Shanghai: Το φιλμ νουάρ (δεν) ζει

του Λουκά Τσουκνίδα

Ένα παλιομοδίτικο αμερικάνικο νουάρ, σε ασιατικό έδαφος με μικτό καστ και Σουηδό σκηνοθέτη. Αυτό είναι πάνω κάτω το "Shanghai" του Μίκαελ Χάφστρεμ, που βαδίζει προσεκτικά πάνω στα ίχνη που άφησαν άλλοι χωρίς καμία διάθεση να δικαιολογήσει την υπογραφή του, αποδίδοντας ένα όμορφο όσο και άψυχο αποτέλεσμα, εντελώς προβλέψιμο, αλλά και ευχάριστο για λόγους νοσταλγίας και μόνο.

Ο Πολ Σόαμς (Τζον Κιούζακ) είναι ένας αμερικανός πράκτορας, μέχρι πρόσφατα τοποθετημένος στο Βερολίνο, όπου κυκλοφορούσε με τη βιτρίνα του φιλοναζιστή ανταποκριτή της Ουάσινγκτον Ποστ. Εμείς τον συναντούμε, λίγο πριν απ' τον βομβαρδισμό του Περλ Χάρμπορ, κατά την άφιξή του στη Σανγκάι, τη μοναδική μητρόπολη της Κίνας που οι ιάπωνες δεν έχουν καταλάβει ή ισοπεδώσει. Η μετάθεσή του έχει να κάνει με το φόνο του συναδέλφου και στενού του φίλου Κόνερ (Τζέφρι Ντιν Μόργκαν), τον οποίο θα ήθελε να εξιχνιάσει παίρνοντας παράλληλα και τη σκυτάλη στα θέματα αντικατασκοπείας που εκείνος άφησε ανοιχτά.

Όμως η Σανγκάι είναι ένα μωσαϊκό από έθνη και αντιφάσεις, ένα καζάνι που βράζει, αφού όσοι αναγκάζονται να συνυπάρξουν εδώ, στον υπόλοιπο κόσμο έχουν ήδη εμπλακεί σε πόλεμο. Για να βρει την άκρη ο Πολ, θα πρέπει να συναναστραφεί με τον τοπικό κινέζο μαφιόζο Άντονι Λαν Τινγκ (Τσάου Γιουν Φατ), να φλερτάρει την πανέμορφη γυναίκα του Άνα (Γκονγκ Λι), που κάτι φαίνεται να κρύβει, και να πλησιάσει τον επικίνδυνο ιάπωνα αρχιπράκτορα Τανάκα (Κεν Γουατανάμπε), που κρατά τον Λαν Τινγκ στη "δούλεψή" του...
 
[Το trailer της ταινίας]


Το κυριότερο προσόν της ταινίας του Χάφστρεμ είναι το σκηνικό του, η Σανγκάι του 1940 κι η μπαρουτοκαπνισμένη ατμόσφαιρά της, οι άνθρωποι που μπλέκουν ο ένας στα πόδια του άλλου στους δρόμους αλλά δεν έχουν τίποτα κοινό, ζουν σε διαφορετικά τμήματα της πόλης και τυχαίνουν διαφορετικής μεταχείρησης σε περίπτωση κρίσης. Οι ξένοι γνωρίζουν ότι είναι περαστικοί κι οι ντόπιοι ξέρουν ότι αργά ή γρήγορα θα έχουν την τύχη των συμπατριωτών τους στα χέρια των Ιαπώνων. Εν τω μεταξύ, η εγχώρια αντίσταση εκκολάπτεται κι εδώ, μέσα στο γενικότερο κλίμα μυστικοπάθειας, κινδύνου και αντικατασκοπείας, που γίνεται ακόμη πιο αρρωστημένο απ' τις ανίερες συμμαχίες, το θέατρο της διπλωματίας και τους πολιτικούς μικρόκοσμους.

Όλα αυτά γίνονται επαρκώς αισθητά, απλώς, η πόλη μοιάζει διαρκώς πολύ στενή, σαν σκηνικό θεάτρου, και όλα τα συστατικά μοιάζουν υπερβολικά στημένα στη σειρά, μην τυχόν και ξεχαστεί κάτι. Χαρακτήρες, όπως η γερμανίδα φίλη του Πολ (Φράνκα Ποτέντε) και ο προϊστάμενός του στην υπηρεσία (Ντέιβιντ Μορς), ξοδεύονται κι εξαφανίζονται χωρίς κανένα προφανή λόγο, ενώ κάποιες σεναριακές επιλογές είναι υπερβολικά αβάσιμες. Π.χ. η επιμονή των ανταρτών να φυγαδεύσουν την κοπέλα που ψάχνουν ο Τανάκα και ο Πολ δε δικαιολογείται κόντρα στην αναμενόμενη καταστροφή που προκαλεί.

Στα συν, οι μικρές δόσεις καλοσκηνοθετημένης δράσης οι οποίες δεν υπερισχύουν ποτέ του νουάρ ρυθμού και δίνουν λίγη χρήσιμη ώθηση στην αφήγηση που, όμως, ταλαιπωρείται απ' τη γνώριμη φωνή-εκτός-πλάνου του πρωταγωνιστή. Οι ερμηνείες είναι στεγνές, χωρίς ιδιαίτερη προσήλωση στους χαρακτήρες όσο στη νουάρ φόρμα, και νομίζω ότι ο Τζον Κιούζακ παίζει ξανά τον εαυτό του με μηδενικό κόπο κι ελάχιστη συναισθηματική εμπλοκή, αφού κι ο χαρακτήρας του ποτέ δε μοιάζει να κινδυνεύει πραγματικά.

Το "Shanghai" είναι μια μέτρια, στερεοτυπική προσπάθεια για αναβίωση ενός παλιομοδίτικου τύπου δράματος, όπου αταίριαστοι χαρακτήρες βρίσκουν σύνδεση μέσα στο γενικό ιστορικό χάος που τους θέλει αντίπαλους. Βλέπεται ευχάριστα και ξεχνιέται αμέσως.

Βγαίνουν ακόμη:
- Η καινούργια ταινία του Σωτήρη Γκορίτσα, "Απ'τα Κόκαλα Βγαλμένα", κάτι σαν κωμωδία που μοιάζει περισσότερο με εναρκτήριο επεισόδιο τηλεοπτικής σειράς. Διαθέτει όλα τα καλά στοιχεία της φιλμογραφίας του δημιουργού, αλλά στη ραχοκοκαλιά βρίσκεται ένα αδύναμο σενάριο χωρίς πραγματική πλοκή, γεμάτο αυτονόητα ευτράπελα, εύκολα δράματα κι ετεροχρονισμένα καρφιά στο πολύπαθο ΕΣΥ, που, εν μέρει, αθωώνεται κιόλας.
- Το αδικαιολόγητο "Limitless", η ταινία δράσης "Battle: Los Angeles", το "Angel's Fall" του Σεμί Καπλάνογλου, το "The Eagle Hunter's Son" του Ρενέ Μπο Χάνσεν και η ταινία μίξη αληθινής δράσης και κινουμένων σχεδίων "Yogi Bear".