Έλλη Παπακωνσταντίνου: «Είμαστε όλοι Βόυτσεκ»
H σκηνοθέτης του τολμηρού «Κουαρτέτο Βόυτσεκ» Έλλη Παπακωνσταντίνου μιλάει στο In2life για την ιδέα πίσω από την παράσταση, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τους Αγανακτισμένους και δηλώνει πως αγαπά την Ελλάδα.
της Ιωάννας Κλεφτόγιαννη
Μια παράσταση «ζωντανή συναυλία» και δη «Ύμνος της Κατάρρευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης» είναι το τολμηρό post-rock «Κουαρτέτο Βόυτσεκ» της Ελλης Παπακωνσταντίνου, που απαρτίζεται από τρεις Έλληνες (Αργύρη Ξάφη, Φένια Παπαδόδημα, Τηλέμαχο Μούσα) και ένα Γερμανό... μετανάστη (Αντριαν Φρίλινγκ). Η σημειολογία πίσω από τις λέξεις για μία από τις πλέον πολιτικές παραστάσεις του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών (12, 13 και 14 Ιουλίου, Πειραιώς 260) είναι εύγλωττη.
Η βραβευμένη Ελληνίδα συνεργάτιδα της Σάρας Κέιν, που οι παραστάσεις της φλερτάρουν πλέον με το μανιφέστο (πρόσφατα σκηνοθέτησε το τέλος του Καπιταλισμού!), αντλώντας υλικό από το «Βόυτσεκ» του Μπύχνερ και την ομώνυμη όπερα του Αλαν Μπέργκ σαρκάζει για το «τέλμα ενός πολιτικού συστήματος που έφτασε στα όριά του». Με «όχημα» έναν αφάνταστα σύγχρονο «άτολμο επαναστάτη- εργάτη», θύμα και θύτη μαζί που οδηγείται στο έγκλημα, καγχάζει για τη «δυσβάσταχτη φορολόγηση των πολιτών». Δυσφορεί για την «κρατική καταστολή». Και τελικά μελαγχολεί για την «απουσία ενός νέου παγκόσμιου κινήματος ικανού να δώσει ελπίδα στον καταπιεσμένο λαό».
«Η παράσταση στήνεται, όπως μια συναυλία», εξηγεί η Έλλη Παπακωνσταντίνου. «Στο μπυχνερικό έργο περιλαμβάνονταν πολλά λαϊκά τραγούδια. Ήθελα να καταλάβω τι σηματοδοτεί η παρουσία τους και να βρω αντιστοιχίες. Έτσι, οδηγήθηκα στην επιλογή της συγκεκριμένης φόρμας. Ανακαλύπτω ότι η δομή της συναυλίας τελικά αντιστοιχεί στον αποσπασματικό χαρακτήρα του έργου».
-Η παράσταση είναι πολιτικό μανιφέστο; Καταγγελία;
«Φυσικά επέλεξα να αφηγηθώ αυτήν την ιστορία ως ένα όχημα για να μιλήσω για την σημερινή κατάσταση του Έλληνα. Τι καταγγέλλει, θα το κρίνει ο θεατής».
-Ο Βόυτσεκ σήμερα ειδικά τι έρχεται να μας πει;
«Η κρατική καταστολή εξωθεί έναν αντι-ήρωα, ένα «μικρό» άνθρωπο σε μια απρόβλεπτη πράξη βίας. Αυτή η βία αντιμετωπίζεται από τον Μπύχνερ ως απάντηση στην κρατική βία. Ο Μπύχνερ αποφεύγει τον οποιοδήποτε διδακτισμό, καταγράφει το γεγονός από μια απόσταση. Το έργο είναι ένα σπασμένο σώμα, «ανοιχτό» σε αναγνώσεις, προϊόν θυμού κι όχι μελαγχολίας δεν δίνει περιθώρια για αυτό-λύπηση και μελοδραματισμό. Εξωθεί τον θεατή να πάρει θέση».
