Ορθοφωνία: Μαθαίνοντας… να μιλάμε

του Γιώργου Κόκουβα

Ο Δημοσθένης πριν δυόμισι περίπου χιλιετίες, είχε πολλά και σημαντικά να πει στους συμπολίτες του. Αλλά τον σταματούσε αυτό το καταραμένο «ρο» που δεν μπορούσε να προφέρει σωστά. Λίγο καιρό και πολλή σκληρή δουλειά μετά, κατάφερε να νικήσει το σύμφωνο που τον ταλαιπωρούσε και πήρε την θέση που του άξιζε ανάμεσα στους καλύτερους ρήτορες όλων των εποχών.

Το ίδιο μπορεί να καταφέρει ο καθένας μας. Όχι να γίνει ο μεγαλύτερος ρήτορας όλων των εποχών, αλλά να μάθει να εκφέρει σωστά την ελληνική γλώσσα. Και όχι να τρέξει στο Φάληρο και να αρχίσει να μασά μανιωδώς χαλίκια, αλλά να εμπιστευθεί τις αναγνωρισμένες πλέον μεθόδους της ορθοφωνίας, για να επικοινωνεί όσα να πει θέλει στους άλλους με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

Αρχικά, αξίζει να ξεδιαλύνουμε κάτι σημαντικό: Αντίθετα με ό,τι έχουν στο μυαλό τους οι περισσότεροι όταν ακούνε τον όρο «ορθοφωνία», η τελευταία δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε τραγουδιστές και ηθοποιούς. Αφορά περισσότερους από εμάς (αν όχι όλους). Τις απορίες μας σχετικά με το… πώς θα μάθουμε να μιλάμε ορθότερα μάς λύνει η ειδικός, κ. Ελένη Μαούνη.

*Τι είναι ορθοφωνία;
Πρόκειται για την εκπαίδευση στην σωστή εκφορά του προφορικού λόγου, όπως μας επισημαίνει η κ. Μαούνη. «Πιο συγκεκριμένα, στην σωστή εκφορά των φθόγγων της ελληνικής γλώσσας, στην σωστή προφορά των λέξεων και στον κατάλληλο τονισμό και “χρωματισμό” των φράσεων».

Μεγάλη διαφορά έχει η ορθοφωνία από την φωνητική, όπως μας λέει: Η τελευταία μάς μαθαίνει να τραγουδάμε σωστά τα φωνήεντα, και όχι πώς να προφέρουμε – το ζήτημα της άρθρωσης είναι πιο περίπλοκο και η ορθοφωνία αναλαμβάνει να εντοπίσει την «πηγή» του κακού, που δεν αφορά το «τραγούδισμα» αλλά την βάση της σωστής εκφοράς της ομιλίας.

*Σε ποιους απευθύνεται;
«Η ορθοφωνία είναι σε ίσο βαθμό απαραίτητη, όχι μόνο σε τραγουδιστές και ηθοποιούς, αλλά και σε άλλους επαγγελματίες, το αντικείμενο των οποίων απαιτεί έκθεση στον δημόσιο λόγο», αναφέρει η ειδικός. Οι εκπαιδευτικοί, οι πολιτικοί, οι πωλητές, οι υπεύθυνοι εταιρικών τμημάτων, οι εκφωνητές, οι τηλεφωνητές είναι λίγοι από αυτούς που χρειάζονται την αποτελεσματική επικοινωνία του λόγου τους στην καθημερινότητά τους.

*Σε πόσα μαθήματα θα… μάθω να μιλάω;
Η βελτίωση, μας λέει η κ. Μαούνη, εξαρτάται από το ατομικό «προφίλ» του καθένα: Συχνά υπάρχουν ιδιαίτερα προβλήματα, όπως το να μην μπορεί κάποιος να προφέρει σωστά το σίγμα (σιγματισμός) ή το ρο (ρωτακισμός), να μιλά πολύ γρήγορα (ταχυλαλία) ή με ένρινο τρόπο. Όλα αυτά τα ζητήματα χρειάζονται αρκετό χρόνο για να αντιμετωπιστούν. Αν, πάλι, δεν υπάρχουν τέτοια ζητήματα ομιλίας και ο ενδιαφερόμενος βρίσκεται σε μια «μέση κατάσταση», τότε έξι ως οκτώ συναντήσεις με κάποιον ειδικό – δάσκαλο ορθοφωνίας θα του δώσουν τις κατάλληλες βάσεις για σωστή στάση σώματος, καλή διαχείριση αναπνοής και ορθή άρθρωση των φθόγγων της ελληνικής γλώσσας.

