The Art of Negative Thinking: Μαύρη κωμωδία χωρίς ταμπού

του Λουκά Τσουκνίδα

Η κουλτούρα της θετικής σκέψης... Μάλλον, η βιομηχανία της θετικής σκέψης σαρώνει τη δύση απ' το '60 και δώθε, αλλά λύση δεν έχει δώσει σε κανένα πρόβλημα. Η διόγκωσή της σ' αυτό τον τερατώδη, ψυχαναγκαστικό βαθμό έχει να κάνει με την αρπαγή της μέσα απ' τα χέρια όσων την είχαν πραγματικά ανάγκη στα πλαίσια της θεραπείας τους. Ποιοι την άρπαξαν και την έκαναν μέινστριμ-ποπ φαινόμενο; Οι κατά φαντασίαν ψυχασθενείς, άνθρωποι χωρίς πραγματικά δυσεπίλυτα προβλήματα πέρα απ' τα αόριστα υπαρξιακά τους και την αδυναμία επίτευξης των στόχων τους, εγωκεντρικοί φανφαρόνοι που έκαναν την ψυχανάλυση μαστ, τους ψυχαναλυτές ποπ-είδωλα και τον καυτό αέρα πιο ακριβό κι απ' το πετρέλαιο.

Όταν είδα τον τίτλο της πρώτης ταινίας του νορβηγού Μπορντ Μπράιεν, κύματα θετικής ενέργειας με παρέσυραν, σα να έσκισα μόλις ένα βιβλίο του Λεό Μπουσκάλια... Μόνο ένας σκανδιναβός (ή έστω γιαπωνέζος) είναι ικανός να κάνει μια πραγματική μαύρη κωμωδία με πρώτες ύλες θέματα ταμπού όπως η αναπηρία και να την ονομάσει “Η Τέχνη της Αρνητικής Σκέψης”. Γιατί όταν η οργή έχει γίνει πολυτέλεια, οι πρώτοι που έχουν δικαίωμα σ' αυτήν είναι όσοι έχουν προβλήματα, μπροστά στα οποία, οι υπόλοιποι σιωπούμε.

[Δείτε το trailer της ταινίας]

Μια ορεξάτη ψυχολόγος, η Τόρι, που έχει αναπτύξει μια σπουδαία μέθοδο θεραπείας με τη δύναμη της θετικής σκέψης και γράφει και βιβλίο γι' αυτήν (άρα πρέπει να πετύχει), κουράρει μια ομάδα άνθρώπων με ποικίλα προβλήματα, σωματικά και ψυχικά. Η Μάρτα, παραπληγική μετά από ένα ορειβατικό ατύχημα, ο γεμάτος ενοχές, αλλά εγωκεντρικός κρετίνος, σύζυγός της Γκαρντ, ο ημιπαράλυτός λόγω εγκεφαλικού και πρώην αλκοολικός Άσμπιαρν, η θλιμμένη ζωντοχήρα Λίλεμορ με το κολάρο στο λαιμό κι ο Γκάιρ με τη γυναίκα του την Ίνγκβιλντ. Σε μια συνάντηση της ομάδας στο σπίτι του τελευταίου, η Τόρι θα βρει το δάσκαλό της, καθώς ο νεοσύλλεκτός Γκάιρ δεν έχει καμία διάθεση να σκεφτεί θετικά. Μάλιστα αποφασίζει αντί γι' αυτό να τους κάνει όλους να σκεφτούν αρνητικά και ν' αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα κατάφατσα μαζί του. Όχι μόνο τα μέλη της ομάδας, αλλά και τους συνοδούς τους...

Πέρα απ' τη δική μου δεδομένη προκατάληψη υπέρ της, η ταινία του Μπράιεν είναι ένα άριστο ντεμπούτο για ένα νέο σκηνοθέτη. Διαπραγματεύεται ένα θέμα πανανθρώπινο με τρόπο έξυπνο, παρά τις πολλές αβανταδόρικες αναφορές στην αμερικάνικη κουλτούρα και δε μένει στη σκανδιναβική εσωστρέφεια και σκοταδολαγνεία. Ο νορβηγός κάνει πράξη αυτό που διαλαλεί στον τίτλο του απ' την αρχή, μ' έναν κεντρικό χαρακτήρα χειμαρρώδη που, αν και προσπαθεί με ακραίο τρόπο να γίνει αντιπαθητικός είναι τόσο ξεκάθαρος που δε γίνεται να μην τον καταλάβεις. Ο Φρίτγιοουφ Σόχεϊμ είναι εξαιρετικός στο ρόλο του Γκάιρ, απόλυτα πειστικός ως θιασώτης της αρνητικής σκέψης, δεν αντιδρά απλά αλλά στηρίζει την επιλογή του με πάθος. Η εμφάνιση δε παλιού χεβιμεταλά και η εμμονή του με ταινίες όπως ο “Ελαφοκυνηγός” προσθέτουν σημαντικά στην κωμική πλευρά της εξελισσόμενης τραγωδίας.

Κι ενώ τα πράγματα δείχνουν να πηγαίνουν απ' το κακό στο χειρότερο, ο Μπράιεν ανοίγει συνεχώς βαλβίδες εκτόνωσης, που άλλοι θα βρουν κωμικές και άλλοι κυνικές, δίνοντας χώρο σε όλους τους χαρακτήρες του ν' αποκαλυφθούν παρά τη μικρή διάρκεια (80') της ταινίας του. Έτσι, απολαμβάνουμε ένα πολύ καλό καστ από καρατερίστες, που αντισταθμίζουν την υπερβολή του Γκάιρ με τις δικές τους, όσο οι “ψύχραιμοι” της υπόθεσης προσηλυτίζονται σιγά σιγά στη λατρεία της εκτόνωσης και μαθαίνουν μέσω μιας επαναστατικής μεθόδου την τέχνη της αρνητικής σκέψης. Παρ' ό,τι διαδραματίζεται σ' ένα σπίτι και οι μισοί πρωταγωνιστές είναι σε καροτσάκι, η ταινία είναι κάθε άλλο παρά στατική, ενώ η γνώριμη μουσική του Τζόνι Κας υπαγορεύει, σποραδικά, το γενικότερο συναίσθημα.

Μια μαύρη κωμωδία που δίνει νόημα σ' αυτό τον χαρακτηρισμό, προκαλεί τη συγκαταβατική μας διάθεση προς τους λιγότερο τυχερούς ενώ, συγχρόνως, επιζητά να μας διασκεδάσει. Όσους, τουλάχιστον από εμάς τη δουν θετικά.

Βγαίνουν ακόμα:
- Η πολεμική ταινία “Intimate Enemies” που διαδραματίζεται στο γαλλο-αλγερινό πόλεμο, μια περίπτωση που θυμίζει κι άλλους σύγχρονους πολέμους άρα είναι εξαιρετικά επίκαιρη. Δείχνει όμως ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, στη ζωή μιας διμοιρίας, με τρόπο κατακερματισμένο και σχηματικό, κάνοντας το αποτέλεσμα αδύναμο.
- Η αρκετά καλή ταινία κινουμένων σχεδίων “Wall-E”, το αδικαιολόγητα σοβαροφανές “Hancock” με τον Γουίλ Σμιθ, η συμπαθητική αυστραλέζικη κωμωδία “Clubland”, το κακό θρίλερ με την Κιμ Μπάσινγκερ “While she was out” και η επανέκδοση της παλιάς καλής “Δίκης της Νυρεμβέργης”.