Οι παραθεριστές: Ανανεωμένος Μαξίμ Γκόρκι α λα βελγικά

της Ιωάννας Κλεφτόγιαννη

Η σκηνή έχει τα όριά της. Ο Μαξίμ Γκόρκι είναι ένας τεράστιος -αν και στρατευμένος- συγγραφέας. Ως δραματουργός, όμως, δεν γνωρίζει τι σημαίνει οικονομία διαλόγων. Οι σπάνια παρουσιαζόμενοι «Παραθεριστές» του, εξαιρετικής βαθύτητας κείμενο, που έφεραν στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών (ως την 1η Δεκεμβρίου) οι Bέλγοι TG Stan σε μια ενδιαφέρουσα υπερκινητή δουλειά, πατάνε απροκάλυπτα πάνω στην τσεχοφική δραματουργία.

Και ακόμη πιο εξαντλητικά από ό,τι ο Τσέχοφ, θέτουν επί σκηνής τεράστια ζητήματα για την ύπαρξη, το γάμο, τη συγγραφή (διαχρονικό το ερώτημα «ποιος είναι ο νέος αναγνώστης;»), τις σχέσεις παιδιού-γονιού, τον έρωτα. Αλλά δυστυχώς, στην πράξη, δηλαδή στο σανίδι, αποδεικνύεται ένα κουραστικά επαναλαμβανόμενο και βερμπαλιστικό κείμενο (παραδόξως, πολύ γαλλικό!) που απαιτεί ριζοσπαστική επέμβαση, ήτοι γενναίο ψαλίδι.

Οι TG Stan, κολλεκτίβα που εστιάζει στη δουλειά του ηθοποιού αποκηρύσσοντας την παντοδυναμία του σκηνοθέτη, δεν το τόλμησαν. Παρ’ όλα αυτά δίνουν δείγματα σημαντικών ερμηνειών. Υπάρχουν και οι υπερβολές, όπως και η άνευ λόγου υπερκινητικότητά τους, που προφανώς στοχεύει στην πάταξη της βαρετής συνύπαρξης των ανερμάτιστων παραθεριστών (δεν θα ξεχάσω το βασανιστήριο της παράστασης του έργου, προ ετών, στην Comedie Francaise όπου οι ηθοποιοί της ηδυπαθώς μετακινούνταν για δυόμισι ώρες από τη μια πολυθρόνα στην άλλη).

Όλοι οι μηχανισμοί της σκηνής είναι ορατοί στη βελγική πρόταση. Ακόμη και οι ηθοποιοί (όχι όλοι) μας ανακοινώνουν ότι αλλάζουν ρόλο. Μπροστά μας αλλάζουν τα ρούχα τους. Όπως αλλάζουν και τις μουσικές στα στερεοφονικά. Μας κοιτάζουν κατάματα, σαν να απευθύνουν το λόγο όχι στο συνάδελφό τους αλλά σε εμάς, κάνοντας το κοινό στοχευμένα συνένοχο-συμμέτοχο.

Δεν αποσύρονται ποτέ στα παρασκήνια. Κάθονται στη σκηνή περιμένοντας την ατάκα που θα τους κινητοποιήσει. Οι Tg Stan έχουν μέθοδο, αλλά είναι χαλαρή και λίγο χύμα. Στοιχεία που εν μέρει ανανεώνουν και ζωντανεύουν τον Μαξίμ Γκόρκι. Παρ' όλα αυτά η πρόζα του απαιτεί δραστικό μάζεμα. Το απέφυγαν ενώ ανοίγουν, ελαφρά τη καρδία, τους ασκούς του ανθρώπινου υποσυνειδήτου δηλώνοντας απερίφραστα «φοβόμαστε να ζήσουμε. Είμαστε ανίσχυροι μπροστά στη ζωή», και προειδοποιώντας αλλήλους «Μην υποκύπτεις στη χυδαιότητα». Μόνιμη επωδός τους ένα ερώτημα-βάσανος (και για τον θεατή), που κανείς δεν μπορεί να απαντήσει καθαρά: «Πώς θέλεις να ζεις τη ζωή σου;».

Η αποστασιοποίηση που επίσης χαλαρά υπηρετείται, κορυφώνεται στη σκηνή της ερωτικής εξομολόγησης στην κεντρική ηρωίδα (που υποδύεται εξαιρετικά η αδελφή της χορογράφου Τερέζα Ντε Κεερσμάκεερ, Γιολέντε). Ξαφνικά καταλαμβάνει τους ηθοποιούς, όπως έχουμε δει και ξαναδεί σε ταινίας του Ταραντίνο, μια χορευτική μανία, που παρασύρει τους πάντες.

Έχει πραγματικά μεγάλο ενδιαφέρον σε αυτήν τη μεγάλη γιορτή, από κάθε άποψη, της ηθοποιίας, το γεγονός ότι ερωτήματα που θέτει ο Γκόρκι πριν τη Ρωσική Επανάσταση (το 1904) για τη Δημοκρατία και τον Δημοκράτη (επί λέξη ρωτά δια των ηρώων του: Τι είναι δημοκράτης; Σε τι πιστεύει;), η εποχή μας τα θέτει ξανά. Με την πίκρα της γνώσης (δυστυχώς, όχι της αυτογνωσίας).

Η ταυτότητα της παράστασης
Κείμενο: Μαξίμ Γκόρκι
Σκηνοθεσία & Ερμηνεία: Hilde Wils, Robby Cleiren, Jolente De Keersmaeker, Sara De Roo, Damiaan De Schrijver, Tine Embrechts, Bert Haelvoet, Minke Kruyver, Frank Vercruyssen
Κοστούμια: An D'Huys
Σχεδιασμός φωτισμών: Clive Mitchell
Παραγωγή: tgSTAN
Συμπαραγωγή: Théâtre Garonne (Τουλούζ), Théâtre de Nîmes, Théâtre National de Strasbourg, Théâtre de la Bastille στο πλαίσιο του Festival d’Automne (Παρίσι)
Παγκόσμια πρεμιέρα (στα ολλανδικά): 17 Ιουνίου 2010, Monty, Αμβέρσα
Παγκόσμια πρεμιέρα (στα γαλλικά): 2 Οκτωβρίου 2012, Théâtre Garonne, Τουλούζ

ΣΤΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΜΕ ΥΠΕΡΤΙΤΛΟΥΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Info:
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Συγγρού 107-109, tηλέφωνο: 213 0178000
Μικρή Σκηνή
27 Νοεμβρίου – 1 Δεκεμβρίου 2012
Ώρα έναρξης: 21:00
Εισιτήρια: 18 € | Μειωμ. 10 €

Πληροφορίες παραστάσεων και τηλεφωνική πώληση εισιτηρίων:
Tηλ.: 210 900 5 800 (Δε-Κυρ: 9:00-21:00)