-Ποιος είναι σήμερα στην Ελλάδα ο Βόυτσεκ;
«Σήμερα στην Ελλάδα διαμορφώνεται μια νέα τάξη υπο-προλετάριων, χωρίς κανένα έλεος. Πρόκειται για μια νέα κατηγορία υπο-πολιτών που στερούνται συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων. Είμαστε όλοι Βόυτσεκ. Ναι, πιστεύω ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων αισθάνεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, να «βοϋτσεκοποιούνται».
-Το 1836 που γράφτηκε ο Βόυτσεκ συναντά αδιαμεσολάβητα το 2012;
«Ναι .Το έργο γράφτηκε το 1836 σε μια περίοδο που το πολιτικό σύστημα, η φεουδαρχία, κι η κρατική καταστολή εξωθούσαν το Γερμανικό λαό στην απόλυτη εξαθλίωση. Από εκεί γεννιέται ο πυρήνας του θεατρικού. Ο Μπύχνερ αποτυπώνει με σαρκασμό στο πρόσωπο της Μαρίας και του Βόυτσεκ την εξόντωση ενός λαού. Ο ίδιος ο Μπύχνερ πέθανε σε νεαρή ηλικία χωρίς να προλάβει να ζήσει την εξάπλωση του κομμουνισμού, άρα σε μια μεταίχμια φάση που το παλιό είχε πεθάνει και το νέο δεν είχε ακόμα αποκτήσει ταυτότητα. Εκεί ακριβώς συναντιέται το σήμερα με το 1836».
-Η παράσταση, λέτε, είναι ένας Ύμνος της Κατάρρευσης της Ευρωπαικής Ένωσης. Προβλέπετε το τέλος της Ε.Ε; Και μετά από αυτό όμως… τι;
«Είναι αδιανόητο να μετατρέπεται ο Ευρωπαϊκός Νότος σε πολυεθνική του Βορρά. Πιστεύω ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως την ξέρουμε, θα διαλυθεί. Η οικονομική κρίση ευνοεί την κίνηση, την εκτόνωση. Μετά τι; Ίσως καταφέρουμε να εξελιχτούμε. «Θα πεθάνουμε κι εμείς μια μέρα. Ε, τι να γίνει; Έτσι είναι το σωστό!» γράφει ο Μπύχνερ. Έχει σκοτάδι και φως μαζί η φράση αυτή».
-Το «Κουαρτέτο Βόυτσεκ » απαρτίζεται από τρεις Έλληνες και ένα Γερμανό …μετανάστη. Ποια σημειολογία κρύβεται πίσω από το «γερμανός μετανάστης»;
«Είναι ένα παιχνίδι με τις λέξεις . Πρόκειται για τον Άντριαν Φρίλιγκ που ζει στην Ελλάδα εδώ και κάποια χρόνια. Μ ‘αρέσει να ξέρω ότι υπάρχει κι αντίστροφη μετανάστευση.
-Πώς βλέπετε πολιτικά την κατάσταση στη χώρα μετά τις εκλογές της 17ης Ιουνίου; Ελπίζετε σε κάτι;
«Για χρόνια ένιωθα τουρίστας στην χώρα μου. Το εκλογικό αποτέλεσμα είναι άτονο και παρατείνει την λήθη. Ελπίζω να εξελιχτώ ως άνθρωπος κι ως πολίτης μέσα από αυτήν την δοκιμασία. Δεν ελπίζω ότι θα έρθει απέξω η σωτηρία».
