Αρχαία Ολυμπία: Βουτιά στην Ιστορία

της Ηρώς Κουνάδη

Ελικοειδής στροφή νούμερο εκατόν εικοσιπέντε. Μυρωδιά πεύκου που διαψεύδει κάθε καταστροφολογικό σενάριο για την ομορφιά που χάθηκε έναν εφιαλτικό Αύγουστο. Ηλιοκαμένοι τουρίστες που ακολουθούν ξεναγούς με αριθμημένα σημαιάκια. Μαγαζάκια που πουλάνε υπερτιμημένα σουβενίρ. Παράδοξη ησυχία, σχεδόν ονειρική. Οι εικόνες της Ολυμπίας, αρχαίας και σύγχρονης, με μια πρώτη ματιά μοιάζουν αντιφατικές. Με μια δεύτερη, αποτυπώνουν απλά δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Η Ολυμπία είναι αναμενόμενα τουριστική. Ο διαχωρισμός, όμως, του χωριού από τον αρχαιολογικό χώρο –που γίνεται εμφανής καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδρομής, από τις διαφορετικές πινακίδες που γράφουν «Ολυμπία» και «Αρχαία Ολυμπία», για δύο προορισμούς που απέχουν πεντακόσια μέτρα μεταξύ τους– αφήνει την επιλογή της αποφυγής του τουριστικού φολκλόρ, που δεν απλώνεται πέρα από τα όρια των πεζόδρομων της «Ολυμπίας σκέτο».

Ο αρχαιολογικός χώρος
Η είσοδος στον αρχαιολογικό χώρο μοιάζει με πέρασμα στον χωροχρόνο. Καθώς το λιθόκτιστο δρομάκι που ξεκινά από το πάρκινγκ κατηφορίζει, περνώντας τη γέφυρα του ποταμού Κλαδέου για να φτάσει στην κύρια είσοδο, οι φωνές των group και των ξεναγών τους δίνουν τη θέση τους στο ανεπαίσθητο θρόισμα των φύλλων που δημιουργούν μικρές, σκιερές οάσεις στο ψημένο από τον ήλιο χώμα.

Δε θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Το δέος που δημιουργεί ο χώρος κάνει τη φωνή ψίθυρο, και τον ψίθυρο να μοιάζει με θόρυβο ικανό να ξυπνήσει τα πνεύματα των Ολυμπιονικών, τα ονόματα των οποίων γράφουν οι διάσπαρτες τιμητικές πλάκες: «Η πόλις η Μεσσηνίων και η Ολυμπιακή Βουλή στεφάνωσαν…», «ο Δήμος των Αθηναίων και η πόλις αφιερώνουν…».

Η περιήγηση ξεκινά από την Άλτη, το ιερό άλσος της Αρχαίας Ολυμπίας, στο οποίο βρίσκονταν οι ναοί, τα διοικητικά κτίρια, το γυμνάσιο για την προετοιμασία των αθλητών και οι χώροι φιλοξενίας. Ναοί, αφιερώματα και κτίρια διαφορετικών περιόδων σώζονται σήμερα, σε ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον αμάλγαμα στιγμιοτύπων της ολυμπιακής ιστορίας. Ολόκληρος ο αρχαιολογικός χώρος είναι έξοχα σηματοδοτημένος σε τρεις γλώσσες –ελληνικά, αγγλικά και γερμανικά– με λεπτομέρειες για την ιστορία, την αρχιτεκτονική, τη θρησκευτική λατρεία και τις ανασκαφές, αλλά και παραλειπόμενα της ολυμπιακής «καθημερινότητας».

Σχεδόν στο κέντρο της Άλτεως, δεσπόζουν τα ερείπια του λαμπρότατου Ναού του Διός, ο οποίος φιλοξενούσε το περίφημο χρυσελεφάντινο άγαλμα του Δία. Με ύψος 12 μέτρων, το διασημότερο των έργων του Φειδία αποτελούσε ένα από τα επτά θαύματα της αρχαιότητας. Όταν ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α’ απαγόρευσε την τέλεση των Ολυμπιακών Αγώνων, μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου και καταστράφηκε, στην πυρκαγιά του 475 μ.Χ. Αξίζει να δείτε τη μακέτα του Ναού με το άγαλμα στο εσωτερικό του –και τον επισκέπτη στην είσοδο, για να αντιληφθείτε τα μεγέθη– που φιλοξενείται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας.

