Lorna's Silence & 3 Monkeys: Δύο ταινίες για τη βία της καθημερινότητας

του Λουκά Τσουκνίδα

Τα γεγονότα που παρακολουθούμε αυτές τις μέρες —γιατί εγώ απλώς παρατηρώ έναν πόλεμο που μόνο θεωρητικά μου ανήκει— διαθέτουν ένα και μόνο απολύτως διακριτό κοινό χαρακτηριστικό, τη βία. Όλα τα υπόλοιπα ειναι εκτιμήσεις και υποθέσεις, ποσοστολογίες και πιθανολογίες, επαναστασιολαγνεία και τρομοθηρία, ομαδικές ψυχαναλύσεις του κομμωτηρίου και σπασμωδικές κινήσεις μαζικής εξιλέωσης παλιότερων ενοχών. Και όσο εντυπωσιακά κι αν καίγεται το δέντρο και η τράπεζα, η εικόνα αυτή που βλέπουμε δε θα ξεπεράσει ποτέ σε σκληρότητα εκείνη που φανταστήκαμε μαθαίνοντας για τον α-λα γουέστερν φόνο του μικρού. Τη βία δηλαδή που ξεκίνησε από έναν συγκεκριμένο άνθρωπο έχοντας κατεύθυνση έναν συγκεκριμένο άλλο.

Το σινεμά έχει εξαντλήσει σίγουρα αυτή τη βία στον αιώνα και κάτι της ιστορίας του, σε κάθε πιθανή μορφή της, αλλά εκείνη δε σταματά ποτέ να μας σοκάρει όποτε πάρει σάρκα και οστά δίπλα μας. Μάλλον επειδή αυτά γίνονται μόνο στον κινηματογράφο. Οι τελευταίες ταινίες των αδερφών Νταρντέν και του Νούρι Μπίλγκε Τσεϊλάν είναι γεμάτες από βία που δε συμβαίνει μόνο στη μεγάλη οθόνη. Είναι η βία που προηγείται εκείνης που παρακολουθούμε σήμερα κι εξηγεί πολλές απ' τις κοινωνικές παραμέτρους της, αλλά όχι και τις πολιτικές, που δεν έχουν σχέση με αγανάκτηση κι αντανακλαστικά, αλλά με οργάνωση, μεθόδευση κι εκμετάλλευση. Η «Σιωπή της Λόρνα» και οι «Τρεις Μαϊμούδες» είναι δυο βίαιες ταινίες, είτε προφανώς είτε υπογείως.

Η Λόρνα (Άρτα Ντομπρόσι) είναι μια αλβανή λαθρομετανάστρια στο Βέλγιο (στη Λιέγη) που επιζητεί την απόκτηση πράσινης κάρτας ώστε να βρεθεί κοντά στον αγαπημένο της Σοκόλ και ν' ανοίξουν μαζί ένα καφέ-μπαρ στη νέα τους πόλη. Η παραμονή της όμως περνά μέσα από μια σειρά χάρες και δοσοληψίες με τον μικρονονό Φάμπιο, η πρώτη απ' τις οποίες είναι να παντρευτεί το ναρκομανή Κλοντί (Ζερεμί Ρενιέ). Μόλις όλα τακτοποιηθούν, ο Κλοντί θα πεθάνει από στημένη υπερβολική δόση κι η Λόρνα θα παντρευτεί κάποιον «Ρώσο», ο οποίος θα κερδίσει με τη σειρά του τη βελγική υπηκοότητα. Με τα λεφτά του ρώσου το ζεγάρι απ' την Αλβανία θα κάνει πράξη τ' όνειρό του. Όμως τα πράγματα δεν πάνε πάντα όπως σχεδιάζονται στο χαρτί και το ανθρώπινο στοιχείο είναι κάτι που δεν μπορείς να παραβλέπεις για πάντα, είτε απ' τη μια είτε απ' την άλλη πλευρά. Η Λόρνα μοιάζει συγκροτημένη και αποφασισμένη μα στα χέρια της έχει περισσότερα απ' όσα μπορεί να διαχειριστεί...

