Κάσος: Μία σταγόνα γεμάτη Αιγαίο

της Έλενας Μπούλια

Πώς είναι όταν είσαι ξαπλωμένος σε μία ερημική παραλία, ντάλα μεσημέρι, με τον ήλιο να σε βαράει από πάνω μέχρι κάτω, με τα μάτια κλειστά και με μοναδικούς ήχους τα τζιτζίκια και το αργόσυρτο κύμα; Πώς είναι όταν μετά την παραλία καταλήγεις σε ένα μικρό, οικογενειακό ταβερνάκι που μυρίζει τηγανιτά μπαρμπούνια, τα οποία είναι και το μόνο έδεσμα που έχεις να επιλέξεις, και ο ιδιοκτήτης σε υποδέχεται σα να είσαι παιδί του; Και το βράδυ, πώς είναι όταν κάθεσαι κατάχαμα σε μία προβλήτα στο μικρό λιμάνι, με τον ζεστό αέρα να σου χαλάει τα μαλλιά αλλά να μην σε νοιάζει γιατί είναι τόσο μα τόσο ωραία; Αυτή είναι η Κάσος.

Το νοτιότερο νησί των Δωδεκανήσων, ανάμεσα στην Κρήτη και την Κάρπαθο, κατοικείται από όλα κι όλα 1.000 άτομα. Από αυτά είμαι σίγουρη, χωρίς να χρειάστηκε να το ψάξω παραπάνω, πως τα 999 ασχολούνται με το ψάρεμα. Είτε είναι καραβοκύρηδες, ή ταβερνιάρηδες ή απλά ψαράδες, όλοι έχουν μία μικρή ή μεγάλη ιδέα από το πλέον παραδοσιακό «σπορ» του νησιού, ακόμα και οι γυναίκες.

Το νησί…
Πρωτεύουσα της Κάσου είναι το Φρυ που αποτελεί και το λιμάνι του νησιού, στο βόρειο τμήμα του. Μια σταλίτσα μικρό χωριουδάκι είναι το Φρυ, το όνομα του οποίου μάλλον προέρχεται από την λέξη «φρύδι», λόγω του σχήματός του. Ξεχωρίζει, όμως, για την παραδοσιακή, νησιωτική αρχιτεκτονική του με τα καλοδιατηρημένα δίπατα αρχοντικά. Είναι, άλλωστε, και το μέρος που επιλέγουν οι περισσότεροι επισκέπτες του νησιού για διαμονή, καθώς είναι περισσότερο ανεπτυγμένο τουριστικά από τα υπόλοιπα, διαθέτει ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα δωμάτια καθώς και χαριτωμένα ταβερνάκια. Στο Φρυ βρίσκεται και η Μπούκα, ένα μικρό, πανέμορφο λιμανάκι, στο οποίο προσαράζουν τα ψαροκάικα του νησιού, δημιουργώντας έτσι την πιο γραφική τοποθεσία της Κάσου. Και δίπλα στην Μπούκα κλέβει την παράσταση η εντυπωσιακή εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνος Τριμυθούντος του Θαυματουργού, πολιούχου του νησιού. Με αυτήν μόνο το εικόνα, η οποία είναι και η πρώτη που αντικρίζει κανείς πατώντας το πόδι του στο νησί, δημιουργείται στον επισκέπτη μία ολοκληρωμένη άποψη για το τι πρόκειται να βιώσει κατά την διαμονή του εκεί.

Η’ σχεδόν ολοκληρωμένη, αν δεν έχει ακόμα δει τις παραλίες της Κάσου, οι οποίες αξίζουν ειδικής μνείας και θα την έχουν παρακάτω.

Ιστορικά η Κάσος έχει και αυτή να προσθέσει το δικό της λιθαράκι στην μακρά διαδρομή της χώρας μας. Τα αρχαιοελληνικά ευρήματα, τα οποία μπορεί να θαυμάσει κανείς στην ειδική αίθουσα του προσφάτως ανακαινισμένου Δημαρχείου του νησιού στο Φρυ, τοποθετούν τους πρώτους κατοίκους της Κάσου (πιθανότατα Φοίνικες) στα προϊστορικά χρόνια. Λέγεται, μάλιστα, πως το νησί έλαβε μέρος και στον Τρωικό πόλεμο χάρη στην ισχυρή ναυτική του δύναμη, ενώ αργότερα, στα κλασικά χρόνια, συμπεριλήφθηκε στην Αθηναϊκή Συμμαχία.

