν να καταπιάνονται με την σωματική άσκηση όσο περισσότερο μπορούν, παρ’ ότι χαρακτηρίζονται από έλλειψη ενέργειας. Η γυμναστική «δημιουργεί» ενέργεια και βοηθά όσους υποφέρουν από κατάθλιψη να δώσουν ενέσεις καλής διάθεσης στον οργανισμό τους. Τελικά, αυτό συντελεί στην διακοπή του φαύλου κύκλου, κατά τον οποίο τα καταθλιπτικά άτομα χάνουν όλο και περισσότερο την όρεξη για ζωή και βρίσκουν καταφύγιο στο υπερβολικό φαγητό, δημιουργώντας περισσότερα προβλήματα στην υγεία τους.