Κόνιτσα: Στα καλντερίμια της Ηπείρου

της Ηρώς Κουνάδη

Νερό που κελαρύζει. Χαρακτηριστική βουνίσια ψύχρα. Βουνοπλαγιές καλυμμένες από οξιές και σημύδες, που καταλήγουν απότομα σε ένα καταγάλανο ποτάμι. Δασικά, χωμάτινα μονοπάτια που διασχίζουν φαράγγια τα οποία, στα μάτια ενός "αδικημένου" γεωγραφικά κατοίκου της Νοτίου Ελλάδας, δεν είναι απλά εντυπωσιακά. Είναι εξωπραγματικά.

Την πρώτη φορά που τα αντικρίζεις όλα αυτά, από το λιθόκτιστο μονοπάτι που οδηγεί στο πέτρινο, παραδοσιακό γεφύρι της Κόνιτσας, σχεδόν δυσκολεύεσαι να πιστέψεις στα μάτια σου. Σε αυτά τα μέρη, η φύση κλέβει τόσο πολύ την παράσταση, που το ίδιο το πέτρινο γεφύρι –το οποίο θα σε είχε αφήσει με ανοιχτό το στόμα αν το έβλεπες πλαισιωμένο από οποιοδήποτε άλλο τοπίο– σχεδόν το αντιλαμβάνεσαι σε δεύτερο χρόνο.

Κτισμένο το 1870, είναι το μεγαλύτερο μονότοξο γεφύρι της Ευρώπης κι ένα από τα λίγα που επιβίωσε τουλάχιστον μία απόπειρα ανατίναξης –το 1913, από τον τουρκικό στρατό. Δεν είναι όμως αυτά τα trivia που εντυπωσιάζουν τη στιγμή που το αντικρίζεις. Είναι η ίδια η εικόνα του, που μοιάζει βγαλμένη από τα παραμύθια που μας διάβαζαν όταν ήμασταν παιδιά, αυτά με τα ποτάμια στα οποία κατοικούν τα ξωτικά.

Είναι η κατασκευή του, συμπαγής και περίπλοκη, αλλά και όμορφη ταυτόχρονα –με τον τρόπο εκείνο που σε κάνει να αναρωτιέσαι σε ποιο ακριβώς σημείο χάσαμε τη δυνατότητα να συνδυάζουμε τη χρηστικότητα με την ομορφιά. Είναι, τέλος, η θέα του στο φαράγγι του Αώου, ο οποίος περνά καμαρωτός από κάτω του, δημιουργώντας αυτήν την παράδοξη αίσθηση αισιοδοξίας που γεννά η συνέχεια των ποταμών –όλο κάπου πάνε, όλο κάπως συνεχίζουν.

Το χωριό
Ο δρόμος που σκαρφαλώνει από το γεφύρι προς την κορυφή της Τραπεζίτσας, οδηγεί στα ανηφορικά δρομάκια της Κόνιτσας, και την πλακόστρωτη πλατεία του χωριού με τα παραδοσιακά ταβερνάκια –must στάση για μαγειρευτά το Καπνισμένο Τσουκάλι. Η πλατεία είναι ουσιαστικά το σύνορο μεταξύ Άνω (παλιάς) και Κάτω (νέας) πόλης. Καθότι η Κόνιτσα υπέστη μεγάλες ζημιές κυρίως κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, το μεγαλύτερο μέρος της, η Κάτω Πόλη, δεν θα αποτελέσει το αγαπημένο κομμάτι κανενός επισκέπτη της.

Η μάστιγα, όμως, των «μοντέρνων» –βλέπε άσχημων– μεζονέτων που ταλανίζει άλλες μικρές πόλεις έχει αποφευχθεί τεχνηέντως, με την προσθήκη χαριτωμένων κεραμοσκεπών. Άλλες κοκκινωπές και άλλες με τη μόνη όμορφη απόχρωση του γκρι, αυτήν που έχουν μονάχα οι ηπειρώτικες πλάκες, σκεπάζουν τα χαμηλά στην πλειοψηφία τους κτίρια.

Η Άνω, ή παλιά, πόλη είναι το κομμάτι της Κόνιτσας όπου δε θα χορταίνετε να βολτάρετε. Στενά, λιθόκτιστα σοκάκια, εντυπωσιακά αρχοντικά, πετρόχτιστες εκκλησίες και ανθισμένες αυλές, σε συνδυασμό με τη μαγευτική θέα της πεδιάδας που απλώνεται στα πόδια της, συνθέτουν τη μαγική εικόνα ενός χωριού ξεχασμένου στο χρόνο.

