W: Η αβάσταχτη ελαφρότητα του Όλιβερ Στόουν

του Λουκά Τσουκνίδα

Ο Όλιβερ Στόουν δεν είναι μεγάλος σκηνοθέτης, ούτε αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Οι καλύτερες ταινίες του είναι εκείνες που έχουν σχέση με τις προσωπικές του εμπειρίες και μόνο. Η ενασχόλησή του με τα πολύ σημαντικά θέματα είναι μεγαλομανής, αβανταδόρικη και συχνά επιφανειακή. Όσα είδε απ’ έξω μοιάζει να μην προσπάθησε καν να τα καταλάβει, ώστε να σχηματίσει άποψη και να την εκφέρει με το αντίστοιχο κόστος. Είναι σ’ ένα βαθμό δεξιοτέχνης, αλλά φλερτάρει διαρκώς με την κοινοτοπία και τον κατασκευασμένο εντυπωσιασμό. Δεν πήγε ποτέ τη σκέψη παραπέρα, αλλά κερδοσκόπησε επιτυχώς πάνω σε εδραιωμένες αντιλήψεις είτε συντηρητικές είτε ανατρεπτικές. Το «World Trade Center» και το «W.» είναι οι πιο πρόσφατες ενδείξεις για όλα αυτά.

Διαβάζω στο «Πρώτο Πλάνο», την εφημερίδα του φεστιβάλ κινηματογράφου, όσα κατά λέξη (υποθέτω) είπε στην ομιλία του ο αμερικανός υπερσκηνοθέτης για το πιο πρόσφατο αντικείμενο του πόθου του: «Ο Μπους μισεί τη δημοκρατία και ότι έχει σχέση μ' αυτήν και λατρεύει την ολιγαρχία». Το δίπολο μισώ-λατρεύω είναι το ίδιο αφελές με το δίπολο καλό-κακό, το οποίο κατηγορείται ότι «λάτρεψε» ο απερχόμενος πρόεδρος. Μιας και σκοπός του Στόουν ήταν να διερευνήσει τον άνθρωπο πίσω απ’ την επιφανειακή εικόνα ενός πολιτικού σελέμπριτι τέτοιου μεγέθους, θα μπορούσε ν’ ασκήσει λίγο πιο σοβαρή κριτική, να μη μας πει δηλαδή τι μισεί και τι λατρεύει ο «W.» γιατί, πολύ απλά, η δημοκρατία κι η ολιγαρχία δεν είναι ρεβίθια ή μηλόπιτα.

Ο Τζος Μπρόλιν κλήθηκε απ’ τον σκηνοθέτη-ίνδαλμα να ενσαρκώσει τον πιο μισητό πρόεδρο στην Ιστορία όσο εκείνος είναι ακόμα στη θέση του. Το μόνο που κατάφερε αυτός και οι υπόλοιποι καταξιωμένοι συνάδελφοί του είναι να μιμηθούν επιτυχημένα τα πρόσωπα που έπρεπε ν’ αποδώσουν ανοιγοκλείνοντας το στόμα τους άψυχα στο ρυθμό ενός κενού νοήματος σεναρίου. Μια συρραφή από χιλιοειπωμένα περιστατικά και αιχμές καφενείου, κάτι για όλους δηλαδή κατά τη γνωστή ατάκα του «δασκάλου» στο σχολείο: «Υπάρχουν συγκεκριμένες στιγμές για να γελάσουμε και συγκεκριμένες για να μιλήσουμε σοβαρά.»

[Το trailer της ταινίας]

Το χειρότερο όμως είναι η αυτοπεποίθηση του Στόουν ότι ξέρει πολύ καλά τον Τζορτζ Μπους Τζούνιορ, ότι έκανε κάτι ανατρεπτικό με το να μην ανατρέψει τίποτε και η επιμονή του να χαρακτηρίζει μια ταινία για έναν εν-ενεργεία πρόεδρο μη-πολιτική, απλώς επειδή άφησε έξω απ’ το σενάριό του μερικά απ’ τα πιο πολυσυζητημένα ζητήματα της ζωής του «μικρού», όπως π.χ. την πιθανή εκλογική νοθεία του 2000. Αγνοεί ότι ο μόνος λόγος που θα έβλεπε κάποιος αυτή την ταινία, όπως και την προηγούμενη, είναι το θέμα της. Δεν είναι μια οποιαδήποτε κακή ταινία αλλά μια κακή ταινία για τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών κι αυτό, και μόνο αυτό, την κάνει ενδιαφέρουσα.

Η ροπή προς την κωλοπαιδίστικη κολεγιακή ζωή, η αναγέννηση μέσω της θρησκείας, το κόμπλεξ απέναντι στο βάρος του οικογενειακού ονόματος και του επιτυχημένου πατέρα, η προσκόλληση σε μια δυνατή αλλά χαμηλών τόνων γυναίκα, η θεϊκή εντολή να γίνει πρόεδρος (άραγε το πιστεύει στ’ αλήθεια αυτό ο Στόουν;) παρουσιάζονται μπροστά μας ακριβώς όπως τα ξέρουμε από τις εκατοντάδες ταινίες που έχουμε παρακολουθήσει και τα εκατοντάδες «αποκαλυπτικά» δημοσιεύματα για τον πρόεδρο. Μια σειρά από αντικειμενικά κλισέ χωρίς ίχνος υποκειμενικότητας, μιας έστω προσωπικής ερμηνείας των λόγων που οδήγησαν αυτόν τον άνθρωπο στην καρέκλα του προέδρου ή τον λόγο που απέτυχε σταδιακά σε ότι έκανε. Ένας χαρακτήρας χάρτινος που περνιέται για αληθινός κι ένας σκηνοθέτης διεκπεραιωτής που περνιέται για οραματιστής.

Είναι πολύ δύσκολο να δεις και να πεις την υποκειμενική σου αλήθεια όταν μιλάς για πραγματικά γεγονότα για τα οποία όλοι έχουν άποψη και σε περιμένουν στη γωνία να σου την πετάξουν κατάμουτρα στην πρώτη διαφωνία. Η φαντασία ήταν, είναι και θα είναι καλύτερο όχημα για ξεκάθαρες απόψεις κι ερμηνείες, απελευθερωμένη όπως είναι απ’ την καταπίεση της κοινής γνώσης, του γεγονότος και της επικαιρότητας. Παρ’ όλ’ αυτά υπάρχουν δημιουργικοί τρόποι να εκμεταλλευτεί κανείς τη συλλογική γνώση και το κοινό σημείο αναφοράς που προσφέρει η τρέχουσα πραγματικότητα για να παράγει και να μεταδώσει πρωτογενή σκέψη.

Αν ο Στόουν δει το «AFR» του Μόρτεν Χαρτζ Κάπλερς και το «Il Divo» του Πάολο Σορεντίνο θα επιστρέψει στο Βιετνάμ να διδάσκει αγγλικά για την υπόλοιπη ζωή του. Το «W.» είναι μια αποστειρωμένη τηλεταινία χωρίς κανένα λόγο ύπαρξης.

Βγαίνουν ακόμα:
- Οι «Ανθισμένες Κερασιές» κι ο «Ηλίας του 16ου».

Όλες οι Ταινίες