Κατακτήθηκε και αυτό από Ρωμαίους, Βυζαντινούς και Ενετούς, και όπως όλα σχεδόν τα γύρω νησιά γνώρισε μεγάλες καταστροφές. Στην Επανάσταση του 1821, ο στόλος της Κάσου ενίσχυσε όσο μπορούσε τον αγώνα, ενώ το 1824 έμελλε να υποστεί την χειρότερη δυνατή καταστροφή, καθώς οι Τούρκοι έκαψαν όλο το νησί και σκότωσαν όλον τον πληθυσμό του. Όσοι κατάφεραν να σωθούν από το ολοκαύτωμα επιχείρησαν να αναστήσουν το νησί, μέχρι τουλάχιστον την ιταλική Κατοχή, το 1912. Οι μνήμες, όμως, δεν έσβησαν, γι’αυτό κάθε χρόνο μέχρι σήμερα, την 7η Ιουνίου, συγκεντρώνονται στο νησί οι απανταχού Κασιώτες προκειμένου να παραβρεθούν στις σχετικές εκδηλώσεις. Όπως όλα τα Δωδεκάνησα, έτσι και η Κάσος, ενσωματώθηκε στην Ελλάδα το 1948.

Κλείνοντας αυτήν την σύντομη ιστορική παρένθεση και παραμένοντας στον ηπειρωτικό κορμό του νησιού, ανηφορίζουμε σιγά-σιγά προς το Αρβανιτοχώρι και την Αγία Μαρίνα. Πρόκειται για δύο από τους μεγαλύτερους οικισμούς του νησιού, η Αγία Μαρίνα μάλιστα είναι μεγαλύτερη από το Φρυ, ο ένας γραφικότερος από τον άλλον. Στο μεν Αρβανιτοχώρι, στις ρίζες των βουνών της Κάσου, αξίζει κανείς να βρεθεί για να επισκεφθεί το εξαιρετικό Λαογραφικό Μουσείο του νησιού, που στεγάζεται σε μια παλιά οικία αποτελούμενη από δύο παραδοσιακά διαμορφωμένα και διακοσμημένα δωμάτια, ένα υπνοδωμάτιο και τον χώρο του σαλονιού. Κατά τα άλλα, το ίδιο το χωριό είναι πανέμορφο, με τα λευκά του σπιτάκια, τις περιποιημένες αυλές και τα πλακόστρωτα σοκάκια να αποδεικνύουν έμπρακτα την αγάπη των κατοίκων για τον τόπο τους.

Στην δε Αγία Μαρίνα (φωτο), απλωμένη στις κορυφές των βουνών, αξίζει να απολαύσετε την μοναδική θέα όταν δύει ο ήλιος. Εκεί θα θαυμάσετε τα καλοδιατηρημένα αρχοντικά, τις άσπρες εκκλησίες με τους κατάλευκους τρούλους και τους γραφικούς ανεμόμυλους. Ενώ σημαντικό είναι να αναφέρουμε και το Σπήλαιο της Ελληνοκαμάρας, λίγο έξω από το χωριό, το οποίο αξιοποιείται τον τελευταίο καιρό από τον αρχαιολόγο Γ. Σακελλαράκη, προκειμένου να αναδειχθεί και να γίνει πλήρως επισκέψιμο. Αν σας περισσεύει χρόνος πηγαίνετε μία βόλτα και στο μικρό, παμπάλαιο χωριό Πολί, με το ερειπωμένο κάστρο και την αρχαία ακρόπολη, με πληθώρα διάσπαρτων αρχαίων ερειπίων. Η’ ακόμα και στον Εμπορειό, το παλιό εμπορικό λιμάνι του νησιού, απ’όπου μπορείτε να προλάβετε ένα από τα καραβάκια που κάνουν τον γύρο του νησιού ή να επισκεφθείτε την εκκλησία της Παναγίας που αποτελεί και τον μεγαλύτερο ναό του νησιού. Με τους Κασιώτες, βέβαια, να έχουν έντονο το θρησκευτικό αίσθημα, στο νησί θα συναντήσετε αμέτρητους ναούς και εκκλησίες, καθώς και πολύ τακτικά, μεγάλα πανηγύρια με αφορμή τον εορτασμό αυτών των ναών.

