Μνήμη: Απίστευτοι παράγοντες που μπορούν να την επηρεάσουν

Μεγαλώνοντας ανησυχούμε για πολλά πράγματα που αφορούν στην υγεία μας. Ανησυχούμε μήπως χάσουμε την ικανότητά μας για σεξ, τις φυσικές μας αντοχές, την όρασή μας, την ακοή μας, την ίδια μας την υγεία. Αν το καλοσκεφτούμε, όμως, άλλο τόσο δεν ανησυχούμε μήπως χάσουμε τη μνήμη μας;

Και ενώ έχουμε γενικά υπ’όψιν κάποιες μεθόδους που μπορούν να μας βοηθήσουν να επιμηκύνουμε τις μνημονικές μας ικανότητες (όπως για παράδειγμα τα σταυρόλεξα), νέες επιστημονικές έρευνες δείχνουν πως οι επιλογές που κάνουμε στον τρόπο ζωής μας, από την διατροφή μας μέχρι τη χρήση συγκεκριμένων φαρμάκων ή εξ’αιτίας ορμονικών αλλαγών, μπορούν να επηρεάσουν τη μνήμη μας περισσότερο από όσο φανταζόμασταν.

Ο καθηγητής Vincent Fortanasce, συγγραφέας του βιβλίου The Anti-Alzheimer's Prescription, ξεκαθαρίζει τη διαφορά ανάμεσα στη νοητική ευστροφία, που είναι η ικανότητά μας να κάνουμε πολλά πράγματα και γρήγορα, και την νοητική ικανότητα, που είναι η ικανότητά μας να σκεφτόμαστε και να χρησιμοποιούμε την εμπειρία μας. Αυτό που αναπόφευκτα χάνουμε καθώς μεγαλώνουμε (μαζί με τη φυσική ευκινησία) είναι η νοητική ευστροφία. Mε συγκεκριμένες αλλαγές στον τρόπο ζωής μας, όμως, ο καθ. Fortanasce υποστηρίζει πως μπορούμε να διατηρήσουμε ακόμα και να βελτιώσουμε τη νοητική μας ικανότητα και να διανύσουμε έτσι ποιοτικότερα γηρατειά.

Ο ρόλος της διατροφής
Στο βιβλίο του, ο καθηγητής περιλαμβάνει διατροφικές συμβουλές που έχουν να κάνουν με τη σημασία της ισορροπίας στα φαγητά που καταναλώνουμε (ένα τρίτο υδατάνθρακες, ένα τρίτο πρωτεΐνες και ένα τρίτο λίπη) καθώς και με τη σειρά με την οποία τα τρώμε. Πιο συγκεκριμένα:

* Υδατάνθρακες: Ακούγεται παράλογο, αλλά ο Fortanasce λέει ότι οι υδατάνθρακες είναι για μυαλό ό,τι τα τσιγάρα για τους πνεύμονες. Καταναλώνοντας υπερβολικές ποσότητες υδατανθράκων, και δη άσπρου ψωμιού, επιβαρύνουμε την ινσουλίνη μας αναγκάζοντας έτσι το ρυθμιστικό της ένζυμο που βρίσκεται στον εγκέφαλό μας να υπερ-προσπαθεί να την απομακρύνει, αντί να «δουλεύει» για την καταπολέμηση της βήτα-αμυλοειδούς τοξικής πρωτεΐνης που προκαλεί Αλτσχάιμερ. Διατηρήστε, λοιπόν, χαμηλή την κατανάλωση υδατανθράκων στη διατροφή σας.

* Ψάρι: Έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο περιοδικό Neurology δείχνει ότι η κατανάλωση ψαριού (και δη τόνου ή άλλων ψαριών με υψηλά ποσοστά ωμέγα-3 λιπαρών οξέων, όπως ο σολομός, το σκουμπρί και οι αντσούγιες –αλλά όχι τηγανητά) από μεσήλικες, τρεις ή παραπάνω φορές την εβδομάδα, τους προστατεύει κατά 26% περισσότερο από τον κίνδυνο της απώλειας μνήμης, της άνοιας αλλά και του εγκεφαλικού.