Κι από το λαμπρότερο οικοδόμημα του ιερού άλσους, στο σημείο όπου ο γλύπτης των θαυμάτων εμπνεύστηκε το χρυσελεφάντινο στολίδι του. Το εργαστήριο του Φειδία βρίσκεται λίγα μέτρα πίσω από τον ναό, και χρονολογείται από το δεύτερο μισό του 5ου αιώνα π.Χ. Η σημερινή του εικόνα ξαφνιάζει, καθώς επάνω στα ερείπιά του κτίσθηκε τον 5ο αιώνα μ.Χ. παλαιοχριστιανική βασιλική, από την οποία σώζονται σήμερα ανάγλυφα μοτίβα λουλουδιών και σταυροί λαξευμένοι στην πέτρα.

Απέναντι από το Ναό του Δία, ο μικρότερος Ναός της Ήρας χρονολογείται περί το 1.046 π.Χ. και θεωρείται ένας από τους παλαιότερους σωζόμενους ναούς της αρχαιότητας. Εδώ φιλοξενούταν κατά τα ρωμαϊκά χρόνια, ανάμεσα σε πολλά αξιοσημείωτα έργα τέχνης, και ο περίφημος Ερμής του Πραξιτέλη. Το υπέροχο μαρμάρινο άγαλμα κοσμεί σήμερα μία από τις αίθουσες του Αρχαιολογικού Μουσείου και αποτελεί –χωρίς υπερβολές– από μόνο του λόγο επίσκεψης στην Αρχαία Ολυμπία.

Η Άλτις, βέβαια, δεν τελειώνει εδώ: το Πρυτανείο, έδρα του ιερατείου, το Γυμνάσιο, όπου προπονούνταν οι Ολυμπιονίκες, το Λεωνιδαίο, πολυτελής ξενώνας των επισήμων, το Φιλιππείο, το μοναδικό κυκλικό κτίσμα του άλσους, το οποίο έκτισε ο Φίλιππος ο Β’ της Μακεδονίας προς τιμήν του Δία μετά τη μάχη της Χαιρώνειας, το Πελόπιον, κενοτάφιο που αφιέρωσε στον Πέλοπα ο Ηρακλής, και το Μητρώον, ο Ναός της Κυβέλης, είναι μερικά μόνο από τα highlights της.

Το Στάδιο
Αφού αφιερώσετε όσο χρόνο επιτρέπουν οι αντοχές σας και ο ανελέητος ήλιος στην Άλτη, θα περάσετε τη Στοά της Ηχούς, από την οποία εισέρχονταν οι κριτές, οι αθλητές και οι ήρωες στο Στάδιο της Ολυμπίας. Διαχωρίζοντας εντελώς το στάδιο από το ιερό άλσος της Ολυμπίας, η Επτάηχος Στοά –που πήρε το όνομά της από την ακουστική της, χάρη στην οποία ο ήχος επαναλαμβανόταν επτά φορές– συναγωνίζεται την απεραντοσύνη του Σταδίου και των λόφων που το περιβάλλουν για το ποια θα δημιουργήσει μεγαλύτερο δέος στον επισκέπτη.

Τα πανύψηλα πεύκα του Κρονίου Λόφου, που υψώνεται πάνω από το Στάδιο, μπορεί να χάθηκαν στη φωτιά «εκείνου» του Αυγούστου, αλλά ο χώρος διατηρεί ανέπαφη την απόκοσμη μεγαλειότητα του. Στο κέντρο του Σταδίου, σχεδόν ακούς το πλήθος των σαρανταπέντε χιλιάδων θεατών να επευφημεί τους δαφνοστεμμένους αθλητές. Κάποιοι τουρίστες τρέχουν από τη μια άκρη του σταδίου στην άλλη. Παράξενη παρόρμηση. Την αισθανόμαστε σχεδόν όλοι.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο
Βγαίνοντας από τον αρχαιολογικό χώρο, θα στρίψετε δεξιά στο εκδοτήριο των εισιτηρίων, για να επισκεφθείτε το εντυπωσιακό Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας, το οποίο φιλοξενεί ευρήματα που έφεραν στο φως οι ανασκαφές, και τα οποία χρονολογούνται από την παλαιολιθική έως και την πρωτοχριστιανική εποχή, αλλά και τα περίφημα γλυπτά και αγάλματα, για τα οποία είναι περισσότερο γνωστό.