*Η σημασία της αναπνοής
Πρωταρχικό μέλημα και στόχος της ορθοφωνίας είναι η σωστή αναπνοή. «Οι περισσότεροι από εμάς δεν αναπνέουμε σωστά. Δεν έχουμε μάθει να σχηματίζουμε κατάλληλα το στόμα και την γλώσσα μας ώστε να ακούγονται καλά τα φωνήματα, κι έτσι, αντί να προσπαθήσουμε να το διορθώσουμε, προτιμάμε να βάζουμε περισσότερη ένταση στην φωνή μας, δηλαδή να “σπρώχνουμε” περισσότερο αέρα κατά την εκπνοή». Αυτό, μας εξηγεί, είναι λάθος, καθώς έτσι καταπονούμαστε και επίσης «ξεμένουμε» από αέρα, ενώ το αποτέλεσμα συνεχίζει να βγαίνει λανθασμένο, απλώς δυνατότερο.

Αυτό που έχουμε μάθει λάθος είναι η στηθική αναπνοή: Αναπνέουμε από το στέρνο, ενώ ο σωστός τρόπος είναι η διαφραγματική αναπνοή – δηλαδή η αναπνοή να πηγάζει από χαμηλά, στην κοιλιά. Στόχος λοιπόν της ορθοφωνίας, αρχικά, είναι η κατάλληλη διαχείριση της διαφραγματικής αναπνοής ώστε να εισπνέουμε περισσότερο όγκο αέρα και να εκπνέουμε με περισσότερο έλεγχο και διάρκεια.

*Τα προβλήματα στην… άκρη των χειλιών μας
Πέρα από την αναπνοή, η ειδικός μας ενημερώνει και για τα υπόλοιπα συνήθη προβλήματα που έχουν όσοι δεν διαχειρίζονται σωστά τον αέρα που εισπνέουν, αλλά και αυτά που προκαλούνται ως αποτέλεσμα. «Για κάθε φώνημα, το στόμα μας πρέπει να πάρει διαφορετικό σχήμα. Αν έχουμε συνηθίσει όλα να τα προφέρουμε σαν το «ο» ή σαν το «α», δεν ακούγονται σωστά», σημειώνει. Δείτε επί παραδείγματι στην ιστοσελίδα του Γιάννη Παντελή, καθηγητή φωνητικής στο Εθνικό Ωδείο, εικονοποιημένα τα σχήματα που πρέπει να παίρνει το στόμα μας για κάθε φωνήεν. 

Επίσης, πρέπει να θυμόμαστε πως η ορθοφωνία δεν διορθώνει απλώς την «ηχητική εικόνα» που δίνουμε στους άλλους, αλλά και την προβληματική διαχείριση που μπορεί να βλάψει ορισμένα όργανά μας. Για παράδειγμα, αν δεν μιλάμε σωστά, μπορεί να βραχνιάζουμε συχνά, να κλείνει η φωνή μας εύκολα, να δημιουργηθεί πρόβλημα στις φωνητικές μας χορδές. Τέτοιου είδους ζητήματα, βέβαια, όταν προκύπτουν, χρήζουν συμβουλής ειδικού γιατρού, αλλά η ορθοφωνία είναι απαραίτητη για να «χτυπηθεί» η αιτία που τα προκαλεί. «Είναι λοιπόν αφενός θέμα υγείας και φυσιολογίας, και αφετέρου θέμα αποτελεσματικότητας του λόγου, αυτό που θα μας οδηγήσει στην ανάγκη για μαθήματα ορθοφωνίας», παρατηρεί.

Να σημειώσουμε, όμως, πως δεν παίζει ρόλο μόνο η φυσιολογία και η μορφολογία της στοματικής μας κοιλότητας στο πώς μιλάμε: Η ψυχολογία μας καθορίζει σε μεγάλο βαθμό την εκφορά του λόγου μας. Άνθρωποι που ντρέπονται ή φοβούνται ιδιαίτερα τον δημόσιο λόγο, άτομα με έλλειψη αυτοπεποίθησης, τείνουν επίσης να έχουν κακή άρθρωση. «Η ορθοφωνία είναι απαραίτητη όχι μόνο για το σωστό ηχητικό άκουσμα του λόγου, αλλά και για να αποκτήσουμε την ικανότητα να εναλλάσσουμε τους χρωματισμούς της φωνής και να μιλάμε με αυτοπεποίθηση», καταλήγει η κ. Μαούνη.

*Αν ενδιαφέρεστε για έναν κύκλο συναντήσεων με αντικείμενο την ορθοφωνία, μπορείτε να επικοινωνήσετε με την κ. Ελένη Μαούνη στο τηλ. 6937813041.
*Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ορθοφωνία, η κ. Μαούνη προτείνει το βιβλίο «Αγωγή του Λόγου» του Νίκου Παπακωνσταντίνου.