Παρένθεση με θέα: Η πεδιάδα της Κόνιτσας
Η εικόνα που σταματάς κάθε τόσο για να χαζέψεις, εκεί που βολτάρεις στα δρομάκια της παλιάς πόλης, είναι η καταπράσινη πεδιάδα που απλώνεται από κάτω, εκεί που καταλήγει η πλαγιά της Τραπεζίτσας. Από εδώ πάνω μοιάζει με πίνακα ζωγραφικής, στον οποίο ένας αφηρημένος ζωγράφος τράβηξε τρεις γαλάζιες πινελιές. Έτσι φαίνονται τα τρία ποτάμια που τη διασχίζουν, το καθένα από διαφορετική πλευρά, κι ακολουθώντας τη δική του, ξέφρενη πορεία. Ο Αώος, ο Βοϊδομάτης και ο Σαραντάπορος. Κάπου στο βάθος, λένε, ενώνονται. Εκεί που αχνοφαίνεται, μισοκρυμμένο πίσω από άλλη μία καταπράσινη πλαγιά, το πρώτο αλβανικό χωριό.

Τέσσερις στάσεις στην Άνω Πόλη
Ξεκινώντας να ανηφορίζετε το δρομάκι στα δεξιά του Δημαρχείου, το πρώτο αρχοντικό που συναντάτε είναι εκείνο του Χουσεΐν Μπέη Σίσκου, το οποίο χρονολογείται από το 1845. Λίγο πιο πάνω, πολύ εντυπωσιακότερο είναι το αρχοντικό της Χάμκως, μητέρας του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, το οποίο σήμερα στεγάζει το ομώνυμο, ατμοσφαιρικό boutique hotel.

Τρία διαφορετικά πέτρινα κτίρια, κτισμένα στις αρχές του 18ου αιώνα και μοιρασμένα σε ισάριθμα επίπεδα, τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους δια μέσου λιθόκτιστων σκαλοπατιών και αυλών, πλαισιωμένων από πράσινα κηπάκια, συνθέτουν το ομορφότερο, ίσως, αρχοντικό της παλιάς πόλης.

Ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η οικία Τόγκα, αντιπροσωπευτικό δείγμα τοπικής αρχιτεκτονικής, η οποία κτίσθηκε το 1890 και χρησιμοποιήθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ως νοσοκομείο.

Το δεύτερο δρομάκι που ξεκινά από την πλατεία του δημαρχείου και ανηφορίζει προς το χιονοδρομικό κέντρο της Βασιλίτσας –το οποίο απέχει περί τα 80 χιλιόμετρα από την Κόνιτσα– περνά μπροστά από την εντυπωσιακή, λιθόκτιστη μητρόπολη του Αγίου Νικολάου.

Μισοκρυμμένη πίσω από τον γιγάντιο πλάτανο που δεσπόζει στην αυλή της, και σκεπασμένη από το χαρακτηριστικό κυλινδρικό τελείωμα που σκεπάζεται με ηπειρώτικες πλάκες και αντικαθιστά τον τρούλο σε αυτές τις περιοχές, η εκκλησία χρονολογείται από το 1842, και φιλοξενεί πλήθος εικόνων, και ξυλόγλυπτο τέμπλο της ίδιας εποχής. Στον αντίποδά της, στη γειτονιά που οι κάτοικοι αποκαλούν Λάκκα, στην κάτω πόλη, σώζεται ο πανύψηλος μιναρές από το κτισμένο το 1536 τζαμί του Σουλτάν Σουλεϊμάν.

Οι βόλτες τριγύρω
Κάθε, μα κάθε, ντόπιος με τον οποίο θα ανταλλάξετε έστω και λίγες κουβέντες, θα έχει να σας προτείνει και μία διαφορετική διαδρομή, κι ένα ακόμη αξιοθέατο, κι άλλο ένα χωριό που δεν πρέπει να χάσετε. Θα το παρατηρήσετε ήδη από την πρώτη μέρα στην Κόνιτσα, πως όλοι σαν συνεννοημένοι θα σας ρωτάνε «στα Μαστοροχώρια πήγες;», «στο Μπουραζάνι έφαγες;», «στη Βασιλίτσα ανέβηκες;», «τα μονοπάτια του Αώου τα περπάτησες;». Όχι, δεν μπορείτε να τα κάνετε –και να τα δείτε– όλα, όσες μέρες κι αν μείνετε εδώ. Πρέπει να διαλέξετε. Κι εδώ αρχίζουν τα δύσκολα.

