Doubt: Εσείς... πιστεύετε;

του Λουκά Τσκουκνίδα

Εκκλησιαστικό σχολείο, ξανθομπάμπουρας παπάς που διδάσκει και γυμναστική, πολλά αγοράκια να τρέχουν πέρα δώθε... εντάξει, το καταλάβαμε το υπονοούμενο. Σκέφτομαι πόσο δύσκολο είναι πλέον να είσαι ένας συνηδειτοποιημένος στρέιτ πιστός ιερωμένος, με παπαδιά ή χωρίς, που αναλώνεται σε ασήμαντες καθημερινές ασχολίες όπως η κηπουρική, βλέπει μπάλα στο καφενείο με το ποίμνιό του, βρίζει καμιά φορά όταν η ομάδα του αδικείται απ' τον άρχοντα του αγώνα -παρ' ότι γνωρίζει πολύ καλά ποιος είναι ο αληθινός άρχοντας, ο πανταχού παρών- ενώ κάτω απ' τα ράσα φορά παντελόνι υφασμάτινο με στραβή τσάκιση και ξηλωμένο στρίφωμα και το κλασικό λευκό σώβρακο μινέρβα. Δυστυχώς όταν παλεύουμε να νικήσουμε κάποιες γελοίες προκαταλήψεις, τις αντικαθιστούμε σοκαριστικά εύκολα με καινούργιες, φαστ-φουντ συμπεράσματα που μας κάνουν να νομίζουμε πως κόψαμε δρόμο ενώ το μόνο που καταφέραμε είναι να τραβήξουμε κάρτα «Γύρισε στην Αρχή». Μόνο που καμιά φορά, ένας την τραβά για όλους.

Το «Doubt» διαδραματίζεται σ' ένα καθολικό σχολείο στο Μπρούκλιν. Ένας προοδευτικός ιεροκύρηκας (Φίλιπ Σίμουρ Χόφμαν) που ξέρει πώς νά 'ρχεται πολύ κοντά στα παιδιά μπαίνει στο μάτι μιας αυστηρής, αλλά κι υπερπροστατευτικής προϊσταμένης καλόγριας (Μέριλ Στριπ) που φαίνεται νά 'χουν δει πολλά τα μάτια της. Μια νεαρή καλόγρια δασκάλα (Έιμι Άνταμς) γεμάτη από αθωότητα κι ιδεαλισμό κι ο Ντόναλντ, ένα διαφορετικό παιδί, απομονωμένο κι ευάλωτο βρίσκονται ανάμεσά τους. Η προϊσταμένη υποπτεύεται τον ιερωμένο για υπερβολικά φιλική συμπεριφορά προς τ' αγόρια. Όταν η νεαρή δασκάλα της αποκαλύπτει πως ο Ντόναλντ γύρισε απ' το ιερό μυρίζοντας κρασί κι η συμπεριφορά του έμοιαζε περίεργη, οι υποψίες γίνονται κατηγορία. Βάζει στόχο της να τον απομακρύνει απ' τα παιδιά της, να τον φέρει προ των ευθυνών του με κάθε τρόπο. Δεν έχει αποδείξεις ούτε μαρτυρίες παρά μόνο... το αλάνθαστο ένστικτό της.
 
[Δείτε το trailer της ταινίας]

Ο Τζον Πάτρικ Σάνλεϊ πήρε το δικό του πολυβραβευμένο θεατρικό έργο κι ανέλαβε να το μεταφέρει, ως σκηνοθέτης κι ως σεναριογράφος, στη μεγάλη οθόνη. Το σίγουρο είναι ότι κατάφερε να κάνει μια πολύ καλή ταινία και ν' αποσπάσει τέσσερις άριστες ερμηνείες απ' τους Φίλιπ Σίμουρ Χόφμαν, Μέριλ Στριπ, Ειμι Άνταμς και Βαϊόλα Ντέιβις (η μάνα του παιδιού), αρκετές ώστε όλοι τους να προταθούν για βραβείο Όσκαρ. Χωρίς καμία πρόχειρη ή περιττή σκηνή, αφηγείται την ιστορία του με ακρίβεια και καθαρότητα, αφήνοντας τους τέσσερις κύριους χαρακτήρες να αναπτύσσονται λίγο περισσότερο με κάθε εμφάνισή τους μέχρι το τέλος.