* Τόφου: Αν και δεν συνηθίζεται στην Ελλάδα, μία άλλη έρευνα από τα Πανεπιστήμια Loughborough και Oxford, έδειξε πως η καθημερινή κατανάλωση τροφίμων με υψηλή περιεκτικότητα σόγιας, όπως το τόφου, αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας και απώλειας μνήμης, ιδιαίτερα σε ηλικίες άνω των 65.

Ο ρόλος των οιστρογόνων
Οι παρενέργειες των αλλαγών στα οιστρογόνα σε κάποιες μεσήλικες γυναίκες μπορούν να δικαιολογήσουν την αφηρημάδα τους. Έρευνα του Πανεπιστημίου του Illinois στο Chicago έδειξε πρόσφατα για πρώτη φορά ότι όσο περισσότερες εξάψεις έχει μια γυναίκα (ως σύνδρομο της εμμηνόπαυσης) τόσο χειρότερη είναι η μνημονική της απόδοση.

Μία άλλη έρευνα που δημοσιεύτηκε πριν λίγους μήνες στο Mayo Clinic Health Letter συνδέει την απώλεια μνήμης με τον υπο-θυρεοειδή. Αυτό γιατί οι ορμόνες του θυρεοειδούς βοηθούν στον έλεγχο πολλών λειτουργιών του οργανισμού, από τους παλμούς της καρδιάς μέχρι τη διάθεση και τη μνήμη. Οι μεγαλύτεροι άνθρωποι που έχουν να αντιμετωπίσουν έναν λιγότερο ενεργό θυρεοειδή μπορεί να παρατηρήσουν και το σύμπτωμα της μειωμένης μνήμης.

Ο ρόλος των φαρμάκων
Έκπληξη προκάλεσε μία ακόμα έρευνα που έδειξε πως η χρήση στατινών (βρίσκονται σε φάρμακα που μειώνουν τη χοληστερίνη) μπορεί να αποδειχθεί καλή για το μυαλό, ίσως λόγω της ικανότητας του φαρμάκου να μειώσει τα επίπεδα ινσουλίνης στον εγκέφαλο, που, όπως είπαμε, συνδέονται με την άνοια. Οι γιατροί, μάλιστα, που εφάρμοσαν τη θεωρία, λένε πως η χρήση στατινών για πέντε με επτά χρόνια μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο ενός ατόμου για άνοια στο μισό. Αυτός φυσικά δεν είναι λόγος για να αρχίσει ένα άτομο που δεν έχει χοληστερίνη να παίρνει στατίνες. Δείχνει όμως πόσο πράγματα της καθημερινότητάς μπορούν να επηρεάσουν τη μνήμη μας χωρίς να το ξέρουμε.

Άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν τη μνήμη
Και δεν είναι μόνο τα παραπάνω. Το κάπνισμα, για παράδειγμα, προκαλεί έναν ακόμα κίνδυνο στην υγεία μας, αφού σύμφωνα με το τεύχος του Ιουνίου του Archives of Internal Medicine μεσήλικες καπνιστές αυξάνουν τον κίνδυνο της απώλειας μνήμης.

Άτομα που βιώνουν συχνά κατάθλιψη και άγχος, επίσης, έχουν 40% περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν ελαφρά νοητική βλάβη, σύμφωνα με παλαιότερο άρθρο του Neurology, ενώ στον αντίποδα σουηδική έρευνα αποδεικνύει για πρώτη φορά ότι ο μακρόχρονος έγγαμος βίος μπορεί να συνδέεται με την καλή λειτουργία του εγκεφάλου.

Τέλος, επιζήμιος στη μνήμη μπορεί να είναι και κάποιος χρόνιος πόνος, π.χ. στην πλάτη ή στον αυχένα, σαν αυτούς που συνηθίζουμε να έχουμε όταν εργαζόμαστε πολλές ώρες στο γραφείο. Ασθενείς με χρόνιους πόνους έδειξαν σε έρευνες του Πανεπιστημίου Alberta σημαντική διατάραξη της προσοχής και της μνήμης τους.

Επιμέλεια: Έλενα Μπούλια