Ελληνική ραπ: Η ιστορία πίσω από τις ρίμες

του Νικόλα Γεωργιακώδη

Η πρώτη μου επαφή με το ελληνικό ραπ ήταν τότε, που επηρεασμένος και εγώ από την όλη «αντίδραση ενάντια στο κατεστημένο» φιλοσοφία της εποχής, αγόρασα τον πρώτο δίσκο των Terror –X- Crew εν ονόματι «Η Πόλις Εάλω». Ούτε ήξερα ποιοι ήταν αυτοί, ούτε τι αντιπροσώπευαν. Δεν ήξερα καν τι σήμαινε το όνομα τους. Θυμάμαι όμως ακόμα το σκάλωμα που έφαγα με ένα στίχο: «Δεν είμαι ο Έλληνας που έχεις συνηθίσει, έχω ένα πρόβλημα για κάθε σου λύση». Ακόμα θυμάμαι ένα προς ένα τα τραγούδια του άλμπουμ, τους στίχους, τα πάντα και ας έχουν περάσει περίπου δέκα χρόνια από τότε.

«Εντάξει, όλοι μας κολλήσαμε κάποια στιγμή με κάποιο τραγούδι», θα πείτε. Δεκτό, όμως αυτό που μου έκανε εντύπωση είναι ότι οι στίχοι των τραγουδιών έμειναν αποτυπωμένοι για χρόνια στο μυαλό μου. Έκτοτε ελάχιστα ασχολήθηκα με την ελληνική ραπ. Ε και; Εκείνο το CD ακόμα υπάρχει στην δισκοθήκη μου και λογικά θα παραμείνει εκεί για αρκετά χρόνια ακόμα.

Τα πρώτα χρόνια

Μέρος της αστικής κουλτούρας του hip – hop, η οποία περιλάμβανε το break dance (τύπος χορού) και το graffiti (τύπος εικαστικής δημιουργίας), το Mcing (Master of Ceremony) ή ραπ («χτυπητός» τρόπος ομιλίας) ήρθε στην Ελλάδα εξ Αμερικής, όμως δεν άργησε να αποτελέσει αναπόσπαστο κομμάτι του νεώτερου ελληνικού αστικού τραγουδιού. Αν και εισαγόμενο, ενσωματώθηκε γρήγορα στην καλλιτεχνική παράδοση μιας τελείως διαφορετικής κοινωνίας, όπως ήταν η ελληνική. Σημαντικό ρόλο στην αφομοίωση του έπαιξε η θεματολογία των τραγουδιών, η οποία κατά κύριο λόγο εναντιωνόταν "στο σύστημα", οι αναφορές σε πρόσωπα και πράγματα της ελληνικής πραγματικότητας και η δημιουργική γλωσσική χρήση.

Ο εκφραστικός πλούτος της ελληνικής γλώσσας αξιοποιείται από τους Έλληνες εκπροσώπους του είδους, λαϊκά στοιχεία συνδυάζονται με κοινωνικές αργκό και στοιχεία από ξένες γλώσσες, ενώ το beat ενσωματώνεται αρμονικά από τους Dj’s των γκρουπ και δίνει ρυθμό στις δεκάδες ρίμες (ομοιοκαταλήξίες) των τραγουδιών.

Είναι τέλη '80 αρχές '90 όταν παρέες που μαζευόντουσαν και ράπαραν, ξεκινούν να φτιάχνουν συγκροτήματα. Ημερομηνία σταθμός στην «γέννηση» του ελληνικού ραπ και hip hop είναι η συναυλία των αμερικάνων Public Enemy στο Κατράκειο τον Ιούνιο του 1992. Ήταν η πρώτη φορά που ένα τόσο μεγάλο ραπ συγκρότημα ερχόταν στην Ελλάδα και τέσσερεις χιλιάδες κόσμου από κάθε γωνιά της χώρας ήταν εκεί. Μια καλή αφορμή λοιπόν, για τα ελληνικά συγκροτήματα να βάλουν στο πλάνο τους να «βγουν» προς τα έξω.

