Silent Wedding: Αντικομουνιστικό κινηματογραφικό μανιφέστο

του Λουκά Τσουκνίδα

Είναι εύλογο ότι οι Ρουμάνοι δεν τρέφουν ευγενή αισθήματα για τον Κομμουνισμό. Κι έχει ενδιαφέρον ο σαρκασμός με τον οποίο αναφέρονται στα κομμουνιστικά εκείνα χρόνια, όπως π.χ. ο χαρακτηρισμός “Χρυσή Εποχή” για την τελευταία δεκαετία του Τσαουσέσκου, εκείνη του '80. Αυτά τα δύο στοιχεία μπλέκονται πλέον σε όλες σχεδόν τις ταινίες των νέων σκηνοθετών τους, που έχουν εξαπολύσει μια μαζική κριτική, παρώδηση, αναστοχασμό και σκύλευση ακόμη, πάνω στο πτώμα της κομμουνιστικής Ρουμανίας. Ο “Σιωπηλός Γάμος” του Οράτσιου Μαλαέλε δεν έχει σχέση με τα μινιμαλιστικά αριστουργήματα των διασημότερων εκ των συναδέλφων του. Είναι ένα πραγματικό περιστατικό που διασκευάζεται σε αλληγορία για ολόκληρη τη ζωή της χώρας κάτω απ' τον ρωσικό ζυγό. Γιατί έτσι βλέπουν οι Ρουμάνοι αυτό το κομμάτι της ιστορίας τους...

Βρισκόμαστε κάπου στη ρουμάνικη εξοχή μαζί με ένα συνεργείο που βιντεοσκοπεί μεταφυσικά φαινόμενα και παράξενες αφηγήσεις κατά μήκος της Ρουμανίας. Ένας τοπικός δήμαρχος αναλαμβάνει να τους ξεναγήσει στον τόπο όπου κάποτε υπήρχε ένα χωριό, το οποίο οι κομμουνιστές ισοπέδωσαν για να χτίσουν ένα εργοστάσιο κι οι καπιταλιστές σκοπεύουν τώρα να ξανακάνουν χωριό. Εκεί το συνεργείο συναντά μια τρελή γερασμένη πόρνη, μια ομάδα από μαυροφορεμένες γυναίκες και μια νύφη που περνά κι εξαφανίζεται σα φάντασμα. Ο δημοσιογράφος ζητά απ' τον δήμαρχο Γκογκονέα να του διηγηθεί την ιστορία αυτού του τόπου...

Μεταφερόμαστε έτσι στο 1953 όπου ο νεαρός Ιάνκου χαίρεται τον έρωτά του με τη νεαρή Μάρα στα χωράφια, κι ενώ οι πατεράδες τους μπεκροπίνουν στο καφενείο-παντοπωλείο μαλώνοντας για μικροεγωισμούς, αλλά και για την παράνομη σχέση των παιδιών τους. Η παρεξήγηση λύνεται όταν ο Ιάνκου ανακοινώνει ότι θα παντρευτεί τη Μάρα κι ο γάμος προγραμματίζεται για την προσεχή Πέμπτη. Δυστυχώς, όμως, επάνω ακριβώς στις ετοιμασίες για το τρικούβερτο γλέντι, ένας Ρώσος στρατιωτικός εμφανίζεται μαζί με έναν Ρουμάνο κομματάρχη και τον κομμουνιστή του χωριού, πατέρα του Γκογκονέα, για να ανακοινώσουν επταήμερο εθνικό πένθος για το θάνατο του Στάλιν. Η ομήγυρη δείχνει να συμμορφώνεται, αλλά μόλις πέφτει το σκοτάδι ξαναμαζεύεται κι επιδίδεται σ' ένα γλέντι χωρίς φωνές, μουσική, προπόσεις και κουδούνισμα από μαχαιροπήρουνα...
 
[Το trailer της ταινίας]


Ο Μαλαέλε τοποθετεί την ιστορία του στην εποχή που η ρωσική παρουσία άρχιζε να γίνεται όλο και πιο αισθητή στη ρουμάνικη ενδοχώρα με βίαιες απαλλοτριώσεις και κολλεκτιβοποιήσεις, και σκληρούς διωγμούς όλων των διαφωνούντων με τη σταλινική διακυβέρνηση. Το βράδυ που ο Στάλιν πεθαίνει, αντί να σημάνει την υποχώρηση αυτού του τρόπου επιβολής της λαϊκής κυριαρχίας, σημαίνει την ακόμη πιο εντατική εφαρμογή του κι η Ρουμανία βρίσκεται έρμαιο στα χέρια των κομμουνιστών, λίγο πριν την άνοδο του Τσαουσέσκου στην εξουσία. Ο πατέρας Γκογκονέα, κομμουνιστής του χωριού και υπεύθυνος για την “οικειοθελή” εγγραφή όλων των συγχωριανών του στο κόμμα, συναντά πρώτος το χλευασμό τους και την άρνηση να δώσουν συγκατάθεση σ' αυτό που έρχεται καταπάνω τους με το μανδύα του αγαθού και φιλολαϊκού. Δυστυχώς, δεν τίθεται θέμα επιλογής.