Ο συγκλονιστικός Ερμής του Πραξιτέλη καταλαμβάνει επάξια μία ολόκληρη αίθουσα του μουσείου. Κατασκευασμένο από παριανό μάρμαρο, το φημισμένο για την πλαστικότητά του άγαλμα απεικονίζει τον Ερμή να κρατά τον Διόνυσο βρέφος στην αγκαλιά του, καθώς τον μεταφέρει στις μούσες για να τον αναθρέψουν. Οι πτυχώσεις στο ιμάτιο του φτερωτού θεού, το οποίο έχει ακουμπήσει σε κορμό δέντρου για να ξεκουραστεί, είναι τόσο αληθοφανείς, που δίνουν την εντύπωση ότι αν φυσήξει το ύφασμα θα κουνηθεί.

Στο μουσείο φιλοξενούνται, επίσης, η αναπαράσταση σε κλίμακα του Ναού του Διός που αναφέραμε προηγουμένως, μέρος από τον γλυπτό διάκοσμο του Ναού του Δία, αναθήματα από το βωμό του Δία, εργαλεία και αντικείμενα από το εργαστήριο του Φειδία, αλλά και εντυπωσιακά αγάλματα Ρωμαίων αυτοκρατόρων, και η φημισμένη Νίκη του Παιωνίου, από τα ωραιότερα αγάλματα της κλασικής περιόδου. Η μακέτα στην είσοδο του μουσείου αναπαριστά ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο.

Συνολικά, ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο αξίζουν μία ολόκληρη ημέρα χαλαρής περιήγησης. Αν ο χρόνος σας είναι περιορισμένος, υπολογίστε ένα minimum τριών ωρών, για να δείτε μόνο τα highlights του αρχαιολογικού χώρου και τις βασικές αίθουσες του μουσείου. Αφήνοντας πίσω την αρχαία Ολυμπία, οι επιλογές είναι άπειρες. Κατ’ αρχάς, θα περιηγηθείτε στα πλακόστρωτα δρομάκια του ομώνυμου χωριού, τα οποία κατά πάσα πιθανότητα θα βρείτε υπερβολικά εμπορευματοποιημένα, γεμάτα souvenir shops που πωλούν μινιατούρες του Ερμή του Πραξιτέλη. Θα κάνετε στάση για φαγητό σε κάποιο από τα ταβερνάκια του (βλέπε παρακάτω), θα πάρετε ανά χείρας τον χάρτη του πλέον ανεξερεύνητου πελοποννησιακού νομού και…

Θα βουτήξετε
- Στα ιόνια νερά της παραλίας που υπονομεύει εδώ και χρόνια την αντικειμενικότητά μας. Οι Αθηναίοι τη λέμε χάριν συντομίας «Καϊάφα», από το όνομα της λίμνης και των ιαματικών λουτρών με τα οποία συνορεύει, οι Πελοποννήσιοι εκτός Ηλείας τη λένε «η παραλία του Πύργου», οι κάτοικοι των χωριών από τα οποία περνά τη βαφτίζουν με το όνομα του χωριού τους. Όπως και αν την ξέρετε, είναι η πενήντα χιλιομέτρων ακτογραμμή της Ηλείας, που συνιστά μια ενιαία παραλία. Την ωραιότερη του κόσμου. Η αντικειμενικότητα είναι υπερτιμημένη ως έννοια.

- Στα παγωμένα, κρυστάλλινα νερά των παραμυθένιων Καταρρακτών της Νέδας, του μόνου ποταμού με θηλυκό όνομα, στα σύνορα Ηλείας – Μεσσηνίας.

Θα βολτάρετε
- Στην ορεινή Ανδρίτσαινα και τον παρακείμενο Ναό του Επικούριου Απόλλωνα στις Βασσές.

- Στο καταπράσινο δάσος της Φολόης. Αν, μάλιστα, ακολουθήσετε το μονοπάτι που ξεκινά από την Αχλαδηνή, στο Δήμο Φολόης, και καταλήγει στη Γέφυρα της Πετράδας, θα απολαύσετε μία εκπληκτική διαδρομή στις όχθες του Ερύμανθου.