Διότι, πώς να διαλέξεις ανάμεσα στα Μαστοροχώρια, τα πανέμορφα, πέτρινα, αυθεντικά χωριά του Γράμμου, και τα υπέρ του δέοντως τουριστικά, πλην κουκλίστικα, Ζαγόρια; Πώς να αποφασίσεις σε ποιο από τα δύο πανέμορφα φαράγγια να περπατήσεις, όταν το δίλημμα περιλαμβάνει την άγρια ομορφιά του Αώου –και τα υπέροχα δασικά μονοπάτια του, το δημοφιλέστερο εκ των οποίων ξεκινά από το γεφύρι της Κόνιτσας και καταλήγει στην εντυπωσιακή Μονή Στομίου– και τα παραμυθένια τοπία που διασχίζει ο Βοϊδομάτης, ήτοι το περίφημο, ανακηρυγμένο σε εθνικό δρυμό φαράγγι του Βίκου;

Πώς να χάσεις την απίστευτη θέα της Πίνδου από το χιονοδρομικό της Βασιλίτσας, για να οδηγήσεις την εξαίσια διαδρομή μέχρι το Μπουραζάνι –ή και πιο πάνω, μέχρι τα σύνορα και τα πρώτα χωριά της Αλβανίας– για να δοκιμάσεις το πιο θεσπέσιο αγριογούρουνο και την καλύτερη ποταμίσια πέστροφα στο ταβερνάκι του; Από την άλλη πάλι, πώς να το ανταλλάξεις, ειδικά τον χειμώνα, αυτό με τα κατάλευκα τοπία της Βασιλίτσας;

Ό,τι και αν αποφασίσετε τελικά να κάνετε, το μόνο βέβαιο είναι πως στην Κόνιτσα θα επιστρέψετε. Αν όχι για να δείτε όσα δεν προλάβατε, σίγουρα για να βεβαιωθείτε πως αυτή η εικόνα που αντικρίσατε εκείνη την πρώτη φορά από το ψηλότερο σημείο του πέτρινου γεφυριού που αγκαλιάζει τον Αώο δεν ήταν αποκύημα της φαντασίας σας –ή όνειρο.

Πού θα μείνετε
Μία από τις καλύτερες επιλογές είναι το διαμορφωμένο σε boutique hotel αρχοντικό της Χάμκως, στην παλιά πόλη. Cozy δωμάτια με τζάκι, κουκλίστικες σοφίτες, εξαιρετικές παροχές –από τηλεοράσεις 42 ιντσών και συλλογή DVD για τα βράδια που έξω χιονίζει, μέχρι σάουνα και Jacuzzi στις σουίτες– κι όλα αυτά σε τιμές που ξεκινούν από 60 ευρώ με πλούσιο πρωινό, αν κάνετε την κράτηση μέσω του Booking.

Εξαιρετική επιλογή είναι και ο ατμοσφαιρικός ξενώνας Το Τζάκι, τα δωμάτια του οποίου απολαμβάνουν εντυπωσιακή θέα στο βουνό από τα μπαλκονάκια τους. Οι τιμές ξεκινούν από 50 ευρώ για το superior δίκλινο δωμάτιο. Κρατήσεις μέσω του Booking.

Λίγο έξω από την Κόνιτσα, στη μέση ενός κατάφυτου αγροκτήματος τριάντα στρεμμάτων, η πάντα δραστήρια Villa Rustica είναι μια πολυτελής αγρέπαυλις, που διοργανώνει συχνά ενδιαφέροντα events –μεταξύ των οποίων τα αγαπημένα μας σεμινάρια απόσταξης τσίπουρου. Οι ρομαντικές σουίτες της διαθέτουν τζάκι και παροχές που θα ζήλευε πεντάστερο ξενοδοχείο. Οι τιμές τους ξεκινούν από 90 ευρώ με πλούσιο πρωινό.

Ακριβώς δίπλα στο γεφύρι της Κόνιτσας, το ομώνυμο Gefyri Hotel προσφέρει όμορφα δίκλινα δωμάτια πλήρως εξοπλισμένα με όλες τις απαραίτητες παροχές και ανέσεις, σε τιμές που ξεκινούν από 65 ευρώ. Καλή low budget επιλογή είναι, τέλος, το Gerakofolia Hotel, στην πόλη της Κόνιτσας, τα δίκλινα studios του οποίου ξεκινούν από 38 ευρώ.

Πού θα φάτε
Εξαιρετικά μαγειρευτά και τοπικές σπεσιαλιτέ στο Καπνισμένο Τσουκάλι, στην Κόνιτσα, και στο Μπουραζάνι –όπου θα έχετε την ευκαιρία να δοκιμάσετε εκπληκτικό αγριογούρουνο και ολόφρεσκη ποταμίσια πέστροφα– στο ομώνυμο χωριό, περί τα δέκα χιλιόμετρα από την Κόνιτσα.

Αν ο δρόμος σας φέρει στην Αρίστη, το πρώτο από τα Ζαγοροχώρια που συναντάτε καθώς ανηφορίζετε το βουνό, επιβάλλεται να κάνετε μια στάση στο Επ’ Αρίστη, για εξαίσια, ζουμερά και ντόπια κρέατα στη σχάρα.