The Time That Remains: Ήχοι και εικόνες μιας άλλης Παλαιστίνης

του Λουκά Τσουκνίδα

Στο προηγούμενο φεστιβάλ κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, παρακολουθήσαμε ένα αφιέρωμα στον κινηματογράφο της Μέσης Ανατολής με ιδιαίτερη έμφαση στην ανοιχτή πληγή που λέγεται Παλαιστίνη. Οι νέοι παλαιστίνιοι σκηνοθέτες, όσοι υπερβαίνουν τις δυσκολίες και καταφέρνουν να βγάλουν τις ταινίες τους στον κόσμο, είναι, προφανώς, καταδικασμένοι να περιστρέφονται γύρω απ' το θέμα που τους καίει, μια κατάσταση που επηρεάζει όλες τις πτυχές της ζωής όσων δεν έφυγαν απ' τα κατεχόμενα, αλλά κι όσων ζουν στην άλλη πλευρά. Είναι αδύνατο να πεις μια ιστορία για έναν παλαιστίνιο και να μείνεις μακριά απ' όλ' αυτά και μοιάζει ακατόρθωτο, το να μη ριχτείς κι εσύ στη μάχη, να μην απαιτήσεις το δίκιο που σε πνίγει και να μην υποπέσεις σε χειραγώγηση των συναισθημάτων του θεατή προς την πλευρά σου.

Κι όμως, το να μιλάς για κάτι τόσο επίκαιρο δε σημαίνει αυτομάτως να ζώνεσαι τα δημιουργικά σου όπλα, να ταμπουρώνεσαι πίσω απ' την κάμερα και να βομβαρδίζεις με «καλές» εικόνες. Μπορεί να γίνει κι αλλιώς, με τρόπο ήπιο και με μια γλώσσα παγκόσμια, όπως είναι το χιούμορ, η μουσική, το στήσιμο του κάδρου και το μοντάζ. Αυτό προσπαθεί να κάνει ο Ελία Σουλεϊμάν, ανέκαθεν, αλλά και στη νέα του ταινία «The Time That Remains», μια ιδιόμορφη ματιά στο προσωπικό του παρελθόν, την ιστορία της οικογένειάς του στα κατεχόμενα.

Παρακολουθούμε, αρχικά, το πώς ο πατέρας του σκηνοθέτη, Φαούντ, πέφτει στα χέρια του ισραηλινού στρατού και, έχοντας σωθεί από βέβαιο θάνατο, αποφασίζει να συνεχίσει τη ζωή του στα κατεχόμενα σαν αραβοισραηλινός. Αναλαμβάνει να φροντίσει τη γυναίκα και το παιδί του, υπομένει τις βλακώδεις παρενοχλήσεις των αστυνομικών, χαμογελά συγκαταβατικά στις επαναστατικές φανφάρες του μεθύστακα γείτονα και φτιάχνει μια ρουτίνα για να αντιπαλέψει τον παραλογισμό και τη βία που υποβόσκει στην καθημερινότητά του. Μέσα σ' αυτή τη ρουτίνα, όμως, κάτι αλλάζει. Ο μικρός Ελία μεγαλώνει μέρα με τη μέρα και, παρθένος από εμπειρίες πολέμου κι εθνικών συγκρούσεων, υπόκειται στη αφελή φιλοισραηλινή κατήχηση του σχολείου και στις παρατηρήσεις του διευθυντή, όποτε αναπαράγει μαρξιστικό λόγο (άκριτα μεν αλλά εύστοχα, ίσως) μέσα στην τάξη. Όταν γίνεται πια έφηβος, κι ενώ οι συγκρούσεις έχουν ξαναφουντώσει στους δρόμους των κατεχόμενων, προειδοποιείται ότι είναι ύποπτος για φιλοκομμουνιστική δράση κι έχει 24 ώρες ν' αποφασίσει αν θα φύγει ή θα μείνει στη χώρα. Αρκετά χρόνια μετά, ο Ελία επιστρέφει για να επισκεφθεί τη μάνα του που έμεινε μόνη και παρατηρεί σιωπηλός τις εικόνες που αντικατέστησαν όσες άφησε πίσω του...

Επιλέγοντας και διασκευάζοντας συγκεκριμένες σκηνές από το ημερολόγιο του πατέρα του, αλλά και τα γράμματα που του έστελνε η μητέρα του, ο Σουλεϊμάν επιχειρεί ν' αναπαραστήσει τη σύγχρονη ιστορία των κατοίκων των κατεχομένων, απ' την ίδρυση του ισραηλινού κράτους, το 1948, μέχρι σήμερα. Όχι πολιτικολογώντας, αλλά παρατηρώντας και αντιπαραθέτοντας εικόνες και ήχους. Οι ήρωές του, οι γονείς του δηλαδή, δε διαφέρουν σε τίποτε απ' τους ανθρώπους που μπλέκονται σε αντίστοιχες δυσάρεστες καταστάσεις σ' όλον τον κόσμο χωρίς να προλάβουν να σκεφτούν, επιβιώνουν από τύχη και πρέπει να σηκωθούν και να επιβιώσουν εκ νέου στις αλλαγμένες συνθήκες. Ο λεβεντόμορφος πατέρας και η νοικοκυρά μητέρα, μετατρέπονται σε μαριονέτες στο θέατρο των κατεχόμενων, όπου η ζωή είναι όμορφη, αρκεί να φαίνεται και αποκαλείται όμορφη.

[Δείτε το trailer της ταινίας]

Μέχρι να επιστρέψει ο ώριμος πια Ελία —ο Σουλεϊμάν υποδύεται τον εαυτό του— η ταινία είναι ομιλούσα, με επαναλαμβανόμενους διαλόγους κυρίως, πλην ενός μοναδικού ξεσπάσματος αγανάκτησης του Φαούντ. Μετά, οι ομιλίες είναι μέρος του ηχητικού φόντου και ο σκηνοθέτης περιφέρεται σα πρωταγωνιστής μέσα στο παζλ που φτιάχνει απ' τις αναμνήσεις και, κυρίως, τις εντυπώσεις του. Ο τρόπος που βλέπει τα πράγματα ο ίδιος ο Σουλεϊμάν, καθορίζει το ύφος, την αισθητική και το σχόλιο της ταινίας, που είναι απόλυτα προσωπική, όσο και η προηγούμενή του, το «Divine Intervention».

Το «The Time That Remains» δεν είναι κωμωδία ούτε δράμα. Είναι μια αφήγηση με λεπτή ειρωνεία που υπογραμμίζει την τραγικότητα των πραγμάτων περισσότερο από κάθε ταινία που μοιάζει με φορτισμένη πολεμική ανταπόκριση.

Βγαίνουν ακόμη:
- Η νέα ταινία του Πέδρο Αλμοδόβαρ «Broken Embraces», που ομοιάζει με σαπουνόπερα πολύ περισσότερο απ' όσο θα τη σύμφερε και συνεπώς, κουράζει αφάνταστα. Το επίσης κουραστικό «Halloween II» του Ρομπ Ζόμπι που έχει ταλέντο και πρέπει να βρει κάτι άλλο να παίξει τον σκηνοθέτη. Η αρκετά κάφρικη —για καλό το λέω— ρομαντική κομεντί «The Ugly Truth» με τον Τζέραρντ Μπάτλερ και την Κάθριν Χέιγκλ και τοντοκιμαντέρ για τον Γιάννη Πετρίδη «Once in a Lifetime».

Όλες οι Ταινίες