Οι παραλίες…
Κακά τα ψέματα, η Κάσος είναι στην μεγαλύτερη έκτασή της ένα άγονο, «ξερό νησί». Έχει βέβαια σημαντικότατη πανίδα, και κυρίως σπάνιες ποικιλίες πουλιών, αλλά στερείται πράσινου. Ίσως, όμως, σε αυτό ακριβώς να οφείλεται η γεωμορφολογία των ακτογραμμών της, οι οποίες στολίζονται από παραλίες… σχεδόν εξωτικές. Οι παραλίες αυτές μπορεί να κοσμούνται με βράχους, με άμμο ή με βότσαλα. Να είναι μεγάλες ή μικροί κολπίσκοι, να είναι τελείως ερημικές ή οργανωμένες –όχι τόσο όμως ώστε να γίνονται «τουριστικοποιημένες». Σε κάθε περίπτωση, πάντως, οι επιλογές για να εντοπίσετε την παραλία που προτιμάτε είναι πολλές και το μόνο σίγουρο είναι ότι δεν θα σας κουράσουν.

Έχουμε και λέμε, λοιπόν. Αν αναζητάτε οργάνωση και κοντινά ταβερνάκια, πρέπει να πάτε στον Εμπορειό, τον οποίο αναφέραμε και παραπάνω. Εκεί έχει και ένα καλό ζαχαροπλαστείο, γιατί μετά το ψάρι θες και το γλυκό σου. Οι υπόλοιπες παραλίες είναι πιο ήσυχες. Στα δυτικά, στην περιοχή της Αντιπεράτου, βρίσκεται η παραλία Αμμούα, η οποία είναι επίσης σχετικά οργανωμένη, καθώς και άλλοι μικρότεροι, ερημικοί κολπίσκοι. Ενώ πολύ πιο μακριά, στο νότιο άκρο του νησιού, βρίσκεται η Χελάτρου, μία εκπληκτική παραλία που χάρη στους λοφίσκους που την περικυκλώνουν είναι σχεδόν πάντα απάνεμη.

Η παραλία, όμως, που πραγματικά θα σας… συγκλονίσει βρίσκεται απέναντι από την Κάσο, στο μικρό νησάκι Αρμάθια (φωτο), στο οποία όμως θα βρεθείτε μόνο δια θαλάσσης, με κάποιο καϊκάκι που μπορεί να σας πάει εκεί. Η παραλία Μάρμαρα, που συνδυάζει τα χρώματα της καραϊβικής με τις αμμουδιές των Κυκλάδων, θα σας αφήσει με το στόμα ανοιχτό, ενώ εξίσου όμορφες παραλίες είναι το Καραβοστάσι και η μικρότερη Αποπαντούλα. Επιπλέον, αν πράγματι νοικιάσετε καϊκάκι, ζητήστε από τον καπετάνιο να σας πάει και μέχρι την Μακρά, δίπλα στην Αρμάθια, που έχει δύο καταπληκτικές παραλιούλες με βότσαλο. Δεν θα το μετανιώσετε.

Το φαγητό…
Ιδιαίτερη και πρωτότυπη η τοπική κουζίνα της Κάσου δεν θα αφήσει κανέναν ασυγκίνητο. Με επιρροές τόσο από την γειτονική Κρήτη όσο και από την Αίγυπτο, αλλά και λόγω της ναυτικής της παράδοσης, που αναφέραμε παραπάνω, εκεί θα φάτε φρέσκο ψάρι σε αφθονία, και θα ξετρελαθείτε με τις μη θαλασσινές συνταγές. Από αυτές μην παραλείψετε να δοκιμάσετε τις Μακαρούνες, ένα ζυμαρικό που μοιάζει με πέννες και σερβίρεται συνήθως με τσιγαρισμένο κρεμμυδάκι ή σκόρδο, Μπουστιά και Μπομπάρια, που είναι αρνίσια εντόσθια γεμιστά με κιμά, συκώτια και ρύζι, Ντουλμάδες, από τα πιο φημισμένα πιάτα, τυλιχτά σε αμπελόφυλλα και Πιλάφι Κασιώτικο, που γίνεται με ρύζι το οποίο βράζει σε ζωμό κρέατος με ντομάτες και σερβίρεται είτε με το κρέας ή σκέτο, πασπαλισμένο με κανέλλα. Ενώ από γλυκά ξεχωρίζουν τα Μοσχοπούγγια, που είναι μικρά γλυκάκια από ειδική ζύμη σε σχήμα πουγκιού, γεμιστά με αμύγδαλα, ζάχαρη και ανθόνερο.