-Συμμετείχατε στους Αγανακτισμένους ή απλώς τους παρακολουθούσατε στενά; Πού πήγε, αλήθεια, το κίνημα; Σπίτι του; Ήταν όμως κίνημα;
«Είχα πάει στο Σύνταγμα. Δεν συμμετείχα σε οργανωτικές επιτροπές, όμως. Τότε σκηνοθετούσα το «ΜΕΤΑ». Ήταν μια πολύ ελπιδοφόρα εποχή. Ένιωθες την δύναμη των πολλών. Οι «Αγανακτισμένοι» δεν εξελίχτηκαν σε κίνημα. Για να υπάρξει κίνημα χρειάζονται ιδεολογικές συντεταγμένες . Δεν πήγαν όλοι σπίτια τους, όχι. Υπάρχουν πολλοί που αγωνίζονται, όπως για παράδειγμα οι απλήρωτοι απεργοί στην «Ελευθεροτυπία». Η πλατεία Συντάγματος, ας μην το ξεχνάμε, αργότερα, έγινε και τόπος συλλογικού πένθους με την δημόσια αυτοκτονία του 70χρονου. Περάσαμε, ίσως, γρήγορα από την εφηβεία των Αγανακτισμένων στην απότομη ενηλικίωση του πένθους».
-Έχετε σκεφτεί το σενάριο να ξαναφύγετε στο εξωτερικό; ’Η θέλετε να το παλέψετε στην Ελλάδα;
«Αγαπώ την Ελλάδα. Μάλλον είμαι του «ελεύθερου κάμπινγκ» κι όχι του οργανωμένου!».
Info: «Κουαρτέτο Βόυτσεκ». Πειραιως 260.Κτήριο Ε. 12-14* Ιουλίου,΅ώρα: 21.00,*23.00
Διάρκεια:
1 ώρα 30 λεπτά .Τιμές εισιτηρίων 20,15(μειωμένο) και
10€ (Φοιτητικό, ΑΜΕΑ).
*Μετάφραση λιμπρέτου και θεατρικού έργου: Κοραλία Σωτηριάδου. Πρωτότυπη μουσική: Τηλέμαχος Μούσας. Χορογραφία: Pauline Huguet. Σκηνικά: Τέλης Καρανάνος- Αλεξάνδρα Σιάφκου. Αργύρης Ξάφης: Βόυτσεκ ,κιθάρα, loops, φωνητικά, φυσαρμόνικα. Φένια Παπαδόδημα: Μαρί, πλήκτρα, φωνητικά. Τηλέμαχος Μούσας : Tambour Major, κιθάρα, μουσικό πριόνι. Adrian Freiling: Ausrufer, theremin, φωνητικά. Διευθύνει μουσικά ο Hendrik Arnst.
Μια παράσταση «ζωντανή συναυλία» και δη «Ύμνος της Κατάρρευσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης» είναι το τολμηρό post-rock «Κουαρτέτο Βόυτσεκ» της Ελλης Παπακωνσταντίνου, που απαρτίζεται από τρεις Έλληνες (Αργύρη Ξάφη, Φένια Παπαδόδημα, Τηλέμαχο Μούσα) και ένα Γερμανό... μετανάστη (Αντριαν Φρίλινγκ). Η σημειολογία πίσω από τις λέξεις για μία από τις πλέον πολιτικές παραστάσεις του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών (12, 13 και 14 Ιουλίου, Πειραιώς 260) είναι εύγλωττη.
Η βραβευμένη Ελληνίδα συνεργάτιδα της Σάρας Κέιν, που οι παραστάσεις της φλερτάρουν πλέον με το μανιφέστο (πρόσφατα σκηνοθέτησε το τέλος του Καπιταλισμού!), αντλώντας υλικό από το «Βόυτσεκ» του Μπύχνερ και την ομώνυμη όπερα του Αλαν Μπέργκ σαρκάζει για το «τέλμα ενός πολιτικού συστήματος που έφτασε στα όριά του». Με «όχημα» έναν αφάνταστα σύγχρονο «άτολμο επαναστάτη- εργάτη», θύμα και θύτη μαζί που οδηγείται στο έγκλημα, καγχάζει για τη «δυσβάσταχτη φορολόγηση των πολιτών». Δυσφορεί για την «κρατική καταστολή». Και τελικά μελαγχολεί για την «απουσία ενός νέου παγκόσμιου κινήματος ικανού να δώσει ελπίδα στον καταπιεσμένο λαό».
