Η αναβίωση ενός θρύλου: Μπήκαμε στο Νέο Εθνικό

Κείμενο: Ηρώ Κουνάδη
Φωτογραφίες: Μαιρηλία Καλαϊτζίδου 

Οκτώ χρόνια διήρκεσαν οι εργασίες αναστήλωσης και αποκατάστασης στο υπέροχο νεοκλασικό του Ερνέστου Τσίλλερ, στην Αγίου Κωνσταντίνου. Μαθημένοι, όπως οι περισσότεροι Αθηναίοι, να δυσπιστούμε απέναντι σε μεγαλόπνοα σχέδια και έργα σε εξέλιξη, τουλάχιστον μέχρι να τα δούμε ολοκληρωμένα, μόλις που ρίχναμε μια φευγαλέα ματιά απογοήτευσης περνώντας από την Πλατεία Κουμουνδούρου αυτά τα οκτώ χρόνια. Ναι, ήταν κρίμα. Αλλά μήπως τόσα άλλα νεοκλασικά που στέκουν ανεκμετάλλευτα, ή ακόμα χειρότερα γκρεμίζονται για να χτιστούν πολυκατοικίες, δεν είναι; Τουλάχιστον αυτό θα διασωθεί. Όταν και εφόσον…

Είναι ιδιαίτερα ευχάριστο όταν το τελικό αποτέλεσμα διαψεύδει αυτή τη δυσπιστία. Έστω κι αν αργεί λίγο. Έστω και αν μετά την ολοκλήρωση του έργου επί μήνες εγκαίνια ακούγαμε κι εγκαίνια δε βλέπαμε. Αυτό που έχει σημασία τελικά είναι ότι το Εθνικό Θέατρο έχει, επιτέλους, τη μόνιμη στέγη που του αξίζει. Και η Αθήνα μια πανέμορφη θεατρική σκηνή να ομορφαίνει μια από τις πλέον προβληματικές περιοχές της.

«Δέος» είναι μάλλον η καταλληλότερη λέξη για να περιγράψει τα συναισθήματα που γεννά η πρώτη επίσκεψη στο Κτίριο Τσίλλερ. Το πορτοκαλοκίτρινο μάρμαρο στις κολώνες της κεντρικής εισόδου, τα ζωγραφιστά λευκά και σιέλ ταβάνια, οι χρυσαφί λεπτομέρειες, σε συνδυασμό με τα κομψά φωτιστικά αποπνέουν την αίσθηση διακριτικής πολυτέλειας που διατηρείται σε όλους τους χώρους του κτιριακού συγκροτήματος.

Το κυλικείο του θεάτρου, που λειτουργεί όλη μέρα ως café, είναι η αίθουσα στα αριστερά της κεντρικής εισόδου, επί της Αγίου Κωνσταντίνου. Ιδανική επιλογή για ένα μεσημεριανό καφέ στο κέντρο, ή ακόμη και για ένα business lunch, το café θα εμπλουτίσει σύντομα το μενού του με κάποια πιάτα ημέρας. Ο χώρος, λιτός και απέριττος, με ένα μεγάλο ξύλινο τραπέζι να αντικαθιστά τα ξεχωριστά τραπεζάκια που θα περίμενε κανείς να συναντήσει, υιοθετεί τη business chic αισθητική που αρμόζει στο café της πρώτης θεατρικής σκηνής της χώρας.

Ακόμα εντυπωσιακότερο είναι το φουαγιέ του πρώτου εξώστη, στο οποίο είναι και ακόμη περισσότερο εμφανής η αποκατάσταση του αρχικού διάκοσμου. Οι εκπληκτικές τοιχογραφίες και οροφογραφίες, με παραστάσεις εμπνευσμένες από τη φύση και την αρχαία ελληνική τέχνη, που παρέμεναν επί δεκαετίες κρυμμένες κάτω από στρώσεις επιχρίσματος και μπογιάς, η εναλλαγή μαρμάρου και μοναδικά ζωγραφισμένων τσιμεντοπλακιδίων στο δάπεδο που χαρακτηρίζει την ιδιαίτερη τεχνοτροπία του Τσίλλερ, δικαιολογούν απόλυτα την προτροπή την πρώτη φορά που θα κλείσετε εισιτήριο για κάποια από τις παραστάσεις του Εθνικού να έρθετε μισή ώρα νωρίτερα, για να έχετε χρόνο να θαυμάσετε, αν όχι οτιδήποτε άλλο, μόνο αυτό το φουαγιέ.

