«Δεν είναι επιλογή της γυναίκας να μην κάνει παιδιά, όλες οι γυναίκες θέλουν να κάνουν παιδιά, απλώς κάποιες μένουν στο ράφι και το πουλάνε σαν επιλογή». Η κοινωνία στο σύνολό της, εκτός ορισμένων φωτεινών εξαιρέσεων, δύσκολα δέχεται την επιλογή μίας γυναίκας να μη θέλει να κάνει παιδιά. Μοιάζει με εξωγήινη Πώς είναι δυνατόν άλλωστε, αφού ο προορισμός της γυναίκας είναι να γίνει μητέρα, μόνο αυτό μπορεί να τη γεμίσει ολοκληρωτικά, όσο κι αν διαλαλεί ότι δεν το θέλει;
Από την άλλη, όταν ένας άνδρας δηλώνει πως δε θέλει να κάνει παιδιά, θεωρείται φυσιολογικό. Κανείς δεν τον κυνηγάει με δάδες και δίκρανα φωνάζοντας «Γι’ αυτό δεν υπάρχουν πια ελληνόπουλα!»· και δεν είναι λίγοι οι άντρες που επιλέγουν τον εργένικο τρόπο ζωής.
Αναμφίβολα, αποτελεί μία μορφή καταπίεσης το να έχει η κοινωνία από εσένα προσδοκίες, μόνο και μόνο λόγω φυσικών ή κοινωνικών χαρακτηριστικών σου.Είσαι ψηλός; Μα πώς γίνεται να μην είσαι καλός στο μπάσκετ; Είσαι γυναίκα; Θέλεις να παντρευτείς και φυσικά θέλεις να κάνεις παιδιά. Είσαι όμορφος; Λογικά είσαι και ρηχός.
Δεν είναι καθόλου παράλογο οι γυναίκες σήμερα να μην θέλουν παιδιά. Κι έχουν πολύ καλούς λόγους για αυτό. Στις ΗΠΑ υπάρχει μία ορολογία που ονομάζεται «gender pay gap», η οποία σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «η διαφορά μεταξύ των φύλων ως προς τις αμοιβές». Ο δύο βασικότεροι λόγοι που τέτοια φαινόμενα εξακολουθούν να υπάρχουν είναι οι προσδοκίες της κοινωνίας και η μητρότητα.
Τα κοινωνικά στερεότυπα επηρεάζουν τις εκπαιδευτικές και επαγγελματικές επιλογές τους. Σε μερικούς τομείς και επαγγέλματα, οι γυναίκες έχουν την τάση να υπερεκπροσωπούνται, καλύπτουν θέσεις όπως αυτές των διοικητικών βοηθών και των παιδαγωγών. Καταλήγουν να αποκλείονται από επαγγέλματα με υψηλότερες αμοιβές και κοινωνικό στάτους και, σύμφωνα με αυτήν την έρευνα, έρχεται να προστεθεί · θέσεις που απαιτούν λιγότερη φροντίδα πληρώνονται περισσότερο, ενώ θέσεις όπως αυτή της νοσηλεύτριας έχουν χαμηλότερες αποδοχές.
Στο ζήτημα της μητρότητας, σε περίπτωση που μία γυναίκα γεννήσει, το βάρος της ανατροφής κατά το μεγαλύτερο ποσοστό είθισται να πέφτει σε εκείνη. Τον πρώτο καιρό εκείνη θα πάρει την άδεια μητρότητας για να μείνει με το παιδί στο σπίτι· ακόμη κι αν ο μισθός της είναι πιο υψηλός από εκείνον του άνδρα. Κι αυτό επηρεάζει όλη τη ζωή της, δεν είναι κάτι προσωρινό.
Η μητρότητα επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό την καριέρα μίας γυναίκας, και σε μισθολογικό επίπεδο. Αν υποθέσουμε ότι ένας άντρας και μία γυναίκα ξεκινούν την καριέρα τους στο ίδιο επάγγελμα, με τον ίδιο μισθό και τις ίδιες προοπτικές ανέλιξης, στη περίπτωση που η γυναίκα γίνει μητέρα και αναγκαστεί να απέχει από την εργασία της για έναν τουλάχιστον χρόνο, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα να χάσει αυτόν τον χρόνο της εμπειρίας, και πιθανότατα την σειρά της στην διαδικασία των προαγωγών, και σε ενδεχόμενη αύξηση του μισθού της. Όσο κι αν προσπαθήσει κανείς να υποτιμήσει αυτό το επιχείρημα, για ακόμα μία φορά η κοινωνία προσδοκά από τη γυναίκα να είναι ανεξάρτητη και να στέκεται στα πόδια της. Είναι λίγο αντιφατικό τελικά να αμφισβητείται η επιθυμία (η οποία οριακά γίνεται ανάγκη) της για καριέρα.
Κι αν δεν της φτάνει αυτό, η κλιματική αλλαγή έρχεται να σφραγίσει την απόφαση της να μην κάνει παιδιά. Αν υποθέσουμε ότι διανύουμε την χρονική περίοδο κατά την οποία είναι η σειρά των millennials (των γεννημένων από το 1981 μέχρι το 1995) να φέρουν στη ζωή απογόνους, τότε είναι απολύτως φυσιολογικό να φοβάται μία γυναίκα να κάνει παιδιά. Η γενιά αυτή είδε κανονικά με τα μάτια της το περιβάλλον να καταστρέφεται με εκθετικούς ρυθμούς αύξησης. Το μέλλον του πλανήτη πράγματι μοιάζει ζοφερό στα μάτια ενός σημερινού τριαντάρη – κάθε χρόνο οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες, το λιώσιμο των πάγων, το υλικό που δίνεται διαρκώς στον Ντέιβιντ Ατένμπορο για ένα καινούριο ντοκιμαντέρ πληθαίνει όλο και περισσότερο – και ο υπερπληθυσμός συμβάλλει καταλυτικά.
Ποιος μπορεί να διαφωνήσει με όποιες σκέφτονται ότι είναι εγωιστικό να φέρεις ένα παιδί σε έναν πλανήτη που γίνεται ολοένα πιο ακατάλληλος για το ανθρώπινο είδος;
Κατερίνα Σπανού