[Το trailer της ταινίας]

Η ταινία των Νταρντέν είναι γεμάτη από τα θέματα που συνήθως διερευνούν και το ρεαλισμό με τον οποίο το κάνουν. Αν και λίγο πιο στυλιζαρισμένη απ' το μέχρι τώρα ύφος τους, παραμένει στο μεγαλύτερο μέρος της πιστή σε όσα τους έκαναν θαυμαστούς στον κόσμο του σινεμά. Η βία που διακατέχει την εκμετάλλευση των αδυναμιών και αναγκών των άλλων δεν είναι πάντα ορατή και εξώφθαλμη κι έχει τις περισσότερες φορές τη συγκατάβαση αυτού που υπόκειται σ' αυτήν. Και το ξέσπασμα δεν είναι πάντα εξωστρεφές αλλά κι εσωστρεφές, η συσσωρευμένη πίεση δεν εκρύγνειται αλλά κατατρώει τον καταπιεσμένο. Η Λόρνα, μέσα απ' τη συγκινητική ερμηνεία της Άρτα Ντομπρόσι, υποφέρει για ένα συγκεκριμένο —ιερό για το μικρόκοσμό της— σκοπό και δεν περιμένει ποτέ ότι αυτός θα της φανεί μηδαμινός, μπροστά σε μια ευθύνη που δεν είχε υπολογίσει πριν κάνει τις επιλογές της. Μια ευθύνη τόσο αυτονόητη που γίνεται αόρατη.

Στις «Τρεις Μαϊμούδες» του Τσεϊλάν, ο πολιτικός Σερβέτ μπλέκει σ' ένα ατύχημα που μπορεί να του κοστίσει την καριέρα του. Πείθει λοιπόν τον οδηγό του, τον Εγιούπ, να πάρει τη θέση του στο εδώλιο και τη φυλακή, με το αζημίωτο φυσικά. Ο γιος του Εγιούπ, ο Ισμαήλ, είναι άνεργος και με τις παρέες που κάνει δε ξοδεύει το χρόνο της αργίας του καθόλου εποικοδομητικά. Στην παραδοσιακή αυτή οικογένεια η γυναίκα, η Χασέρ, έχει παθητικό ρόλο μέχρι που ο πατέρας κλείνεται μέσα κι εκείνη αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να πάρει μέρος του ποσού απ' τον Σερβέτ για τον γιο τους. Μπλέκει ερωτικά με τον πολιτικό, ο Ισμαήλ το παίρνει χαμπάρι κι όταν ο Εγιούπ γυρίζει στο σπίτι τίποτα δεν είναι το ίδιο με πριν...

Τα τρία μέλη της οικογένειας ζουν υπό την πίεση μιας βίας κοινωνικής και οικονομικής που τους οδηγεί σε αδιέξοδες αποφάσεις και κινήσεις απελπισίας. Ο πατέρας πουλάει δυο χρόνια απ' τη ζωή του για το οικονομικό όφελος, ο γιος δεν έχει ξεκάθαρο μέλλον κι έτσι δέχεται το αυτοκίνητο που η μάνα έχει ανταλλάξει με το κορμί της, η μάνα δεν έχει δικαίωμα επιλογής κι έτσι κάνει την πρώτη που της παρουσιάζεται χωρίς σκέψη. Η επιστροφή του Εγιούπ δε μπορεί πια να συνοδευτεί από επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση και η προσπάθεια συγκάλυψης κάνει τα πράγματα χειρότερα για όλους. Ο Τσεϊλάν είναι σπουδαίος φωτογράφος κι έτσι η εικόνα συχνά υπερτερεί της αργόσυρτης δράσης, όμως το δεύτερο μισό της ταινίας είναι τόσο συναισθηματικά φορτισμένο και καλοπαιγμένο που κερδίζει τελικά το στοίχημα ενάντια στην κούραση και το υπερβολικό στιλ. Η ιστορία του μοιάζει απλή, αλλά οι απαντήσεις στα ερωτήματά της καθόλου εύκολες κι οι χαρακτήρες του καθόλου απλοϊκοί όσο πλησιάζει το φινάλε.

[Το trailer της ταινίας]

Οι δυο αυτές ταινίες αξίζουν σίγουρα το χρόνο μας, αν μη τι άλλο, επειδή μιλούν για πραγματικούς ανθρώπους κι όχι επινοημένα απρόσωπα ανδρείκελα που επιστρέφουν άθικτα μετά από κάθε ηχηρό χτύπημα.

Βγαίνουν ακόμα:
- Η κωμωδία «Four Christmases», το ριμέικ «The Day the Earth Stood Still» και το πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ «American Teen».

Όλες οι Ταινίες

Όλες οι Αίθουσες

ΣΧΕΤΙΚΑ LINKS
Το επίσημο site του Lorna's Silence Το επίσημο site του 3 Monkeys Το Lorna's Silence στο Internet Movie Database Το 3 Monkeys στο Internet Movie Database Κριτικές για το Lorna's Silence στο Movie Review Query Engine Κριτικές για το 3 Monkeys στο Movie Review Query Engine Reviews για το Lorna's Silence στο Rotten Tomatoes Reviews για το 3 Monkeys στο Rotten Tomatoes