Μέδουσα: Μια παράσταση που φωνάζει... «Φανταστείτε»!

της Μάνιας Ζούση

Το ιστορικό ναυάγιο της γαλλικής φρεγάτας «Μέδουσα» το 1816, που ενέπνευσε στον Τεοντόρ Ζερικώ τη δημιουργία του σπουδαιότερου πίνακά του, αποτέλεσε έμπνευση για τον σκηνοθέτη Θωμά Μοσχόπουλο που μαζί με την ομάδα των συνεργατών του συνέθεσαν την παράσταση «Μέδουσα: Σχέδια και αυτοσχεδιασμοί για σχεδίες και ναυάγια» που παρουσιάζεται από 13 έως 17 Ιουνίου στην Πειραιώς 260 στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών.

Είναι η εποχή που ο Ναπολέοντας έχει μόλις ηττηθεί στο Βατερλό και στη Γαλλία έχει εγκατασταθεί η μοναρχία. Δημιουργείται παγκόσμιος σάλος και σκάνδαλο με πολιτικές προεκτάσεις, αλληλοκατηγορίες και αναζήτηση ευθυνών, όταν η φρεγάτα «Μέδουσα» του Γαλλικού Ναυτικού ναυαγεί ανοιχτά της Μαυριτανίας και από τους 400 επιβάτες αποφασίζεται να σωθούν εκείνοι που ανήκουν σε ανώτερες τάξεις, με αποτέλεσμα 176 να εγκαταλειφθούν στην τύχη τους και να διασωθούν μόνον 15.

Όταν αρκετά χρόνια αργότερα ο ζωγράφος Τεοντόρ Ζερικώ εκθέτει στο Παρίσι τον εμπνευσμένο από το ναυάγιο πίνακα, το έργο αποκτά τη δική του σκανδαλώδη μυθολογία, αφού χρησιμοποιεί ως μοντέλα δύο από τους επιζήσαντες, αλλά και πτώματα από το νεκροτομείο και τα ικριώματα. Ο πίνακας αποτελεί ταυτόχρονα και μια πολιτική καταγγελία.

Ο Θωμάς Μοσχόπουλος ξεκαθαρίζει μιλώντας στο «in2life» πως «ο θεατής δεν πρέπει να περιμένει ότι θα δει την εικονογράφηση του γεγονότος. Το θέμα μας είναι κυρίως ο πίνακας του Ζερικώ που εμπνέεται από το ναυάγιο και πώς μια καταστροφή μπορεί να γίνει αφορμή για καλλιτεχνική δημιουργία. Θέλουμε ο θεατής να δημιουργήσει με τη φαντασία του τις εικόνες. Εργαλείο μας στάθηκαν οι πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις των επιζώντων και η ανασύνθεση των φωνών που έχουν χαθεί μέσα στους αιώνες και που υπήρξαν και βίωσαν ένα δράμα. Άλλωστε η ιστορία είναι πάντα οι άνθρωποι. Ο Ζερικώ μέσω του πίνακα μίλησε για το ναυάγιο της ζωής των ανθρώπων που πάντα ελπίζουν και προσδοκούν αλλά πάντα έρχεται κάτι για να καταργήσει αυτήν την προσδοκία . Απευθυνόμαστε στη δημιουργική φαντασία του θεατή και κατά κάποιο τρόπο τον ερεθίζουμε να παίξει μαζί μας. Άλλωστε η λέξη που επαναλαμβάνεται συχνά σε ένα μέρος της παράστασης είναι το "Φανταστείτε"!»

- Ποια δραματουργικά ερεθίσματα προσφέρετε στον θεατή για να φανταστεί ; Πάντα μια ιστορία έχει αρχή, μέση και τέλος.
- Ναι, μόνον που εδώ «παίζουμε με την αρχή τη μέση και το τέλος, έτσι ώστε ο θεατής να μπορεί να επιλέξει ο ίδιος. Υπάρχουν τρία μέρη μιας σπονδυλωτής σύνθεσης που το κάθε ένα έχει διαφορετικό ύφος, περιεχόμενο και δική του αφηγηματική αυτονομία. Το ένα αφορά την έννοια του ταξιδιού, συγκεκριμένα και μεταφορικά, βασίζεται στις μαρτυρίες των επιζώντων και στις βιωματικές αφηγήσεις των ερμηνευτών.

Το άλλο μέρος που ονομάζουμε «Πάθος», χρησιμοποιεί σαν δομή μια μουσική φόρμα, που είναι το ορατόριο. Πάνω στη σχεδία οι ναυαγοί φτάνουν ακόμα και σε ακραίες στιγμές κανιβαλισμού για να επιβιώσουν. Χρησιμοποιούνται και εδώ αφηγήσεις επιζώντων αλλά σε πιο ποιητική φόρμα με έντονο το μουσικό στοιχείο. Έτσι η δραματικότητα, η φόρτιση και η υπερβολή των γεγονότων στηρίζονται και αναδεικνύονται μέσα από την λυρική μουσική ένταση. Μοιάζει με αφηγηματική όπερα, με ορατόριο.