Τα περισσότερα ταβερνάκια, αλλά και οι καφετέριες και κάποια μπαρ, συγκεντρώνονται στην Μπούκα και το Φρυ. Κάποια υπάρχουν και στην Αγία Μαρίνα αλλά και στο Αρβανιτοχώρι, ενώ τους θερινούς μήνες λειτουργούν και δύο-τρεις ταβέρνες στο Εμπορειό, με πιο γνωστή την ομώνυμη «Ταβέρνα Εμπορειός», μία οικογενειακή επιχείρηση με φρέσκο ψάρι και παραδοσιακή κουζίνα. Στο Φρυ φημίζονται για το φαγητό τους ο «Μύλος», η «Ωραία Μπούκα» και το «Στέκι του Βάιλα», στην Αγία Μαρίνα επισκεφθείτε το καφενείο του «Μαριγουλάκι» και στο Αρβανιτοχώρι αυτό της «Μαρούκλας».

Σε αυτά τα ταβερνάκια είναι το πιθανότερο ότι θα βρίσκεστε και τα περισσότερα βράδια σας στο νησί, εκτός βέβαια -καθόλου απίθανο- αν πετύχετε κάποιο πανηγύρι που πραγματικά δεν θα έχει καμία σχέση με ό,τι μπορεί να φαντάζεστε, καθώς στα πανηγύρια το νησί… καίγεται (φωτο: Άγιος Γιώργης της Βρύσης, με το μοναδικό τρεχούμενο νερό του νησιού)! Τέλος, για εσάς που ετοιμάζεστε να επισκεφθείτε αυτές τις μέρες το νησί λάβετε υπ'όψιν σας τις αμέτρητες παιδικές, αθλητικές και μουσικές εκδηλώσεις που σας περιμένουν, με σημαντικότερες εξ αυτών το "Φεστιβάλ Λύρας" στις 10/8, στο οποίο φιλοξενούνται μουσικά συγκροτήματα τόσο της Κάσου όσο και των γύρω νησιών, αλλά και του εξωτερικού (π.χ. Ιταλία), καθώς και την συναυλία του Μάριου Φραγκούλη στις 16/8, ο οποίος όντας Κάσιος φροντίζει κάθε χρόνο, αφιλοκερδώς, να εμπλουτίζει πολιτιστικά τα καλοκαίρια του νησιού.

Η διαμονή…
Κυρίως ενοικιαζόμενα διαμερίσματα και μικρές ξενοδοχειακές μονάδες υπάρχουν στο νησί, σε αρκετά χαμηλές τιμές, όπως:
* Evita Village: Δωμάτια με πλήρως εξοπλισμένη κουζίνα αλλά και καφέ-μπαρ και χώρο γυμναστηρίου, στον Εμπορειό.
* Angelica’s: Παραδοσιακά διαμερίσματα για 2 έως 5 άτομα στο Φρυ. Το πακέτο διαμονής των επτά διανυκτερεύσεων την high season κοστίζει μόνο 350 ευρώ.
* Blue Sky: Δίχωρα διαμερίσματα Α’ κατηγορίας, επίσης στο Φρυ, και με πλήρως εξοπλισμένη κουζίνα και τιμές που ξεκινούν από 50 ευρώ για ένα δίκλινο.

Το ταξίδι…
Το ακτοπλοϊκό ταξίδι για Κάσο, αν ξεκινήσετε από Πειραιά, διαρκεί από 14 έως 19 (!) ώρες, ανάλογα με το πλοίο της ΑΝΕΚ που θα σας τύχει, ενώ η τιμή των εισιτηρίων είναι 61,70 ευρώ το άτομο για κατάστρωμα. Για πολύ συντομότερο ταξίδι (και λίγο ακριβότερα εισιτήρια φυσικά) μπορείτε να επιλέξετε την εναλλακτική του αεροπλάνου με Ολυμπιακή Αεροπορία, καθώς η Κάσος διαθέτει και αεροδρόμιο, το οποίο όμως δεν έχει πτήσεις καθημερινά, ενώ θα φτάσετε στο νησί με ανταπόκριση στην Ρόδο.