«Σκονάκι» ιστορίας για το μισάωρο που θα περάσετε καθισμένοι στο μαύρο δερμάτινο καναπέ, χαζεύοντας τις συγκλονιστικές τοιχογραφίες και αναρωτώμενοι ποια μοίρα άφησε ένα τέτοιο μοναδικό δημιούργημα να σκεπαστεί από τις στάχτες του χρόνου: ιδρυθέν το 1901 με πρωτοβουλία του Βασιλιά Γεωργίου Α’, το Βασιλικό Θέατρο, που σήμερα ξέρουμε ως κεντρικό κτίριο ή απλά Κτίριο Τσίλλερ, λειτούργησε για επτά μόλις χρόνια, καθότι αντιμετώπισε αξεπέραστες οικονομικές δυσκολίες. Τα 24 χρόνια που ακολούθησαν, χρησιμοποιήθηκε κατά καιρούς για να φιλοξενήσει ξένους θιάσους, αλλά και για να στεγάσει πρόσφυγες που ήρθαν από τη Σμύρνη μετά την καταστροφή του 1922.

Επαναλειτούργησε το 1932, ως Εθνικό Θέατρο, μετά από νόμο που υπέγραψε ο τότε Υπουργός Παιδείας Γεώργιος Παπανδρέου. Το 1960 προστέθηκε το κτίριο της Νέας Σκηνής, το 1979 ξεκίνησαν οι εργασίες στην πίσω πλευρά του οικοπέδου, που σταμάτησαν μετά το σεισμό του 1981, αφού είχαν ολοκληρωθεί μόνο οι υπόγειοι χώροι που στέγασαν τη δεκαετία του 90 την Πειραματική Σκηνή.

Μετά και το σεισμό του 1999, που προκάλεσε νέες φθορές στο κτίριο, η Κεντρική Σκηνή ανέστειλε οριστικά τη λειτουργία της. Το 2001 ξεκίνησαν οι εργασίες ανακαίνισης και αποκατάστασης, που έμελλε μετά από οκτώ χρόνια να κάνουν πραγματικότητα το όραμα του τότε καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού, Νίκου Κούρκουλου: να αποκαλύψουν όλη την κρυμμένη μαγεία του μοναδικού αρχιτεκτονικού μνημείου, τινάζοντας από πάνω του τη σκόνη του χρόνου και επαναφέροντας το στο κέντρο της πολιτιστικής ζωής της πόλης.

Ίσως περισσότερο απ’ ότι σε οποιοδήποτε άλλο σημείο του θεάτρου, η ατμόσφαιρα εποχής αντανακλάται στην πλήρως αποκατεστημένη κεντρική σκηνή. Ντυμένα με κόκκινο βελούδο, τα 626 καινούρια καθίσματα που γεμίζουν την πλατεία και τους δύο εξώστες κάνουν υπέροχη αντίθεση με τους γκρι σιέλ τοίχους με τις χρυσαφένιες λεπτομέρειες. Ο διάδρομος που ίσως να θυμάστε στην πλατεία από τις τελευταίες παραστάσεις του 2001 έχει εξαφανιστεί, ενώ οι οροφογραφίες γύρω από τον εντυπωσιακό πολυέλαιο έχουν αποκατασταθεί πλήρως.

Για να έχετε πανοραμική άποψη ολόκληρης της εντυπωσιακής Κεντρικής Σκηνής, καλή ιδέα θα ήταν –τουλάχιστον για την πρώτη σας επίσκεψη– να κλείσετε θέσεις στον πρώτο εξώστη: η οπτική επαφή με τη σκηνή είναι τέλεια, ίσως καλύτερη και από αυτήν της πλατείας, και ταυτόχρονα, μέχρι να αρχίσει η παράσταση, θα χαζεύετε από πολύ κοντά την εκπληκτική οροφή.

Ακριβώς δίπλα στη vintage πολυτέλεια της πλατείας, η κατάμαυρη, φουτουριστική σκηνή του Κεντρικού Κτιρίου είναι ο ορισμός της σύγχρονης τεχνολογίας. Με επιφάνεια που αγγίζει τα 350 τετραγωνικά, ύψος 25 και βάθος 11,50 μέτρα, και με πλαϊνή βοηθητική σκηνή 180 τετραγωνικών μέτρων, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες σκηνές της Αθήνας. Ο μεταλλικός πύργος, με τρεις γαλαρίες κυκλοφορίας, η περιστροφική σκηνή, τα αναβατόρια, η δυνατότητα άμεσης εναλλαγής των σκηνικών, ο τελευταίας τεχνολογίας μηχανολογικός και ηλεκτρολογικός εξοπλισμός την καθιστούν παράλληλα μία από τις πιο σύγχρονες σκηνές της Ευρώπης.

