The Lobster: Νέος διεθνής Λάνθιμος

του Λουκά Τσουκνίδα

Μετά τον “Κυνόδοντα” και τις “Άλπεις”, ο Γιώργος Λάνθιμος επιστρέφει στις αίθουσες, αυτή τη φορά με μια αγγλόφωνη εκδοχή της προσέγγισης που καθιέρωσε εκείνος και ο Ευθύμης Φιλίππου, μόνιμος συνεργάτης του στο σενάριο. Το “The Lobster” είναι μια ιστορία αγάπης μέσα σ' έναν παράλογο κόσμο, μία σουρεαλιστική σάτιρα του τρόπου με τον οποίο προσπαθούμε να βρούμε ταίρι ώστε να ταιριάξουμε στο σύνολο και τους κανόνες του. Αρχικά, χτυπά στην καρδιά του θέματός του, σταδιακά όμως χάνει τη δύναμή του κι η σάτιρα σβήνει πολύ πριν το τέλος της ταινίας.

Η υπόθεση

Μετά από 12 χρόνια γάμου, ο Ντέιβιντ μένει μόνος του. Μοιραία, μεταφέρεται στο “Ξενοδοχείο” όπου έχει 45 μέρες καιρό να βρει ένα ταίρι από τις γυναίκες που βρίσκονται εκεί για τον ίδιο σκοπό. Όταν λήξει η προθεσμία θα μεταμορφωθεί σε ζώο της αρεσκείας του και θ' αφεθεί ελεύθερος να ζευγαρώσει στη φύση. Ο Ντέιβιντ θέλει να γίνει αστακός...



Η κριτική

Η δυσκολία στο να μεταπηδήσει ένας δημιουργός απ' το σινεμά της χώρας του στο αγγλόφωνο, ψάχνοντας όχι μόνο τα υψηλότερα μπάτζετ αλλά και μια διεθνή απήχηση για τη δουλειά του, έγκειται σε μεγάλο βαθμό στην επιλογή θεματικών που ενδιαφέρουν τους πάντες και στην ενασχόληση μ' αυτές σε μια γλώσσα που καταλαβαίνουν οι πάντες. Το αφαιρετικό σινεμά του δίδυμου Λάνθιμος-Φιλίππου και η προσήλωσή τους στην ανάδειξη των παραλογισμών της ανθρώπινης συμπεριφοράς κατά τη διαχείριση εννοιών διαχρονικών και καθολικά οικείων, όπως η εξουσία και η απώλεια, με τρόπο απλό και μακάβρια χιουμοριστικό, έχρισε τους δύο συνεργάτες κατάλληλους για “διεθνή καριέρα”.

Στην πρώτη τους αγγλόφωνη απόπειρα, πετυχημένη μέχρι στιγμής από πλευράς απήχησης στους κινηματογραφικούς κύκλους, είχαν την τύχη να συνεργάζονται και με ένα εξαιρετικό καστ που, εκτός απ' τις συνήθεις ύποπτες Αγγελική Παπούλια και Άριαν Λάμπεντ, περιλαμβάνει ηθοποιούς όπως ο Κόλιν Φάρελ, η Ρέιτσελ Βάις, ο Μπεν Γουίσο, ο Τζον Σι Ράιλι, η Ολίβια Κόουλμαν και η Λεά Σεϊντού. Και λέω “έχουν την τύχη”, γιατί την ώρα που το στεγνό, αποστειρωμένο ύφος παύει να διασκεδάζει ή να σοκάρει και το μπλακ-χιούμορ μοιάζει σαν κάποιος να χτυπά ένα πτώμα ξανά και ξανά μέχρι να του βγάλει την ψυχή, την ταινία σώζουν απ' τον εαυτό της οι ηθοποιοί. Το ερώτημα είναι, βέβαια, αν σώζεται πραγματικά.

Με το γνώριμο “εννοιολογικό” τρόπο τους, οι Λάνθιμος-Φιλίππου μας μεταφέρουν σ' ένα μέλλον αρκετά οικείο ώστε να μοιάζει κοντινό και αρκετά παράλογο ώστε να μοιάζει με ένα παράλληλο παρόν. Σ' αυτό το σκηνικό, φαίνεται ότι οι άνθρωποι υποχρεούνται πλέον να διαβιούν ως ζευγάρια και μάλιστα ταιριαστά, αλλιώς, υποθέτω, η κοινωνία δείχνει αποτυχημένη και τα θεμέλιά της τρίζουν. Οπότε, οι μοναχικοί πρέπει να εξαλειφθούν κι έτσι στέλνονται σε ξενοδοχεία συνοικεσίων, όπου πρέπει να βρουν ταίρι ή να μεταμορφωθούν σε ζώο της αρεσκείας τους, ώστε η φύση να πάρει το δρόμο της χωρίς τις ανθρώπινες αγκυλώσεις. Υπάρχουν, βεβαίως και κάποιοι “μοναχικοί” που ζουν ως φυγάδες στο δάσος, βορά στις κυνηγετικές εκδρομές των υποψηφίων ζευγαρωμένων που τους εκτελούν εν ψυχρώ για να κερδίσουν κάποιες έξτρα μέρες έως τη μεταμόρφωση.