Εκείνη την περίοδο ξεπετάγονται τα πρώτα συγκροτήματα μέσα από τις δισκογραφικές δουλειές τους. Οι FF.C (Fortified Concept), οι Terror X Crew και οι Active Member, οι οποίοι κυκλοφορούν στα τέλη του 1992 τον πρώτο τους δίσκο «Διαμαρτυρία», αποτελούν χαρακτηριστικούς εκφραστές της πρώιμης εκείνης εποχής του ελληνικού hip hop. Έναν χρόνο μετά κυκλοφορεί ο πρώτος σόλο δίσκος του ιδρυτή των Active Member B.D. Foxmoor (Μιχάλης Μυτακίδης), με τίτλο “I’m still an active member”. Η σκηνή είχε ήδη αρχίσει να αναπτύσσεται.



Μαζί της όμως, αναπτύσσεται και η σαφής τάση του ιδρυτή των Active Member να γνωστοποιήσει ακόμα περισσότερο το είδος, να μαζέψει κόσμο, αλλά και να διαχωρίσει την θέση του από τους υπόλοιπους. Έτσι χρησιμοποιεί τον όρο Low Bap για να χαρακτηρίσει την μουσική που δημιουργεί εκείνος, το συγκρότημά του και όσα συγκροτήματα ανήκουν στην ομάδα Freestyle. Ένα label το οποίο αποτελούταν από κόσμο που ράπαρε, ασχολούταν με την παραγωγή κομματιών, έγραφε στίχους, έκανε graffiti και χόρευε breakdance. Είναι χαρακτηριστικό ότι η μουσική των Active Member, αλλά και ο όρος “Low Bap” ακούγεται σε ταινίες της εποχής όπως ο «Εργένης» με τον Στράτο Τζώρτζογλου και το «Αυτή η νύχτα μένει».

Το 1994, οι FF.C (Σκηνοθέτης, Ρυθμοδαμαστής και Dj Everlast) κάνουν την πρώτη και τελευταία τους δισκογραφική δουλειά ως μέλη της Freestyle Production, αφού υπάρχουν τριβές με τον B.D. Foxmoor. Το όνομα αυτής «Σκληροί Καιροί». To 1995, οι Active Member μπαίνουν στην πολυεθνική δισκογραφία, υπογράφοντας στην Warner, αποκτούν στην ομάδα τους τον X-Ray (Νικήτας Κλιντ, ιδρυτικό μέλος των σημερινών «Ρόδες») και κυκλοφορούν την ίδια χρονιά το «Μεγάλο Κόλπο». Την ίδια χρόνια, σε εντελώς διαφορετικό στυλ απ’ ό,τι σήμερα, εμφανίζονται οι Going Through του Νίκου Βουρλιώτη, με τον δίσκο «Αναζήτηση». Τα περισσότερα κομμάτια του δίσκου είναι σε στίχους του Foxmoor.



To 1996, «σκάει» ακόμα μια βόμβα στην σκηνή. Οι Τerror X Crew, αποτελούμενοι από τους Αρτέμη, Ευθύμη και Dj Alx (Ηχοκράτορας) κυκλοφορούν το πρώτο ομότιτλο EP τους και γίνονται αμέσως γνωστοί για το αναρχο-επαναστατικό, σκληροπυρηνικό τους ραπ. Παράλληλα, αλλά σε εντελώς διαφορετικό κλίμα, τα Ημισκούμπρια κυκλοφορούν και αυτοί το πρώτο LP τους με τίτλο «30 χρόνια επιτυχίες», με σήμα κατατεθέν τους τον έντονα χιουμοριστικό στίχο.






Οι FFC επανέρχονται το 1997 με το άλμπουμ – ορόσημο «Σε άλλη διάσταση», ενώ μέσω της Freestyle productions εμφανίζονται οι Βαβυλώνα με το «Αρχή επί τέλους», εκδηλώνοντας με σαφήνεια την Low Bap «καταγωγή» τους. Οι Terror X Crew βγάζουν τον δεύτερο και χαρακτηριστικότερο μέχρι σήμερα δίσκο τους, «Η Πόλις Εάλω», ενώ την εμφάνισή τους κάνουν και οι Ζωντανοί Νεκροί (Τάκη Τσαν, Μηδενιστής, Τυμβωρύχος, Υποχθόνιος, Καταχθόνιος) με τον «Πρώτο Τόμο», παρουσιάζοντας έναν πιο αμερικάνικο ήχο και προσαρμόζοντας στην ελληνική πραγματικότητα το ωμό λέγειν. Η εμφάνισή τους ήταν αναμενόμενη, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο Τάκη Τσάν, είναι αδερφός του Dj Alx των Terror X Crew. Επίσης στο ίδιο χρονικό διάστημα, με επίσης σκληρό αλλά και κοινωνικοπολιτικό ύφος, παρουσιάζονται στο ευρύ κοινό οι Α.Γ. (Άγνωστοι Γνωστοί- Εισβολέας, Ταραξίας, Γέλως, Dj Jimmy Dee) με το άλμπουμ «Νεοέλληνα άκου».