Το τελευταίο μέρος με τον τίτλο «ανθρώπινη σονάτα», που αφορά τη δημιουργία του πίνακα και τη συνάντηση ενός βασικού επιζώντα με τον ζωγράφο, εμπνέεται και πάλι από τη μουσική φόρμα που είναι η σονάτα, όπου δυο διαφορετικά μουσικά θέματα συναντώνται, αλληλοσυμπληρώνονται και έρχονται σε ρήξη δημιουργώντας ένα τρίτο μέρος με κοινά στοιχεία και των δύο. Μιλάμε για τις τυχαίες ή όχι συναντήσεις που συμβαίνουν στη ζωή μας, όπως ο ζωγράφος και ο επιζών που φέρουν ο καθένας τις προσωπικές του ήττες αλλά η δημιουργία του πίνακα τους ξεπερνά, αποκτώντας συμβολικό χαρακτήρα καθώς αφορά τη ζωή όλων μας. Εδώ ζητάμε από τον θεατή να στοχαστεί μαζί με εμάς φτιάχνοντας τη δική του ιστορία μέσα από τον πίνακα.

Εργαλείο μας αποτελεί το βιβλίο «Ο κόσμος ως βούληση και ως παράσταση» που ο Σοπενχάουερ έγραψε την ίδια περίπου εποχή με τη δημιουργία του πίνακα από τον Ζερικώ, για την ελεύθερη επιλογή του θεατή, υποστηρίζοντας πως «ο τρόπος που παρατηρούμε κάτι, αντανακλά τον εαυτό μας. Έτσι δεν υπάρχει αντικειμενική παρατήρηση και άρα αυτό που βλέπουμε στον πίνακα είναι αυτό που είμαστε εμείς»

- Φαίνεται ότι κινητοποιείτε μνήμη και φαντασία σε ένα πολύ σύνθετο παιχνίδι που μοιάζει περισσότερο με άσκηση για ερμηνευτές και θεατές.
- Μου αρέσει πολύ ο όρος «άσκηση», καθώς δεν πρόκειται ακριβώς για παράσταση. Δεν είναι μια παγιωμένη εικόνα αυτή που θα δει ο θεατής αλλά θα φτιάξει τη δική του. Αυτό που προσπαθούμε είναι ακόμα και να ανοίξουμε έναν διάλογο για το ποιο είναι το θέατρο αυτό καθαυτό.


ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ
Η παράσταση διαρκεί τρεις ώρες και χωρίζεται σε 3 μέρη (Ταξίδι, Πάθος και Ανθρώπινη Σονάτα), τα οποία οι θεατές μπορούν να παρακολουθήσουν με όποια σειρά επιθυμούν. Κάθε μέρος θα παιχτεί 2 φορές σε διαφορετικές ώρες:
• Ταξίδι: 19:30 και 22:30
• Πάθος: 20:30 και 23:30
• Ανθρώπινη σονάτα: 21:30 και 00:30
Επομένως οι θεατές μπορούν να ξεκινήσουν την παρακολούθηση της παράστασης στις 19:30, 20:30, 21:30 ή 22.30 αντίστοιχα

Από 13-17 Ιουνίου
Πειραιώς 260, Κτίριο Δ

Μια σύνθεση των: Θωμά Μοσχόπουλου, Κορνήλιου Σελαμσή, Αμάλια Μπένετ, Κωνσταντίνου Κυπριωτάκη, Έλλης Παπαγεωργακοπούλου, Λευτέρη Παυλόπουλου, Ηλία Γιαννακάκη, Τάσου Αγγελόπουλου, Άννας Μιχελή, Ευαγγελίας Θεριανού, Άννας Καλαϊτζίδου, Άννας Μάσχα, Κώστα Μπερικόπουλου, Δημήτρη Νασιούλα, Αργύρη Ξάφη, Μαρίας Σκουλά, Θάνου Τοκάκη.

Εθελοντές : Αγγελάκης Λευτέρης, Αλέξη Κατερίνα, Βερβερής Πέτρος
Γαϊτάνου Λεονώρα, Γαρμπή Χριστίνα, Γιαννοπούλου Κατερίνα,
Εμπέογλου Κλήμης, Ζησάκης Ευθύμης, Ιωαννίδου Γεωργία
Κισσανδράκης Γιώργος, Κουνέλλας Κωνσταντίνος, Λέκκας Θάνος,
Λούπα Αουλόνα, Μαργαρίτη Νάντια, Μεγγρέλη Έλενα, Μουλάς Ηλίας
Μπλερίμ Δαμπιράι, Ντούμας Σωτήρης, Παπαϊωάννου Γωγώ, Σαφός Βασίλης, Σταμόπουλος Αντώνης, Τζανουδάκη Λυδία, Τουμάση Σίσσυ
Τσιαντούλας Γιώργος, Χαραλαμπούδη Έλενα, Χρυσανθόπουλος Αλέξανδρος.

Χρησιμοποιούνται επίσης αποσπάσματα από το βιβλίο του Τζούλιαν Μπάρνς, "Ιστορία του κόσμου σε 10 και 1/2 κεφάλαια" (μτφ Δημοσθένης Κούρτοβικ, Ψυχογιός).