Ο Ντέιβιντ ήταν ζευγαρωμένος αλλά την πάτησε. Φτάνει στο ξενοδοχείο μαζί με τον αδερφό του, έναν αξιαγάπητο σκύλο, ο οποίος, βέβαια, ούτε ως ζώο έχει καταφέρει να ζευγαρώσει αποτελώντας τη ζωντανή απόδειξη ότι το μοντέλο δεν πετυχαίνει. Τέλος πάντων, ράκος απ' τον ψυχαναγκασμό και την υπερπροσπάθεια, από ένα γύρισμα της τύχης γνωρίζει μια “μοναχική” η οποία του γυαλίζει και της γυαλίζει κι εκείνης. Δυστυχώς, ούτε οι μοναχικοί κάτοικοι του δάσους βάζουν νερό στο κρασί τους κι έτσι ο αληθινός έρωτας μοιάζει να συνθλίβεται μεταξύ δύο διογκωμένων “συλλογικών εγωισμών” ή κοσμοθεωριών.

Γενικά, οι άνθρωποι κάνουν βλακείες επειδή δεν αντέχουν την αποτυχία και τις πίκρες που εμπεριέχουν οι σχέσεις τους και, φυσικά, επειδή το μοναδικό αντίδοτο που μπορούν να σκεφτούν είναι ο απόλυτος έλεγχος επί όλων των ενδεχομένων. Αυτή είναι και η αρχή της ήττας τους και αυτό είναι που πυροδοτεί τη σάτιρα.

Για να καταδείξουν αυτή την ήττα, οι δημιουργοί καταφεύγουν για ακόμη μία φορά στο μακάβριο χιούμορ χρησιμοποιώντας τον παραλογισμό, τις μηχανικές συμπεριφορές και την απρόκλητη βία, ως διογκωμένες εκδοχές της αποτυχίας των ανθρώπων να διαχειριστούν τα απολύτως ανθρώπινα. Μέχρι ένα σημείο το γέλιο έρχεται αβίαστα, έστω και χωρίς ιδιαίτερες εκπλήξεις για όσους έχουν δει τις προηγούμενες δουλειές τους. Ο Ντέιβιντ δε δείχνει αγγυλωμένος όπως οι υπόλοιποι και μάλιστα έχει σκεφθεί καλά το ζώο που θέλει να γίνει σα να ξέρει ότι η αναζήτησή του μέσα απ' το “σύστημα” είναι μάταια. Εκεί, καθώς και στην αναπάντεχη αντίσταση του Ντέιβιντ στο πεπρωμένο που έμοιαζε να έχει αποδεχθεί, το σενάριο βρίσκει τον ήρωά του απέναντι στη μέγγενη που δημιουργεί το ψυχαναγκαστικό μοντέλο των ζευγαριών. Ήρωας, γιατί αυτό που απαιτείται είναι μια υπέρβαση.

Ο Κόλιν Φάρελ με την ερμηνευτική του ευελιξία μπαίνει στο πνεύμα της ταινίας και δίνει ζωή σ' έναν χαρακτήρα που δε θυμίζει τελικά σε τίποτε εκείνους των προηγούμενων ταινιών των Λάνθιμου-Φιλίππου. Κι είναι η χημεία του με τη Ρέιτσελ Βάις που κρατά το ενδιαφέρον εκεί που η ταινία δείχνει να μπαίνει σε μια ευθεία γραμμή προς την απελπισία, παρά τα σεναριακά ευρήματα των δημιουργών για να μας δείξουν πόσο παράλογοι μπορούν να γίνουν, στον αντίποδα, όσοι αντιστέκονται μετά μανίας στο μοντέλο που έχει επικρατήσει. Το υπόλοιπο καστ κάνει τη δουλειά του επίσης άψογα, αλλά το πρόβλημα με το “The Lobster” δεν είναι ο ρυθμός ή το στήσιμό του, ούτε η αχρείαστη αφήγηση που μας υπαγορεύει τι να δούμε, αλλά ότι δεν εισέρχεται ακόμη βαθύτερα στο θέμα του.

Γιατί, κακά τα ψέματα, όσα σατιρίζονται εδώ αξίζουν αυτής της μεταχείρισης από κάθε άποψη. Όμως οι περισσότεροι άνθρωποι αναγνωρίζουν την αξία της φυσικής, οργανικής εξέλιξης των ανθρώπινων σχέσεων χωρίς να εθελοτυφλούν ότι αυτή αποτελεί και εγγύηση επιτυχίας. Όταν, μετά από μια ικανή ποσότητα χλευασμού στους τύπους και τη στείρα αντίδραση, η κριτική εξαντλείται, αυτό που μένει είναι μια καρτουνίστικη βία μεταξύ καρικατούρων κι ένα εύλογο ερώτημα: Γιατί να μην υπάρχει κι ένα άλλο δάσος, λίγο παραπέρα, για όσους ζευγάρωσαν από έρωτα;

Το “The Lobster” είναι μια ενδιαφέρουσα ταινία, ειδικά για όσους δεν ξέρουν τι να περιμένουν. Για όσους ξέρουν, το καινούργιο στοιχείο είναι οι ερμηνείες. Κατά τ' άλλα, τίποτε περισσότερο και τίποτε λιγότερο από μία ακόμη ταινία του Γιώργου Λάνθιμου.

Βγαίνουν ακόμη:
Το νέο θρίλερ του Γκιγιέρμο ντελ Τόρο “Crimson Peak”, η ταινία φαντασίας “Pan” του Τζο Ράιτ, το δράμα του Λοράν Καντέτ “Return to Ithaca”, το 3D ερωτικό δράμα “Love” του Γκασπάρ Νοέ, το μαγειρικό δράμα “Burnt” με τον Μπράντλεϊ Κούπερ, το ετεροχρονισμένο “Involuntary” του Ρούμπεν Έστλουντ, το σίκουελ κινουμένων σχεδίων “Hotel Transylvania 2” και η κωμωδία του Στράτου Μαρκίδη “Ο Κλέαρχος, η Μαρίνα κι ο Κοντός”.