Εντωμεταξύ, οι κόντρες ανάμεσα στα Low Bap γκρουπ και στα υπόλοιπα εντείνονται, με αρκετά σχήματα αποχωρούν από την «κλίκα» της Freestyle και του Low Bap. Λίγο μετά το 1995 και μέχρι το 2002, το λεγόμενο battle rap μπαίνει στο παιχνίδι και τα συγκροτήματα γίνονται πολύ πιο ανταγωνιστικά. Το Hip Hop εναντιώνεται στο Low Bap, σε μία κόντρα που κράτησε για πολλά χρόνια, όχι μόνο με λόγια αλλά και με πράξεις. Στίχοι εναντίον άλλων συγκροτημάτων, βρώμικο λεξιλόγιο, αναφορές σε ναρκωτικά, τσαμπουκάδες και "σκηνικά" στους δρόμους των Αθηνών, χαρακτηρίζουν αυτήν την περίοδο, η οποία για πολλούς κατέστρεψε το ελληνικό hip hop αφού χώρισε την σκηνή σε στρατόπεδα.

Προς το τέλος της πρώτης αυτής «φάσης» του ελληνικού ραπ, εμφανίζονται με δισκογραφικές δουλειές και άλλες δυναμικές μπάντες της εποχής, όπως οι Razastarr και οι ΝΕΒΜΑ (μέλη και αυτοί της Freestyle αρχικά, πριν αποχωρήσουν), όπως επίσης και οι Παρεμβολές με στυλ αντίστοιχο με αυτό των Ζωντανών Νεκρών (περιθώριο, ναρκωτικά, μικροαστικό περιβάλλον) οι οποίοι αγγίζουν όμως και θέματα ρατσισμού. Προσεγγίζοντας το αμερικανόφερτο είδος του nu metal (ραπ με metal στοιχεία), οι Deadlock είναι το πρώτο ελληνικό συγκρότημα το οποίο κάνει δισκογραφία σε αυτό το ιδιαίτερο στυλ.



Η δεύτερη φάση του ελληνικού ραπ

Σημαντικές αλλαγές πραγματοποιούνται στην σκηνή αυτήν την περίοδο. Οι Terror X Crew, αλλάζουν εντελώς στυλ και κυκλοφορούν το «Έσσεται Ήμαρ», λέγοντας χαρακτηριστικά στο τραγούδι «Ξόδι»: Δίσκος αλλαγής πλεύσης και αποκατάστασης βλάβης, έχω αλλάξει πρέπει να το καταλάβεις. Ο στίχος τους έχει αλλάξει, πράγμα που διχάζει τον κόσμο τους. Λίγο μετά την κυκλοφορία του δίσκου, διαλύονται και ξανανασυστήνονται στο κοινό τους ως «Α.Ε.». Παράλληλα, οι Α.Γ διαλύονται και ο Εισβολέας συμπράττει με τον Τάκη Τσαν των Ζωντανών Νεκρών για να σχηματίσουν τα Τιγρέ Σποράκια. Αργότερα, και οι δύο θα ακολουθήσουν σόλο καριέρα.




