Νυμφαίο: Tο αλπικό στολίδι της Φλώρινας

της Έλενας Μπούλια 

Οι φήμες θέλουν το Νυμφαίο να είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά της Ελλάδας –το δε περιοδικό Voyager διεξήγαγε και δημοψήφισμα που το αποδεικνύει. Οι ταξιδιωτικοί οδηγοί το παρουσιάζουν ως ένα από τα δέκα ομορφότερα χωριά της Ευρώπης, ενώ στον παγκόσμιο διαγωνισμό της Unesco διεκδικεί το Βραβείο Μελίνα Μερκούρη για την άριστη διαχείριση πολιτιστικού αποθέματος και φυσικού περιβάλλοντος. Δεν μας αρέσει να ανακυκλώνουμε φήμες, όμως το σαββατοκύριακό μας εκεί ξεπέρασε κάθε προσδοκία.

Ο διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός του Νυμφαίου, σε υψόμετρο 1.350μ. στο ανατολικό Βίτσι του Νομού Φλώρινας, βρίσκεται σε ένα αλπικό τοπίο που κόβει την ανάσα. Η αμφιθεατρική του θέση στο βουνό δίνει στον επισκέπτη την δυνατότητα να αγναντεύει κάθε άκρη του χωριού, καθώς και το γύρω γεωφυσικό τοπίο με τις πλατιές λίμνες, όπως η Βεγορίτιδα, και τα καταπράσινα λιβάδια. Η αρχιτεκτονική διαμόρφωση του ίδιου του χωριού, το κάνει ιδανικό για ξεκούραστες βόλτες στα πεζοδρομημένα πλακόστρωτα, ξενάγηση στα… άδυτα του Αρκτούρο -για τον οποίο θα μιλήσουμε παρακάτω- και ενδιαφέροντα, νοερά ταξίδια στο παρελθόν και την ιστορία του μαγευτικού αυτού χωριού.

Η επίσκεψή μας εκεί πραγματοποιήθηκε ένα από τα σαββατοκύριακα του περασμένου μήνα και ενώ ο πρώιμος χειμερινός καιρός είχε φροντίσει να χρωματίσει το τοπίο με καταπράσινα, μολυβιά και χάλκινα από τις φουντωμένες οξιές χρώματα. Ένας ζωντανός πίνακας, λοιπόν, ξεπρόβαλλε μπροστά μας όταν -υποχρεωτικά- παρκάραμε στο δημοτικό parking λίγο έξω από το χωριό. Κουμπώσαμε τα χοντρά πανωφόρια μας, φορέσαμε σκουφάκια και κασκόλ, πήραμε φόρα και… βουτήξαμε ενθουσιασμένοι σ’αυτόν.

Πρώτη και χαρακτηριστικότερη εικόνα στο χωριό, το τοξωτό ξύλινο γεφυράκι που ενώνει δύο από τα εντυπωσιακότερα αρχοντικά του χωριού. Δεύτερη εικόνα σε μία πρασιά στα δεξιά μας μερικά δεμένα και υπομονετικά πόνυ να μας καλωσορίζουν κουνώντας τις ουρές τους. Τρίτη εικόνα, η μικρή και γραφική πέτρινη πλατεία, με την ελληνική σημαία σε περίοπτη θέση, για να τονίζει στον επισκέπτη ότι αυτό το κινηματογραφικό σκηνικό που αντικρίζει μπροστά του είναι… η πατρίδα του. Το κρύο μας ωθεί να χωθούμε στο πανέμορφο καφέ «Το Άτι» και δίπλα στο ζεστό του τζάκι να ξεφυλλίσουμε τον τοπικό οδηγό προκειμένου να μάθουμε τα πάντα για την ιστορία του παραμυθένιου αυτού χωριού.