«Η παράσταση στήνεται, όπως μια συναυλία», εξηγεί η Έλλη Παπακωνσταντίνου. «Στο μπυχνερικό έργο περιλαμβάνονταν πολλά λαϊκά τραγούδια. Ήθελα να καταλάβω τι σηματοδοτεί η παρουσία τους και να βρω αντιστοιχίες. Έτσι, οδηγήθηκα στην επιλογή της συγκεκριμένης φόρμας. Ανακαλύπτω ότι η δομή της συναυλίας τελικά αντιστοιχεί στον αποσπασματικό χαρακτήρα του έργου».
-Η παράσταση είναι πολιτικό μανιφέστο; Καταγγελία;
«Φυσικά επέλεξα να αφηγηθώ αυτήν την ιστορία ως ένα όχημα για να μιλήσω για την σημερινή κατάσταση του Έλληνα. Τι καταγγέλλει, θα το κρίνει ο θεατής».
-Ο Βόυτσεκ σήμερα ειδικά τι έρχεται να μας πει;
«Η κρατική καταστολή εξωθεί έναν αντι-ήρωα, ένα «μικρό» άνθρωπο σε μια απρόβλεπτη πράξη βίας. Αυτή η βία αντιμετωπίζεται από τον Μπύχνερ ως απάντηση στην κρατική βία. Ο Μπύχνερ αποφεύγει τον οποιοδήποτε διδακτισμό, καταγράφει το γεγονός από μια απόσταση. Το έργο είναι ένα σπασμένο σώμα, «ανοιχτό» σε αναγνώσεις, προϊόν θυμού κι όχι μελαγχολίας δεν δίνει περιθώρια για αυτό-λύπηση και μελοδραματισμό. Εξωθεί τον θεατή να πάρει θέση».
-Ποιος είναι σήμερα στην Ελλάδα ο Βόυτσεκ;
«Σήμερα στην Ελλάδα διαμορφώνεται μια νέα τάξη υπο-προλετάριων, χωρίς κανένα έλεος. Πρόκειται για μια νέα κατηγορία υπο-πολιτών που στερούνται συνταγματικά κατοχυρωμένων δικαιωμάτων. Είμαστε όλοι Βόυτσεκ. Ναι, πιστεύω ότι η μεγάλη πλειοψηφία των Ελλήνων αισθάνεται, ούτε λίγο ούτε πολύ, να «βοϋτσεκοποιούνται».
-Το 1836 που γράφτηκε ο Βόυτσεκ συναντά αδιαμεσολάβητα το 2012;
«Ναι .Το έργο γράφτηκε το 1836 σε μια περίοδο που το πολιτικό σύστημα, η φεουδαρχία, κι η κρατική καταστολή εξωθούσαν το Γερμανικό λαό στην απόλυτη εξαθλίωση. Από εκεί γεννιέται ο πυρήνας του θεατρικού. Ο Μπύχνερ αποτυπώνει με σαρκασμό στο πρόσωπο της Μαρίας και του Βόυτσεκ την εξόντωση ενός λαού. Ο ίδιος ο Μπύχνερ πέθανε σε νεαρή ηλικία χωρίς να προλάβει να ζήσει την εξάπλωση του κομμουνισμού, άρα σε μια μεταίχμια φάση που το παλιό είχε πεθάνει και το νέο δεν είχε ακόμα αποκτήσει ταυτότητα. Εκεί ακριβώς συναντιέται το σήμερα με το 1836».
-Η παράσταση, λέτε, είναι ένας Ύμνος της Κατάρρευσης της Ευρωπαικής Ένωσης. Προβλέπετε το τέλος της Ε.Ε; Και μετά από αυτό όμως… τι;
«Είναι αδιανόητο να μετατρέπεται ο Ευρωπαϊκός Νότος σε πολυεθνική του Βορρά. Πιστεύω ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως την ξέρουμε, θα διαλυθεί. Η οικονομική κρίση ευνοεί την κίνηση, την εκτόνωση. Μετά τι; Ίσως καταφέρουμε να εξελιχτούμε. «Θα πεθάνουμε κι εμείς μια μέρα. Ε, τι να γίνει; Έτσι είναι το σωστό!» γράφει ο Μπύχνερ. Έχει σκοτάδι και φως μαζί η φράση αυτή».