Μοιάζει επίσης νά 'χει μεταφέρει πολύ ομαλά το έργο του απ' το σανίδι στη μεγάλη οθόνη, αν και όχι με ιδιαίτερη συνέπεια, μιας κι η ταινία αποκαλύπτει περισσότερες και πιο πολύπλοκες εικόνες, οι οποίες μας λεν πράγματα που αλλιώς θα καλούμασταν να φανταστούμε. Ως σχετικά άπειρος σκηνοθέτης (είχε κάνει μία ταινία το 1990), δεν αποφεύγει την παγίδα του ρεαλισμού που μπορεί να προσφέρει το κινηματογραφικό μέσο, υπονομεύοντας έτσι τον προφανή σκοπό της παραβολής του, να μας μυήσει σ' έναν κόσμο όπου η αμφιβολία δεν οδηγεί στην κόλαση, αλλά απαλύνει ή αποτρέπει κιόλας τον επίγειο πόνο.

Με βάση ένα σωρό προκαταλήψεις, που ούτ' οι θεατές μπορούμε ν΄αποφύγουμε, η προϊσταμένη αποφασίζει την ενοχή του ιερέα για ένα έγκλημα, που κι εμείς πολύ βολικά και τεμπέλικα σίγουρα, έχουμε αρχίσει να θεωρούμε κάτι σαν χόμπι στους εκκλησιαστικούς κύκλους. Εκείνη έχει φάρο την εμπειρία της και την αυτοπεποίθηση που της δίνει η πίστη της. Αντίθετα η νεαρή δασκάλα, αν και διακατέχεται απ' την ίδια ακριβώς πίστη, ψάχνει τη δύναμη να μην κρίνει βιαστικά. Όμως η ταινία είναι γεμάτη από σκηνές που αποτελούν ενδείξεις υπέρ της θεωρίας της προϊσταμένης, παρόμοιες μ' αυτές που κι εκείνη χρησιμοποίησε ως στοιχεία, ίσως απλώς για να έρθουμε κι εμείς στη θέση της. Εδώ όμως έχουμε υπαγόρευση κι αυτό καθόλου δε βοηθά ώστε η επικοινωνία μας με το κείμενο και τους χαρακτήρες να γίνει αμφίδρομη. Άλλωστε, δεν πρόκειται για ταινία μυστηρίου και το αποτέλεσμα ουδεμία σημασία έχει, όχι τουλάχιστον αντίστοιχη με το ίδιο το περιστατικό και τ' αμφιλεγόμενα σημεία του.

Μια πολύ καλοπαιγμένη μελέτη χαρακτήρων και της σχέσης πίστης κι αμφιβολίας. Αναρωτιέμαι όμως πώς νά 'ναι στο θέατρο, που η διανομή περιλαμβάνει τους τέσσερις μόνο χαρακτήρες και τίποτε άλλο.

Βγαίνουν ακόμη:
- Το «Katyn» του Αντρέι Βάιντα, περσινή υποψήφια ταινία για ξενόγλωσσο Όσκαρ. Αναμοχλεύοντας τη σφαγή χιλιάδων πολωνών αξιωματικών στο δάσος του Κατίν το 1941 την οποία οι ναζί αποδίδουν στους σοβιετικούς και τούμπαλιν εδώ και δεκαετίες, ο συναισθηματικά φορτισμένος Βάιντα δεν καταφέρνει να κάνει την ταινία του ενδιαφέρουσα μιας και το τέλος της το ξέρουμε ήδη.

- Το «The Duchess» του Σολ Ντιμπ, ακόμη μια μέτρια ταινία εποχής κι ακόμη μια καλή ερμηνεία για την Κίρα Νάιτλι. Η περιπέτεια φαντασίας «Inkheart», το «Πεθαίνω για Σένα» του Νίκου Καραπαναγιώτη, οι «Τρεις Στιγμές» του Πέτρου Σεβαστίκογλου και δυο επανεκδόσεις, το «Come and See (1985)» του Ελέμ Κλιμόφ και το «The Last Wave (1977)» του Πίτερ Γουίρ.