Η ιστορία
Σύμφωνα με την «Βίβλο Φιλοξενίας» του χωριού (εκδ. Μίλητος), το Νυμφαίο κατοικήθηκε για πρώτη φορά περί το 1835 από Βλάχους Οδίτες, λατινόφωνους δηλαδή αυτόχθονες Μακεδόνες, οι οποίοι επί 1.400 χρόνια φυλούσαν την γειτονική Εγνατία Οδό και αναγκάστηκαν να καταφύγουν στα απρόσιτα βουνά του Βίτσιου μετά από σκληρές μάχες με τους Οθωμανούς. Η πρώτη ονομασία που έδωσαν στο χωριό ήταν Νιβεάστα, λέξη που μάλλον προέρχεται από την φράση Ni vista που σημαίνει «αόρατο», λόγω της τοποθεσίας του. Οι πολυτάλαντοι και δαιμόνιοι Βλάχοι, υπαγόμενοι μεν στη Βαλιντέ Σουλτάνα (μητέρα του Σουλτάνου), στην οποία πλήρωναν φόρους, παρέμειναν ένοπλοι και αυτοδιοικούμενοι στο χωριό, ενώ μέχρι τον 17ο αιώνα ζούσαν με ληστρικές επιδρομές στα τσιφλίκια του κάμπου.

Περί το 1630 οι κάτοικοι άρχισαν να επιδίδονται στην ασημουργία και φαίνεται πως η τέχνη τους αυτή παρέμεινε ανθηρή για τουλάχιστον τρεις αιώνες, κάνοντας το Νυμφαίο διάσημο κέντρο αργυροχρυσοχοΐας σε όλη την Μακεδονία. Εκεί γεννήθηκαν και έζησαν βαθύπλουτοι διεθνείς έμποροι καπνού και βαμβακιού, ενώ ταυτόχρονα το χωριό υπήρξε πάντα ορμητήριο όλων των εθνικών αγώνων, αλλά και πατρίδα πολλών αγωνιστών, ευεργετών και επιστημόνων. Κατά την ακμή του, λοιπόν, το χωριό διέθετε υποδειγματικές υποδομές, πυκνή δόμηση και πλούσιο πολιτισμό. Η παρακμή, ωστόσο, ξεκίνησε από το 1930 και μετά, λόγω οικονομικών, κοινωνικών και τεχνολογικών μεταβολών που οδήγησαν στην διάσπαση της τοπικής και ευρύτερης αγοράς, ενώ οι δραματικοί πόλεμοι έως το 1949, σχεδόν ερήμωσαν το χωριό, διώχνοντας τους περισσότερους κατοίκους του στην διασπορά.

Την ιστορία αυτήν του χωριού μπορεί ο επισκέπτης να γνωρίσει μέσα από συγκλονιστικές φωτογραφίες-ντοκουμέντα από τις οικογένειες που έζησαν στο χωριό αλλά και από σημαντικά τοπία και μνημεία που εξελίχθηκαν με τα χρόνια στη Νίκειο Σχολή (φωτο). Πρόκειται για το αρχιτεκτονικό σήμα κατατεθέν του χωριού, το οποίο θα δείτε να δεσπόζει ανάμεσα στα πέτρινα σπίτια καθώς θα εισέρχεστε στο Νυμφαίο, δωρεά του μεγάλου καπνέμπορου Ζαν Νίκου το 1928. Το επιβλητικό κτίριο με τα εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά στοιχεία και το τεράστιο πέτρινο καμπαναριό στεγάζει σήμερα το συνεδριακό κέντρο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ενώ κάποιοι χώροι του κοσμούνται με φωτογραφικό υλικό, το οποίο είναι πρόθυμη να σας παρουσιάσει η υπεύθυνη του κτιρίου. Μην φύγετε από το Νυμφαίο αν δεν επισκεφθείτε τη Νίκειο Σχολή (οι μόνιμες εκθέσεις «Η εν Μοναστηρίω κοιμωμένη Ελληνοσύνη» και «Ενθύμια Νυμφαίου» είναι επισκέψιμες κάθε σαββατοκύριακο 11.00 με 14.00).

Το Νυμφαίο σήμερα
Περικυκλωμένο από δάση οξιάς και καταπράσινη φύση, το Νυμφαίο σήμερα έχει την τύχη να αποτελεί έναν σημαντικότατο πόλο έλξης τουρισμού. Αυτό οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην συμβολή σημαντικών ανθρώπων με καταγωγή από το χωριό, όπως ο πρόεδρος του χωριού Νικόλαος Μέρτζος και η οικογένεια Μπουτάρη, οι οποίοι κυριολεκτικά το διέσωσαν από την εγκατάλειψη που το χαρακτήριζε μέχρι το 1980. Η σπουδαία πολιτιστική κληρονομιά του χωριού και το μοναδικό φυσικό περιβάλλον ήταν τα θεμέλια πάνω στα οποία χτίστηκαν ή αναστηλώθηκαν τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια του με τις τσίγκινες σκεπές, τα καλντερίμια, οι ξενώνες και τα μαγαζιά του και φυσικά το καταφύγιο του Αρκτούρου, στο οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω.