-Το «Κουαρτέτο Βόυτσεκ » απαρτίζεται από τρεις Έλληνες και ένα Γερμανό …μετανάστη. Ποια σημειολογία κρύβεται πίσω από το «γερμανός μετανάστης»;
«Είναι ένα παιχνίδι με τις λέξεις . Πρόκειται για τον Άντριαν Φρίλιγκ που ζει στην Ελλάδα εδώ και κάποια χρόνια. Μ ‘αρέσει να ξέρω ότι υπάρχει κι αντίστροφη μετανάστευση.
-Πώς βλέπετε πολιτικά την κατάσταση στη χώρα μετά τις εκλογές της 17ης Ιουνίου; Ελπίζετε σε κάτι;
«Για χρόνια ένιωθα τουρίστας στην χώρα μου. Το εκλογικό αποτέλεσμα είναι άτονο και παρατείνει την λήθη. Ελπίζω να εξελιχτώ ως άνθρωπος κι ως πολίτης μέσα από αυτήν την δοκιμασία. Δεν ελπίζω ότι θα έρθει απέξω η σωτηρία».
-Συμμετείχατε στους Αγανακτισμένους ή απλώς τους παρακολουθούσατε στενά; Πού πήγε, αλήθεια, το κίνημα; Σπίτι του; Ήταν όμως κίνημα;
«Είχα πάει στο Σύνταγμα. Δεν συμμετείχα σε οργανωτικές επιτροπές, όμως. Τότε σκηνοθετούσα το «ΜΕΤΑ». Ήταν μια πολύ ελπιδοφόρα εποχή. Ένιωθες την δύναμη των πολλών. Οι «Αγανακτισμένοι» δεν εξελίχτηκαν σε κίνημα. Για να υπάρξει κίνημα χρειάζονται ιδεολογικές συντεταγμένες . Δεν πήγαν όλοι σπίτια τους, όχι. Υπάρχουν πολλοί που αγωνίζονται, όπως για παράδειγμα οι απλήρωτοι απεργοί στην «Ελευθεροτυπία». Η πλατεία Συντάγματος, ας μην το ξεχνάμε, αργότερα, έγινε και τόπος συλλογικού πένθους με την δημόσια αυτοκτονία του 70χρονου. Περάσαμε, ίσως, γρήγορα από την εφηβεία των Αγανακτισμένων στην απότομη ενηλικίωση του πένθους».
-Έχετε σκεφτεί το σενάριο να ξαναφύγετε στο εξωτερικό; ’Η θέλετε να το παλέψετε στην Ελλάδα;
«Αγαπώ την Ελλάδα. Μάλλον είμαι του «ελεύθερου κάμπινγκ» κι όχι του οργανωμένου!».
Info: «Κουαρτέτο Βόυτσεκ». Πειραιως 260.Κτήριο Ε. 12-14* Ιουλίου,΅ώρα: 21.00,*23.00
Διάρκεια:
1 ώρα 30 λεπτά .Τιμές εισιτηρίων 20,15(μειωμένο) και
10€ (Φοιτητικό, ΑΜΕΑ).
*Μετάφραση λιμπρέτου και θεατρικού έργου: Κοραλία Σωτηριάδου. Πρωτότυπη μουσική: Τηλέμαχος Μούσας. Χορογραφία: Pauline Huguet. Σκηνικά: Τέλης Καρανάνος- Αλεξάνδρα Σιάφκου. Αργύρης Ξάφης: Βόυτσεκ ,κιθάρα, loops, φωνητικά, φυσαρμόνικα. Φένια Παπαδόδημα: Μαρί, πλήκτρα, φωνητικά. Τηλέμαχος Μούσας : Tambour Major, κιθάρα, μουσικό πριόνι. Adrian Freiling: Ausrufer, theremin, φωνητικά. Διευθύνει μουσικά ο Hendrik Arnst.