Στις αρχές των 00s μπαίνουν στην σκηνή και οι Στίχοιμα (Xplicit, Μαρίνα), ένα νέο και άκρως ελπιδοφόρο σχήμα, το οποίο κυκλοφορεί το πρώτο του άλμπουμ το 2003 με τίτλο «Πτώση των Αγγέλων». Μαζί τους στις συναυλίες συμμετέχουν ο Dask και ο Marginal, ως session μικρόφωνα. Την ίδια περίοδο, οι Θεσσαλονικείς Βόρεια Αστέρια (Μικρός Κλέφτης, Ζήνων, Lex, Jamal, και Mondi) με δίσκους όπως το «Χαλαρά», ξεπερνούν γρήγορα τα όρια της πόλης του και γίνονται ιδιαίτερα δημοφιλείς και στην υπόλοιπη Ελλάδα, με επίκεντρο την Αθήνα. Ο έντονα κοινωνικοπολιτικός τους στίχος και τα δυναμικά τους live βοήθησαν προς αυτή την κατεύθυνση.



Οι Βαβυλώνα με νέες προσθήκες μετά τον θάνατο του ιδρυτικού τους μέλους Πυροβάτη, αποκτούν έναν ήχο που θυμίζει nu metal, ενώ μια παρέα από γκραφιτάδες και ραπερ που «δρουν» στις περιοχές του κέντρου και των Βορείων Προαστίων αρχίζει να κάνει αισθητή την παρουσία της με το όνομα FSB. Από αυτό το συνονθύλευμα, γεννιούνται οι Βήτα Πεις. Η δωρεάν διακίνηση μουσικής, κάτι πρωτόγνωρο για την εποχή, διαδίδεται αστραπιαία στους underground κύκλους του είδους και κάπως έτσι οι Βήτα Πεις ξεκινάνε μια πορεία μέχρι το σήμερα, αγνοώντας μέσα προβολής (τηλεόραση- ραδιόφωνο) και δισκογραφικές και προσελκύοντας μεγάλο αριθμό ακροατών, πραγματοποιώντας συναυλίες sold out.



Οι Going Through και οι ΝΕΒΜΑ σε σαφώς πιο εμπορικό χαρακτήρα από την προηγούμενη δεκαετία, μετά το 2005 κάνουν πολύ πιο συχνές εμφανίσεις στην τηλεόραση και σε μουσικά κανάλια, έχοντας καλεσμένους MCs και Djs. Κάπως έτσι το ελληνικό ραπ διαδίδεται ακόμα περισσότερο, σε άτομα «εκτός φάσης». Πολλοί είναι αυτοί, οι οποίοι κατηγορούν τότε το συγκρότημα για «ξεπούλημα» (RNB βραδιές σε γνωστά clubs της Αθήνας), αλλά και για τις κατά καιρούς συνεργασίες του με δημοφιλείς λαϊκο- ποπ τραγουδιστές . «Δε μπορώ να καταλάβω το ρατσισμό του στιλ: ‘γιατί κάνατε συνεργασία με τον Μαζωνάκη;’ Και απευθύνω το εξής ερώτημα: γιατί το hip-hop έχει το δικαίωμα να δανείζεται, να κλέβει, να χρησιμοποιεί μουσικές φόρμες από όλα τα είδη μουσικής και δεν έχει το δικαίωμα να συνεργάζεται με όλα τα είδη μουσικής;», απαντά τότε ο NivO.



Το 2002 αποκτά φήμη η «παρέα» του Λεκτικού Επεξεργαστή (Ανδρέας Μαρνέζος), ενώ έναν χρόνο μετά, το 2003, ο X-Ray (Νικήτας Κλιντ) αποχωρεί από τους Active Member. Την ίδια χρονιά, προσχωρεί επίσημα στο low bap συγκρότημα η Sadahzinia (Γιολάντα Τσιαμπόκαλου), η οποία από το 1994 εμφανίζεται μαζί με τους Active Member στις συναυλίες, αλλά και στο στούντιο στα πλήκτρα, τα κρουστά και το μικρόφωνο. Το σχήμα συνεχίζει να υφίσταται μέχρι σήμερα, με πιο πρόσφατο άλμπουμ αυτό του 2012 με τίτλο «Αρσενάλι». Το 2005, μετά την κυκλοφορία του τελευταίου τους δίσκου «Αντιληψίες Συνείδησης», το θρυλικό συγκρότημα των FFC διαλύεται , κάνοντας ένα ιστορικό live στο Ρόδον.