Έτσι, ο επισκέπτης σήμερα έχει παραπάνω από έναν λόγους να βρεθεί στο Νυμφαίο. Το τριώροφο Μουσείο Αργυροχρυσοχοΐας, Λαογραφίας και Ιστορίας, με την πλούσια συλλογή χειροτεχνιών, παλιών έργων αργοροχρυσοχοΐας, παραδοσιακών φορεσιών αλλά και ιστορικών αρχείων είναι επισκέψιμο καθημερινά -εκτός Δευτέρας- από το πρωί μέχρι το απόγευμα. Ο ναός του προστάτη Αγίου Νικολάου, με τις καμπάνες του 1856 και 1862 από την Κωνσταντινούπολη και την Οδησσό είναι ένας ακόμα λόγος. Κατά την επίσκεψή σας εκεί μπορείτε να κάνετε βόλτα στο επιβλητικό Πάρκο Άγριας Φύσης, μέσω του πέτρινου μονοπατιού που ξεκινά από το parking της κεντρικής εισόδου του οικισμού (για να βρεθείτε εκεί επικοινωνήστε πρώτα με τον φύλακα του πάρκου στο τηλ. 6977417886). Μπορείτε ακόμα να κάνετε ιππασία -ζητήστε πληροφορίες στα μαγαζιά γύρω από την μικρή πλατεία της Αγοράς-, να επισκεφθείτε το καταπληκτικό μαγαζάκι του αστικού συνεταιρισμού γυναικών Νυμφαίου «Η Νύμφη», όπου θα βρείτε σπιτικές λιχουδιές -γλυκά του κουταλιού, μαρμελάδες, ζυμαρικά- καθώς και εργόχειρα, κοσμήματα, ξυλόγλυπτα και αναμνηστικά, και φυσικά να γνωρίσετε τον Αρκτούρο.

Ο Αρκτούρος
Στον Αρκτούρο θα βρεθείτε από το ανατολικό parking του χωριού, διανύοντας για περίπου δέκα με δεκαπέντε λεπτά ένα πέτρινο μονοπάτι στο οποίο οι αντικριστές οξιές που γέρνουν για να αγκαλιάσουν η μία την άλλη δημιουργούν ένα φυσικό χρυσαφί από τις ακτίδες του ήλιου τούνελ, ένα ρομαντικό μονοπάτι που δεν θες να τελειώσει ποτέ. Στο τέλος του, όμως, περιμένει ένας άλλος μαγικός κόσμος, αυτός της άγριας φύσης, όπως τον δημιούργησε το Περιβαλλοντικό Κέντρο Αρκτούρου. Στο μικρό ξύλινο περίπτερο του Κέντρου βρίσκεται μία ομάδα εθελοντών, η οποία οργανώνει τους επισκέπτες σε ομάδες και τους κατευθύνει στα εξήντα περίπου στρέμματα δάσους, μέσα στα οποία ζουν ελεύθερες αλλά προστατευμένες δεκατρείς αρκούδες, δώδεκα καφέ και μία μαύρη, ο Γιώργος από την Αμερική (φωτο).

Πριν την βόλτα μας στο δάσος του καταφυγίου, ένας υπεύθυνος ξεναγός της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Αρκτούρος μας μίλησε για τις αρκούδες αυτές, για το πώς οι περισσότερες περισώθηκαν από κατάσταση αιχμαλωσίας, η οποία τους άφησε συμπτώματα «στερεοτυπικής συμπεριφοράς» (ένα είδος αυτισμού για τα ζώα), για το πώς φροντίζονται μέσα στο καταφύγιο, για το γεγονός ότι είναι στειρωμένες καθώς δεν είναι σε θέση να μεγαλώσουν τα μικρά τους και για το ότι κάποια στιγμή, αν σταματήσουν να έρχονται άλλες πρώην αιχμάλωτες αρκούδες, το καταφύγιο θα κλείσει. Η -έστω και μακρινή- επαφή μας με τα άγρια αυτά ζώα ήταν μια πρωτόγνωρη εμπειρία, την οποία συστήνω σε όλους, μικρούς και μεγάλους, ενώ αξίζει να αναφερθεί η εξαιρετική δουλειά που κάνει το προσωπικό του Περιβαλλοντικού Κέντρου, τόσο όσον αφορά στην ενημέρωση του κοινού, όσο και στην προστασία της καφέ αρκούδας.
(Το Περιβαλλοντικό Κέντρο Αρκτούρος λειτουργεί όλον τον χρόνο, καθημερινά εκτός Τετάρτης, από τις 10.00 το πρωί έως τις 17.00 το απόγευμα, ενώ το εισιτήριο για την ξενάγηση είναι 5 ευρώ. Τον χειμώνα, ωστόσο, οι αρκούδες… κοιμούνται. Ακόμα, στο χωριό Αγραπιδιά, λίγα μόνο χιλιόμετρα από το Νυμφαίο, υπάρχει και το Καταφύγιο του Λύκου).