Θέλετε περισσότερη ατμόσφαιρα belle époque; Ακριβώς δίπλα στο φουαγιέ του πρώτου εξώστη, η αίθουσα εκδηλώσεων, πάλαι ποτέ αίθουσα χορού, με τους εντυπωσιακούς πολυελαίους, το ξύλινο πάτωμα, το μαρμάρινο, σκαλιστό τζάκι, τους γιγάντιους καθρέφτες, το ζωγραφιστό ταβάνι και τις μαρμάρινες κολώνες μας μεταφέρει απευθείας στην Αθήνα μιας άλλης, πιο αθώας, εποχής. Κρατάμε την υπόσχεση περί αξιοποίησής της για εκδηλώσεις και events, και προχωράμε…

Στη Νέα Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος», στο νεόδμητο κτίριο, η οποία διαθέτει και δική της, ξεχωριστή είσοδο από την οδό Μενάνδρου, λειτουργεί ήδη βιβλιοπωλείο, όπου μπορούμε να βρούμε προγράμματα παλιότερων παραστάσεων –η χαρά του συλλέκτη–, θεατρικά έργα και βιβλία σχετικά με το θέατρο και το χορό. Υπάρχουν σκέψεις και για δανειστική βιβλιοθήκη, η οποία ίσως λειτουργήσει μελλοντικά εδώ.

Ακολουθώντας τη δική της πορεία, ξεχωριστή από εκείνη της Κεντρικής Σκηνής, η Νέα Σκηνή Νίκος Κούρκουλος διατηρεί τη διακριτική πολυτέλεια σε όλους τους χώρους της, μεταφράζοντας την όμως με όρους μοντερνισμού: από το minimal chic φουαγιέ της, μέχρι την πλατεία, που δεν έχει σταθερές θέσεις θεατών –τα καθίσματα τοποθετούνται κάθε φορά σε διαφορετικό σημείο, ανάλογα με τις ανάγκες του σκηνικού– η ατμόσφαιρα εδώ έχει κάτι από τη σύγχρονη θεατρική σκηνή του Βερολίνου.

Θα μπορούσε, άραγε, σε μερικά χρόνια, και τηρουμένων πάντα των αναλογιών, η παραπάνω πρόταση να καταλήγει στη «σύγχρονη θεατρική σκηνή της Αθήνας»; Αρκεί η εντυπωσιακή αναβίωση της ιστορικής της έδρας για να ταράξει η «πρώτη σκηνή της χώρας» τα νερά του θεατρικού τοπίου της πόλης; Ίσως όχι. Ίσως, όμως, να έχει γίνει μια αρχή. Μια πολύ σημαντική αρχή. Από εκείνες που ανατρέχουν στις ρίζες της παράδοσης για να ξαναβρούν το –αρχικό– νόημα όταν τα πράγματα αρχίζουν να βαλτώνουν.

Info:
Εθνικό Θέατρο, Κτίριο Τσίλλερ, Αγίου Κωνσταντίνου 22-24, Αθήνα, τηλ.: 210 5288100

Η νέα εποχή της Νέας Σκηνής Νίκος Κούρκουλος ξεκινά την Παρασκευή, 30 Οκτωβρίου, με την παράσταση «Ζορμπάς, η αληθινή ιστορία» του Τσέζαρις Γραουζίνις, η οποία θα κατέβει την Κυριακή, 3 Ιανουαρίου 2010.

Στην Κεντρική Σκηνή συνεχίζεται μέχρι τις 6 Δεκεμβρίου το Πουθενά του Δημήτρη Παπαϊωάννου, μία μισάωρη παράσταση ειδικά σχεδιασμένη για να αναδείξει τις δυνατότητες της νέας Κεντρικής Σκηνής.
Ημέρες και ώρες παραστάσεων: Από Τετάρτη έως και Σάββατο στις 21:00 και 21:45, Κυριακή 19:00 και 19:45΄
Τιμή εισιτηρίου: 10 ευρώ