- Στο Μονοπάτι του Κεφαλόβρυσου, που ξεκινά από το παραδοσιακό γεφύρι της Κάμενας και καταλήγει στο Παλιό Αμπάρι, ακολουθώντας τον παραπόταμο του Αλφειού μέσα από ένα πανέμορφο δάσος. Οι πηγές του Αμπαριού στο τέλος του και η Βυζαντινή Εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης προσφέρουν το απαραίτητο sightseeing της διαδρομής.

- Λίγη πεζοπορία ακόμη; Το εθνικό μονοπάτι 31 ξεκινά από την αρχή του Κλαδέου ποταμού στην Αρχαία Ολυμπία και ακολουθώντας παράλληλα το ποτάμι καταλήγει στο Δρυοδάσος της Φολόης.

Θα φάτε
- Φρεσκότατα ψάρια και θαλασσινά, συνοδεία σπιτικών ορεκτικών –hit η μελιτζανοσαλάτα και η τυροκαυτερή– ακριβώς εκεί που σκάει το κύμα στην "Άμμο", στη Ζαχάρω. Για τους αμετανόητους κρεατοφάγους, «παίζουν» πάντα και κάποιες επιλογές στη σχάρα.

- Εξαιρετικά μαγειρευτά και ζουμερή σχάρα στα Πεύκα και τη Στροφιλιά, επίσης στη Ζαχάρω. Τοπικές σπεσιαλιτέ, μαγειρευτά και σχάρα στον Βάκχο, στην Ολυμπία. Ζουμερά κρεατικά στη σχάρα στο Πεύκο, στην Ανδρίτσαινα.

- Συγκλονιστικά γλυκά ταψιού, αλλά και όποια άλλη γλυκοδημιουργία βάλει ο νους σας, στο café ζαχαροπλαστείο του Γουργούλη, στη Ζαχάρω.

Θα μείνετε
- Στο εντυπωσιακό Amalia Hotel (τηλ.: 26240 22190, από 90 ευρώ το δίκλινο), στο Olympia Palace (τηλ.: 26240 23101, από 80 ευρώ το δίκλινο) ή στο προσεγμένο, τριών αστέρων Neda Hotel (τηλ.: 26240 22563, από 60 ευρώ το δίκλινο) στην Ολυμπία.

- Στο όμορφο και φιλικότατο Banana Place (τηλ.: 26250 34400, από 35 ευρώ το δίκλινο τον Ιούνιο, 60 ευρώ τον Αύγουστο) και στα very low budget ενοικιαζόμενα δωμάτια Theodore (τηλ.: 26250 31724, από 30 ευρώ το δίκλινο τον Ιούνιο, 40 ευρώ τον Αύγουστο) στην Ζαχάρω.

- Στα πολυτελή Grecotel Olympia Riviera Resort (τηλ.: 26230 64400, από 168 ευρώ το δίκλινο με πρωινό και θέα θάλασσα τον Ιούνιο, 372 ευρώ τον Αύγουστο) στο Κάστρο Κυλλήνης και Aldemar Olympian Village (τηλ.: 26210 82 000, από 152 ευρώ το δίκλινο με πρωινό τον Ιούνιο, από 205 ευρώ τον Αύγουστο) στη Σκαφιδιά.

Θα σημειώσετε (πριν ξεκινήσετε)
- Ο αρχαιολογικός χώρος και το μουσείο της Ολυμπίας λειτουργούν καθημερινά, από τις 8.00 το πρωί έως τις 20.00 το βράδυ. Το ενιαίο εισιτήριο κοστίζει 9 ευρώ, ενώ αν θέλετε να επισκεφθείτε μόνο ένα από τα δύο θα πληρώσετε 6 ευρώ.

- Η συντομότερη διαδρομή είναι εκείνη από την Εθνική Οδό Κορίνθου – Τριπόλεως. Αφού περάσετε την Τρίπολη, ακολουθείτε τις πινακίδες για Μεγαλόπολη, και εν συνεχεία για Αρχαία Ολυμπία.

- Δύο εξαιρετικές διευθύνσεις για απογευματινό καφέ: το Liquid, στη διασταύρωση Κρεστένων – Ζαχάρως, που τα βράδια ανεβάζει beat και γίνεται μπαράκι, και η Κιβωτός του Νώε, επίσης στο δρόμο για Κρέστενα από τη Ζαχάρω, που φιλοξενεί δίποδα και τετράποδα σε έναν ιδιότυπο ζωολογικό κήπο – café.