Διάδοχοί τους, κατά πολλούς, οι Phase 3 από τον Βύρωνα οι οποίοι απαρτίζονται από τους Eversor (παραγωγός & MC), Cut Brawl (Dj), JK1 (παραγωγός & MC) και τον Detro (MC). Το πρώτο τους άλμπουμ το 2006 με τίτλο Εξακρίβωση Στοιχείων, αποδεικνύει ότι η ελληνική ραπ είναι ακόμα ζωντανή και «ανοίγεται» προς το εξωτερικό. Είναι χαρακτηριστικό ότι το τραγούδι τους "Getting Up Hardcore Theme" φιλοξενείται σε soundtrack ηλεκτρονικού παιχνιδιού, δίπλα σε «θηρία» όπως οι Sean 'Diddy' Combs, The RZA, Mobb Deep και Rakim.



Η φιλοσοφία της διάδοσης των δίσκων «από χέρι σε χέρι», η οποία πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές των 00s αποδίδει καρπούς, τουτέστιν ακόμα πιο πολλά συγκροτήματα στην ελληνική ραπ σκηνή. Στο πέρασμα των χρόνων, ολοένα και περισσότεροι ανήσυχοι νεαροί ασχολούνται με την μουσική παραγωγή και τους στίχους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα ο 12ος Πίθηκος εκ Θεσσαλονίκης ορμώμενος και μέλος τις πρώτης ομάδας breakdance της Ελλάδας, οι KLMT Union μια παρέα από την Καλαμάτα, οι Επίλεκτοι, οι Flowjob, οι Bong Da City και οι Full Face.



Ευθύμης (πρώην TXC): "Για να μπορέσει κάποιος να κατανοήσει το hip-hop πρέπει να ασχοληθεί εντατικά και μακροχρόνια"

To πρώην μέλος των θρυλικών TXC μίλησε στο In2life για τις ιδιαιτερότητες της ελληνικής ραπ, την παντελώς ανούσια "κατηγοριοποίησή" της σε είδη, καθώς και για την εξέλιξή της από τα 90s μέχρι σήμερα.

Για τις ιδιαιτερότητες λέει: "Παλαιότερα ήταν αρκετές οι ιδιαιτερότητές του, λόγω της γεωγραφικής και πληροφοριακής απομόνωσης της χώρας μας. Αρκεί να κοιτάξει κανείς τα πρώτα συγκροτήματα που δημιουργήθηκαν στις αρχές των ’90 και θα δει πως δεν ακολουθούσαν κάποιο συγκεκριμένο «ήχο» της εποχής. Αργότερα, με την προβολή του hip-hop παγκοσμίως και πολύ περισσότερο με την επίδραση του διαδικτύου, μπόρεσε ο Έλλην πιτσιρικάς να έρθει σε επαφή με τα κυρίαρχα ρεύματα και να βρει εύκολες λύσεις να αντιγράψει και να βασίσει το δικό του στυλ. Όσο περνά ο καιρός, θα είναι όλο και πιο δύσκολο να βρούμε ιδιαιτερότητες. Ενδεικτικά μόνο να αναφέρω ότι έχουμε ήδη επί ελληνικού εδάφους διάφορες γελοιότητες τύπου crank και trap".

Συγκεκριμένα για τις διαφορές της ελληνικής ραπ με αυτήν του εξωτερικού αναφέρει τα εξής: "Κάποιες χτυπητές διαφορές είναι: η παντελής διαφοροποίησή του από τη «νύχτα», τις συμμορίες, τα ναρκωτικά και το οργανωμένο έγκλημα -που τείνουν να μονοπωλήσουν το αμερικάνικο hip-hop και έχουν ήδη μολύνει και το ευρωπαϊκό, η πολιτική του στράτευση και κατά πλειοψηφία κατακραυγή του καπιταλισμού - η οποία εμφανίζεται κυρίως στο hip-hop χωρών του τρίτου κόσμου, η καθολική καταδίκη του ρατσισμού - ενώ το αμερικάνικο hip-hop είναι φορέας πολλών μορφών φυλετισμού, ομοφοβισμού και ελιτισμού, η ως επί το πλείστον άρνηση του σεξισμού - ο οποίος συντηρεί οικονομικά πολυάριθμους ραπ καλλιτέχνες ανά τον κόσμο, ο μικρός μέσος όρος ηλικίας καλλιτεχνών και ακροατών -γιατί μόνο στην Ελλάδα, ακόμα και οι ίδιοι οι hip-hopers, νομίζουμε ότι το hip-hop είναι για να παίζουν τα παιδάκια και όταν μεγαλώσουν θα το παρατήσουν".
 
