I Served the King of England: Χιούμορ και διαχρονική αναζήτηση

του Λουκά Τσουκνίδα

Πριν από 34 χρόνια, βγήκε στον κόσμο το δεύτερο μέρος της σατιρικής τριλογίας του Λίντσεϊ Άντερσον με τον τίτλο «O Lucky Man» και δεν άφησε τίποτε όρθιο. Είναι η ιστορία του Μάικ Τράβις, ενός φιλόδοξου τυχοδιώκτη ανθρωπάκου που δεν αντιλαμβάνεται τίποτε πέρα απ’ το μικρόκοσμό του και ακολουθεί τυφλά την τύχη του προσπαθώντας να γίνει πλούσιος ή έστω σπουδαίος. Με αυτό το όχημα, ο Άντερσον κριτικάρισε όλους τους ρόλους που μπορεί κανείς να υποδυθεί στα πλαίσια του δυτικού καπιταλισμού, από το μεγιστάνα που η εξουσία του ξεπερνά εκείνη του κράτους έως το διανοούμενο που παραλύει από την πολλή θεωρία και χάνει την ουσία.

Κάτι αντίστοιχο κάνει με την καινούργια ταινία του ο βετεράνος Γίρι Μένζελ, μέλος του (παλιού πλέον) νέου κύματος του τσεχοσλοβάκικου σινεμά αλλά και προέδρος της κριτικής επιτροπής του πρόσφατου Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Το «I Served the King of England» βασίστηκε σ’ ένα βιβλίο του τσέχου Μπόχουμιλ Χράμπαλ που γράφτηκε την ίδια περίπου περίοδο με το σενάριο του Άντερσον, στην άλλη όμως πλευρά του παραπετάσματος. Κι ας αναφέρει στον τίτλο του τον βασιλιά της Αγγλίας.

Βρισκόμαστε κάπου στα τέλη του ’50 κι ο Γιαν Ντίτι αποφυλακίζεται μετά από 15ετή φυλάκιση απ’ το κομμουνιστικό καθεστώς της Τσεχίας. Προσπαθώντας να μετατρέψει μια διαλυμένη πέτρινη παμπ σε νέο σπιτικό του, γνωρίζει δυο ενδιαφέροντες γείτονες και αναπολεί τη ζωή του πριν τη φυλάκιση. Με μια σειρά φλας-μπακ παρακολουθούμε το νεαρό Ντίτι, που κυνηγά το όνειρό του να γίνει πλούσιος ξενοδόχος, μ’ ένα συνδυασμό σπιρτάδας και αφέλειας. Από πωλητής λουκάνικων στο σταθμό γίνεται σερβιτόρος σε πολυτελή παμπ και σταδιακά αναρριχείται, ενώ παράλληλα μαθαίνει από πρώτο χέρι για το μυστήριο που λέγεται γυναίκες. Όσο εκείνος ασχολείται με τα δικά του, η Ευρώπη, και φυσικά η χώρα του, γνωρίζει τη ναζιστική λαίλαπα. Τον Ντίτι όμως, δεν απασχολούν όσα μεγάλα γίνονται γύρω του αφού είναι προσηλωμένος στον δικό του στόχο…

Κι ο Μένζελ απ’ ότι φαίνεται, είναι προσηλωμένος στο να μείνει πιστός στην αρχική δουλειά του Χράμπαλ, που μετά κόπων και βασάνων εξασφάλισε τα δικαιώματά της. Η αφήγηση μέσω φλας-μπακ όμως μοιάζει κάπως αχρείαστη αφού ο αποφυλακισμένος και σοφότερος Γιαν Ντίτι σχολιάζει πάνω στις εικόνες της ζωής του χωρίς ιδιαίτερο αντίκτυπο. Αυτή βέβαια είναι μια λεπτομέρεια που χάνεται μπροστά στην υπόλοιπη ταινία, που είναι σκηνοθετημένη με μαεστρία και πολύ χιούμορ, το οποίο παραπέμπει συχνά στις παλιές βουβές κωμωδίες.

[Δείτε το trailer της ταινίας]

Ο Ιβάν Μπάρνεφ υποδύεται εξαιρετικά τον πρωταγωνιστή στη νεαρή του ηλικία, σε κίνηση και έκφραση. Προχωρά συνέχεια με το χαμόγελο, μαθαίνει να προσαρμόζεται στις καταστάσεις και καταλαβαίνει πότε να φεύγει από αυτές. Είναι αυτό που το τραγουδάκι «Poor People» στο «O Lucky Man» έλεγε: «Smile while you're makin' it. Laugh while you're takin' it. Even though you're fakin' it. Nobody's gonna know...».

Οι εικόνες του Μένζελ είναι υπέροχες, από τις παμπ και τα πολυτελή ξενοδοχεία της εποχής μέχρι τις ξανθιές μπίρες και τις ξανθιές άριες μέλλουσες μητέρες, που ο Γιαν φυλά για λογαριασμό του 3ου Ράιχ. Τα οπτικά αστεία είναι όμορφα χορογραφημένα (και πολλά) ενώ δε λείπουν και τα σκληρά σχόλια όπως η διαπίστωση του ήρωα όταν ερωτάται αν πήγε στον πόλεμο: «Οι τσέχοι δεν πολεμάνε…». Οι δευτερεύοντες χαρακτήρες είναι εξίσου σημαντικοί, ειδικά η νεαρή ναζίστρια που ερωτεύεται ο Γιαν και ο μέντοράς του αρχισερβιτόρος, που υπηρέτησε κάποτε τον βασιλιά της Αγγλίας.

Μια εξαιρετική κωμική ταινία, αλλά και διαχρονική ηθογραφία. Νομίζω ότι ήρθε η ώρα να τσεκάρω τα βιβλία του Χράμπαλ.

Βγαίνουν ακόμα:

- Η νέα ταινία του Γκας Βαν Σαντ, το «Paranoid Park», ένα δράμα ενός νέου ανθρώπου, δοσμένο μάλλον από τη σκοπιά του πρωταγωνιστή, που όμως δύσκολα κρατά το ενδιαφέρον.
- Το «Man Push Cart» του Ραμίν Μπαχρανί, με βραβείο κοινού στη Θεσσαλονίκη πριν από δυο χρόνια, ένα μίνιμαλ δράμα στους δρόμους της Νέας Υόρκης, συγκινητικό αλλά όχι συγκλονιστικό.
- Το κωμικό παραμύθι «Enchanted» με συνδυασμό animation και live-action, η συνέχεια του «Elizabeth» με την Κέιτ Μπλάνσετ ξανά στον ομώνυμο ρόλο και τον υπότιτλο «The Golden Age», το οικολογικό ντοκιμαντέρ «The 11th Hour» και η νέα ταινία του Νίκου Περράκη «Ψυχραιμία!».

Όλες οι Ταινίες