Με απόσταση περί τα 560χλμ. από την Αθήνα και 182χλμ. -μέσω Εγνατίας Οδού- από την Θεσσαλονίκη, το Νυμφαίο προσφέρεται ως προορισμός σαββατοκύριακου για τους βορειοελλαδίτες. Για τους Αθηναίους, όμως, η μακρινή του απόσταση το καθιστά κανονικό ταξίδι, το οποίο μπορεί να συμπεριλάβει και εκδρομές σε γύρω περιοχές, όπως οι Πρέσπες και η Καστοριά (Δείτε στα Σχετικά Άρθρα). Μην αφήσετε, λοιπόν, την πολύωρη διαδρομή να σας κάνει να διστάσετε. Οι μοναδικές ομορφιές της Μακεδονίας αξίζουν μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου σας.

Το φαγητό
Μέσα στο Νυμφαίο υπάρχουν έξι συνολικά ταβερνάκια και εστιατόρια στα οποία θα δοκιμάσετε κυρίως τοπικές, παραδοσιακές συνταγές με βάση το κρέας αλλά και τα φρέσκα ζυμαρικά και το κυνήγι. Από αυτούς τους χώρους εστίασης σας προτείνουμε το «Αρχοντικό Κάσα Μάρε» που πέρα από τον ξενώνα στεγάζει και ένα εξαιρετικό εστιατόριο με πανοραμική θέα στο χωριό, καθώς και το εστιατόριο του ξενώνα «Λινούρια», στην είσοδο του χωριού, για καλή πολίτικη κουζίνα. Το εστιατόριο που θα σας εντυπωσιάσει, ωστόσο, είναι «Η Ταβέρνα του Θωμά» στην περιοχή Σκλήθρο, δέκα μόλις λεπτά από το Νυμφαίο με το αυτοκίνητο. Τοποθετημένη πάνω στον επαρχιακό δρόμο, στην μέση του πουθενά ουσιαστικά, η παραδοσιακή εκ πρώτης όψης ταβέρνα αποτελεί στην πραγματικότητα ένα πολυτελές εστιατόριο, με υφασμάτινα τραπεζομάντιλα, κολονάτα ποτήρια, ντιζαϊνάτα πιάτα και γκουρμέ φαγητό, με highlight ωστόσο τα σνίτσελ. Επισκεφθείτε την και θα μας θυμηθείτε.

H διαμονή
Οι επιλογές διαμονής στο Νυμφαίο είναι πολλές και αξιόλογες. Από αυτές προτείνουμε: Τον παραδοσιακό ξενώνα Nives, σε ένα όμορφο πετρόκτιστο κτίριο με όμορφη εσωτερική διακόσμηση (τηλ.: 2386031121, το δίκλινο με πρωινό κοστίζει 65€). Τον ξενώνα La Monte, ένα αναπαλαιωμένο αρχοντικό εκατό ετών με όμορφη θέα και πετρόκτιστα δωμάτια (τηλ.6945 54 13 14, οι τιμές για δίκλινο ξεκινάνε από 100€ με πρωινό). Τον ξενώνα La Moara με οχτώ δωμάτια (τηλ.: 23860 31377, το δίκλινο κοστίζει 155€ με πρωινό). Τον πλινθόκτιστο ξενώνα La Galba λίγα μέτρα από το ιστορικό κέντρο του χωριού (τηλ. 2386031314) και το ξενοδοχείο Νύμφες στην καρδιά του χωριού, σε ένα ανακαινισμένο πέτρινο κτίριο με πέντε γραφικά, παραδοσιακά δωματιάκια (τηλ. 2386031114, το δίκλινο κοστίζει 100€ με πρωινό).