"Γενικά μπορούμε με ασφάλεια και χωρίς καμία έκπληξη να συμπεράνουμε ότι οι ιδιαιτερότητες του ελληνικού hip-hop οφείλονται αποκλειστικά στις ιδιαιτερότητες της ελληνικής νεολαίας (και κατ’ επέκταση, της ελληνικής κοινωνίας) την οποία εκφράζουν και περιγράφουν, οπότε θα υφίστανται όσο η ελληνική κοινωνία διαφέρει από τις άλλες κοινωνίες, γι’ αυτό και τείνουν να εκλείψουν.
Αυτά όμως πρέπει να ενδιαφέρουν αποκλειστικά και μόνο τους κοινωνιολόγους καθώς είναι άχρηστες γενικεύσεις. Για να μπορέσει κάποιος να κατανοήσει το hip-hop πρέπει να ασχοληθεί εντατικά και μακροχρόνια, τόσο σε τοπικό όσο και παγκόσμιο επίπεδο, ώστε να είναι ικανός να αφουγκραστεί τις εναλλαγές του πριν αυτές συμβούν, καθώς το hip-hop παρέχει διαπιστώσεις που μπορεί να διαφοροποιούνται από τη στιγμή που θα τυπωθούν μέχρι τη στιγμή που θα στεγνώσει το μελάνι".

Σχετικά με τον "χωρισμό" της ελληνικής ραπ σε είδη όπως το Low Bap αναφέρει: "Γενικά δεν μου αρέσει η κατηγοριοποίηση όλης της μουσικής σε είδη. Υπάρχει μια χρηστικότητα πίσω από αυτό - ότι μπορούμε να «περιγράψουμε» έναν ήχο με «δύο λέξεις»- αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να αποτελεί νόμο και γενικά έχει αποδειχτεί ότι καμία κατηγοριοποίηση δεν μπορεί να περιγράψει ένα τραγούδι καλύτερα από την ακρόασή του. Αυτή η κατηγοριοποίηση βολεύει αυτούς που δεν μπορούν να κρίνουν αυτά που ακούν και θέλουν ένα όνομα-ομπρέλα για να σταθούν από κάτω. Υπάρχει καλής ποιότητας ποπ και rnb, όπως υπάρχει και ενοχλητικά κακό «hardcore/underground/yo,man!». Το Low bap δεν υφίσταται, είναι μια φαντασίωση του χοντρού, που τη δημιούργησε για να είναι αφεντικό κάπου".

Για την... αιώνια αντιπαλότητα μεταξύ των γκρουπ σχολιάζει πως πάντα υπήρχε και θα συνεχίσει να υπάρχει. "Δεν πρέπει να έχουμε την ψευδαίσθηση ότι θα πάψουν να υπάρχουν. Όσο υπάρχει το ανθρώπινο είδος, θα υπάρχουν τα αντικρουόμενα συμφέροντα, η αντιζηλία, ο φθόνος και η αντιπαλότητα σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, και το ραπ είναι μέσα σ’ αυτό", λέει χαρακτηριστικά ο ίδιος.

Τον ρωτάμε αν του λείπει κάτι από την εποχή που οι TXC μεσουρανούσαν στην εγχώρια σκηνή. "Αυτό που μου λείπει από εκείνη την εποχή είναι η ελαφρομυαλιά που μας χαρακτήριζε τότε, η άγνοια", απαντά χαρακτηριστικά.  "Ο κόσμος ήταν απλός και ευκολονόητος και κάναμε ό,τι μας ερχόταν στο κεφάλι. Δεν πετάω τίποτα από εκείνη την εποχή. Είναι όλα μες το κεφάλι μου και τα χρησιμοποιώ καθημερινά. Είναι όμως αδύνατο να εξηγήσω σε λίγες γραμμές πως εκμεταλλεύομαι τα καλά και πως διαχειρίζομαι τα κακά", προσθέτει.