Στη μέση του σαματά βρίσκονται οι δύο νέοι, όχι και τόσο αγαθοί, αλλά σίγουρα άμοιροι ευθυνών γι' αυτό που θα τους βρει και φυσιολογικά ανέμελοι σε σχέση με τους αμετανόητους μπεκρήδες και μικροσυμφεροντολόγους πατεράδες τους. Όμως, εδώ, δεν παρακολουθούμε μια απλή κωμική ηθογραφία. Οι άνθρωποι αυτοί είναι όσα ήταν τότε η αγροτική Ρουμανία, με όλα τα ελαττώματα και προτερήματά τους, απλοί κι απλοϊκοί, καταφερτζήδες και πονηροί, μα μικρόνοοι και με ισχνή αντίληψη του κύματος που θα παρέσερνε αυτούς και τους συμπατριώτες τους για δεκαετίες.

Χαρακτηριστικό αυτής της αφέλειας είναι η σκανταλιάρικη διάθεση με την οποία αντιμετωπίζουν τις απειλές του Ρώσου στρατιωτικού και το πένθος για τον πατέρα όλων των κομμουνιστικών καθεστώτων. Σε μια σουρεαλιστική αντίδραση που μόνο παιδιά θα μπορούσαν να σκεφτούν και να φέρουν εις πέρας πεισματωδώς για να πικάρουν τον πατέρα τους, οργανώνουν ένα πραγματικό μουγγό γλέντι, με φαγητά, πιοτά και οργανοπαίχτες που παίζουν με παντομίμα. Η παρωδία που είναι διάχυτη στην ταινία του Μαλαέλε, απογειώνεται εδώ σε βάρος όχι μόνο του καθεστώτος που οδηγεί τους ανθρώπους στον παραλογισμό, αλλά και στους ίδιους για τη ματαιότητα του παλιμπαιδισμού τους. Αμέσως μετά, η παρωδία δίνει τη θέση της στον αδιάλλακτο ρεαλισμό.

Οι ερμηνείες είναι εκπληκτικές, άλλοτε θεατρικές κι άλλοτε συγκρατημένες, κάτι πολύ συνηθισμένο στις ρουμάνικες παραγωγές των τελευταίων ετών που σε κάθε ευκαιρία εκμεταλλεύονται την τρομερή θεατρική παιδεία και το δυναμικό σαρκασμού των παλιών Ρουμάνων ηθοποιών. Ο Μαλαέλε σκηνοθετεί με εναλλαγές στο ύφος που μπορεί να ξενίζουν πού και πού, αλλά είναι συνυφασμένες με το σχόλιο που θέλει να κάνει ή την ατμόσφαιρα που θέλει να χτίσει. Το συνολικό κλίμα, βέβαια, είναι κάθετα αντικομουνιστικό, δε ζητά κανένα διάλογο με τον θεατή, αλλά προωθεί την αδιαπραγμάτευτη θέση του σκηνοθέτη και σεναριογράφου, των οποίων η τελική φράση δηλώνει χωρίς περιστροφές “...και αυτά έγιναν στη Ρουμανία το 1953”.

Παρ' όλ' αυτά, ο “Σιωπηλός Γάμος” είναι μια καλή ταινία, υπερβολικά εξόφθαλμη για αλληγορία, αλλά συναισθηματικά φορτισμένη σε βαθμό που δεν μπορείς να μην αντιληφθείς την εισβολή και τον πολιτισμικό βιασμό που σκιαγραφείται. Δείτε την, θυμηθείτε ότι μόνο οι Ρουμάνοι ανέτρεψαν βίαια το κομμουνιστικό τους κράτος και πείτε: “Ποια ψυχροπολεμική παράνοια;”

Βγαίνουν ακόμη:
- Το γεμάτο δράση κι εκρήξεις “A-Team”, που κερδίζει τις εντυπώσεις ως αναβίωση τηλεοπτικής σειράς, περισσότερο λόγω καστ και λιγότερο λόγω πρωτοτυπίας. Αν και εδώ που τα λέμε, δε βλέπεις κάθε μέρα τανκ να πετάει και κάποιον να το προσγειώνει. Ο Σάρλτο Κόπλεϊ είναι ο πιο αξομνημόνευτος στο ρόλο του τρελού πιλότου Μέρντοκ κι ο Μπράντλεϊ Κούπερ έδεσε άριστα με τον Λίαμ Νίσον στους ρόλους του γόη Πεκ και του ηγέτη Χάνιμπαλ. Μοναδική παραφωνία ο Κουίντον Τζάκσον που δεν ήταν αρκετός για τα παπούτσια του Mr-T κι η Τζέσικα Μπίελ που σπαταλάει την ομορφάδα της χωρίς ούτε μία αξιοπρόσεκτη σκηνή. Τρελός ρυθμός απ' τον Κάρναχαν και άψογο τάιμινγκ στο κατά τ' άλλα προβλέψιμο χιούμορ. I love it when a plan comes together.

- Η συμπαθητική κωμωδία “She`s Out of My League”, ρομαντική αλλά με αρκετή δόση καφρίλας, το βαρετό, κακογραμμένο γαλλικό δράμα “The Father of My Children” και, εντελώς απρόκλητα, τρεις ακόμη ρομαντικές κομεντί, το "Serious Moonlight", το "The Back-up Plan" και το "Letters to Juliet".