Ο Άρντεν πρέπει να πεθάνει: Παρωδία δράματος

της Ιωάννας Μπλάτσου

Αχ, αυτοί οι «ελπιδοφόροι νέοι καλλιτέχνες». Έχουν όλο το άγχος των προσδοκιών των άλλων –θεατών, κριτικών, καλλιτεχνικών διευθυντών μεγάλων θεσμών, συνεργατών- αλλά και τις δικές τους καλλιτεχνικές αγωνίες - να διαβούν δύσβατους κειμενικούς δρόμους χωρίς μεγάλες απώλειες, να προχωρήσουν ένα βήμα παραπάνω στο χωρίς ευκρινείς σημάνσεις μονοπάτι του métier τους, να αφήσουν, εν ολίγοις, το δικό τους αποτύπωμα στην τέχνη τους.

Μελετήστε προτού σκηνοθετήσετε

Τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο δύσκολα, όταν κάποιος αποφασίσει να ασχοληθεί με την πολύπλευρη και πολλαπλώς απαιτητική δουλειά του θεατρικού σκηνοθέτη. Καθώς στην Ελλάδα δεν υπάρχει καμία αντίστοιχη σχολή, οι νέοι –αλλά και οι ωριμότεροι- καλλιτέχνες που φιλοδοξούν να ασχοληθούν με το είδος, μαθαίνουν –και εάν- τις ιδιαιτερότητες και τις απαιτήσεις του εμπειρικά, ελπίζοντας στην ανοχή και υπομονή των θεατών.

Βέβαια, με σχολές ή μη, υπάρχει μια βασική, αφετηριακή αρχή στη σκηνοθεσία: μελετάς ενδελεχώς το κείμενο που έχεις επιλέξει να ανεβάσεις. Μελετάς την εποχή που το «γέννησε», τα φιλολογικά, φιλοσοφικά, πολιτικά, κοινωνικά ρεύματα που το διαπερνούν. Μόνο με στέρεη γνώση του αντικειμένου σου μπορείς να το κοιτάξεις κατάματα, ή, αν είσαι τολμηρός –ή ξιπασμένος, να προβείς στην αποδόμησή του.

«Ο Αρντεν του Φέβερσαμ», όπως είναι ο αρχικός τίτλος του έργου (ο τίτλος «Ο Άρντεν πρέπει να πεθάνει» [«Arden muss sterben»] αποτελεί το γερμανικό λιμπρέτο του Erich Fried για την ομώνυμη όπερα του Alexander Goehr), είναι μια ελισαβετιανή αστική τραγωδία, αγνώστου συγγραφέα -οι μελετητές εικάζουν ότι πρόκειται για έργο του Thomas Kyd, του Christopher Marlowe, του William Shakespeare, ή μια συνεργασία των τριών).

Ο Σεφερλής, οι Prodigy και η Σπεράντζα Βρανά

Η πρώτη σκηνοθεσία του ταλαντούχου ηθοποιού Χάρη Φραγκούλη μοιάζει να μην έχει συλλάβει το πλαίσιο και την ουσία του έργου, αλλά ούτε και το περίφημο etiquette της εποχής. Με μεταφραστικές ασχημοσύνες («μη γαμήσω», «μαλάκα», «μωρή αδερφούλα», «ίσα, ρε», «μωρή καύλα», «πουτάνα γαμημένη» και άλλα αντίστοιχου βεληνεκούς), με τον ευγενή κτηματία κύριο Γκριν να είναι στημένος σκηνοθετικά σαν φτωχοσυγγενής με επαρχιώτικο αξάν επαναλαμβάνοντας το χυδαίο «γαμώ την Παναγία σου», με την Αλίκη, σύζυγο του επιτυχημένου επιχειρηματία (της περιόδου των Tudor) Άρντεν, να μουντζώνει και να ξεφωνίζει αλά Σπεράντζα Βρανά, με τον Μόσμπι, εραστή της Αλίκης, να ψιλοκαλιαρντίζει και τον Μαύρο Ουίλ, επίδοξο δολοφόνο του Αρντεν, να έχει μονίμως γουρλωμένα μάτια και έξω τη γλώσσα σαν να πρωταγωνιστεί στο «Firestarter» των Prodigy, με τον βαρκάρη να ντύνεται γυναίκα στις «Νύχτες της China Blue», η παράσταση του Χάρη Φραγκούλη μοιάζει να έχει ζηλέψει τα… καλλιτεχνικά κλέη του Μάρκου Σεφερλή.

Σε ρυθμούς υπερβολής που ταιριάζει σε παρωδία του ελισαβετιανού δράματος, η παράσταση μοιάζει να φιλοδοξεί να εκμαιεύσει το χάχανο του θεατή με ευτελή μέσα, οι ηθοποιοί ξεφωνίζουν σαν να παίζουν σε ελληνικό σήριαλ της συμφοράς ενώ διαχειρίζονται υπερβολικά τις ψυχολογικές διαδρομές των ρόλων τους (επιρροή από τα κυπριακά σήριαλ;). Εν ολίγοις, το μέτρο έχει πάει περίπατο και ακόμα το αναζητούμε.

Ο ερμηνευτικός άθλος του Κ. Αβαρικιώτη

Κρίμα, τους τόσους καλούς ηθοποιούς που απαρτίζουν τη διανομή (Γιάννος Περλέγκας, Γιάννης Παπαδόπουλος, Μαρία Πανουργιά, Νικόλας Χανακούλας, Θάνος Τοκάκης). Μόνο ο Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης είναι εντός του κλίματος του έργου και διασώζεται από αυτόν τον σκηνικό ορυμαγδό επιλέγοντας χαμηλούς, χθόνιους και επικίνδυνους ερμηνευτικούς τόνους. Ένας προσωπικός του άθλος, όταν γύρω του διαλύεται το συγγραφικό σύμπαν.

Και μια ερώτηση, για το τέλος: εκείνος ο Χανακούλας (στο πρωτότυπο, Shakebag ή Shakebags), ο έτερος επίδοξος δολοφόνος του Άρντεν, είναι, ως μετάφραση, κάποιο εσωτερικό αστείο της ομάδας; Οι μελετητές, πάντως, θέλουν τα ονόματα των δύο δολοφόνων, του Black Will και του Shakebag, να είναι σατυρικές αναφορές στο όνομα του William Shakespeare.