Το hip hop δεν (;) σταματά

Το μέλλον του ελληνικού ραπ είναι αβέβαιο. Οι αντιπαλότητες, τα μίση και οι έχθρες που δημιουργήθηκαν όλα αυτά τα χρόνια περισσότερο το πλήγωσαν, παρά του έκαναν καλό. Πραγματικά είναι να αναρωτιέται κανείς για ποιόν λόγο τα συγκροτήματα επικεντρώθηκαν τόσο πολύ στις μεταξύ τους κόντρες, παρά στο να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να πετύχουν έναν κοινό σκοπό.

«Σίγουρα υπάρχουν συμφέροντα, συμπάθειες και αντιπάθειες στον χώρο. Ο εχθρός όμως δεν είναι στον συνάνθρωπο. Ο εχθρός είναι σε εκείνη την μεγάλη παρέα που μας κυβερνά», λέει ο Άσαρκος, μέλος των Βήτα Πεις.

Ο Loyal T, συνεργάτης δεκάδων ελληνικών ραπ συγκροτημάτων, δεν εμφανίζεται ιδιαίτερα αισιόδοξος. «Δύσκολα σώζεται η κατάσταση. Θα εξαρτηθεί από το αν κάποιοι που έχουν γνώση και επιρροή την χρησιμοποιήσουν θετικά. Θα πρέπει να μάθουμε να είμαστε αντικειμενικοί, να αποδεχόμαστε την ποιότητα των άλλων», λέει, «όταν κάποιος βγάζει έναν καλό δίσκο θέλει fair play το ρημάδι. Να ξέρεις να χάνεις. Όποιος ξέρει να χάνει, δεν χάνει ποτέ».

«Ήμουν πρόσφατα στο Κύτταρο με έναν γνωστό MC ο οποίος μου κλαιγότανε ότι δεν έχει κόσμο το ελληνικό ραπ, ότι οι οπαδοί δεν αγαπήθηκαν ποτέ μεταξύ τους. Και μετά από πέντε λεπτά μου έκραζε ένα άλλο συγκρότημα. Πολλές αντιπαλότητες. Πού είναι η συναδελφική αλληλεγγύη στον ομόσταβλό σας;», αναρωτιέται.

"Το ελληνικό χιπ χοπ βαδίζει εκεί που βαδίζει το χιπ χοπ σε όλο τον κόσμο", εξηγεί από την πλευρά του ο Ευθύμης.  "Όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες γεννιούνται, όλο και περισσότεροι γίνονται διάσημοι, όλο και περισσότεροι εμπορευματοποιούνται οπότε… όλο και περισσότεροι νέοι ακροατές ασχολούνται μ’ αυτό, όλο και περισσότεροι νέοι καλλιτέχνες γεννιούνται… και ούτω καθεξής. Άλλοι θα είναι έτσι, άλλοι θα είναι αλλιώς. Θα πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία μεταξύ εμπορευσιμότητας και ποιότητας για να μπορέσει να μακροημερεύσει το είδος. Αλλιώς θα γίνει μαϊντανός και θα πεθάνει ή θα κλειστεί στο καβούκι του… και θα πεθάνει", καταλήγει.

Μουσική τροφή για σκέψη

Αν η επαφή σας με το ελληνικό ραπ είναι μέσα από τα RnB τραγούδια που κυριαρχούν στις playlists των αθηναϊκών μαγαζιών, σας προτείνουμε μερικά χαρακτηριστικά άλμπουμ που έγραψαν ιστορία και εξακολουθούν μέχρι σήμερα να αποτελούν σημείο αναφοράς.

Active Member- Διαμαρτυρία, Μύθοι του Βάλτου  
FFC – Σκληροί Καιροί 
ZN – Πρώτος Τόμος
Βήτα Πεις -Εύφλεκτον
Στίχοιμα – Μηχανές
TXC- Η Πόλις Εάλω
Αλφα Γάμα – Νεοέλληνα άκου
Ημισκούμπρια – 30 χρόνια επιτυχίες
Phase 3 – Εξακρίβωση στοιχείων
Βαβυλώνα – Αρχή επί τέλους

* Ευχαριστούμε τον Άσαρκο και τον Loyal T για τις πολύτιμες πληροφορίες τους.