"Rendition": Πολιτική και φαντασία από έναν οσκαρικό σκηνοθέτη

του Λουκά Τσουκνίδα

Ο Χασάν Ελάχι είναι ένας 35άρης αμερικανός με καταγωγή από το Μπαγκλαντές, καθηγητής πανεπιστημίου αλλά και ενεργός καλλιτέχνης. Μετά την 11 Σεπτέμβρη βρέθηκε, λόγω προελεύσεως προφανώς, στη λίστα πιθανών τρομοκρατών των αρμόδιων υπηρεσιών. Για να γλιτώσει την εξαφάνιση και τη θητεία στο Γκουαντάναμο έκανε κάτι ριζοσπαστικό. Άνοιξε μια ιστοσελίδα, όπου υπάρχουν διαρκώς πληροφορίεςγια το που βρίσκεται και τι κάνει μαζί με φρέσκιες φωτογραφίες για του λόγου το αληθές, τις οποίες ανεβάζει απ’ το κινητό του. Και μπορεί ως καλλιτέχνης να το βλέπει πια ως ένα διαρκώς εξελισσόμενο πρότζεκτ πάνω στην καταπάτηση της ιδιωτικότητας αλλά στην ουσία ήταν μια λύση ριζική για να σώσει τη ζωή του.

Ο συριο-καναδός προγραμματιστής Η/Υ Μαχέρ Αράρ δεν ήταν τόσο επινοητικός, ούτε είχε το χρόνο να γίνει. Έπεσε θύμα της αντιτρομοκρατικής τακτικής που αποκαλείται «Rendition» και δίνει το δικαίωμα στην αμερικάνικη κυβέρνηση να εξαφανίζει έναν ύποπτο για περαιτέρω ανακρίσεις χωρίς να δίνει αναφορά σε κανέναν. Ο Αράρ κρατήθηκε στις ΗΠΑ χωρίς καμία πρόσβαση σε δικηγόρο πριν απελαθεί στη Συρία όπου βασανίστηκε για έναν περίπου χρόνο χωρίς αποτέλεσμα. Επέστρεψε τελικά στον Καναδά όπου αποζημιώθηκε αλλά εκκρεμεί η δικαστική του διαμάχη με την κυβέρνηση των ΗΠΑ, που αρνείται να καθαρίσει τ’ όνομά του μέχρι σήμερα.

«Rendition» είναι και ο τίτλος της νέας ταινίας του οσκαρικού (με το «Tsotsi» ως καλύτερη ξενόγλωσση) νοτιοαφρικανού Γκάβιν Χουντ, που ασχολείται με την προηγούμενη ακριβώς περίπτωση, με μια πιο μυθοπλαστική ματιά. Ο Χουντ αναλαμβάνει να απεικονίσει μια από τις πιο καυτές περιπτώσεις κρατικής αυθαιρεσίας στο όνομα της αντιτρομοκρατίας με βάση ένα σενάριο που δεν ξέρει ακριβώς τι παριστάνει. Όπως κι ένας από τους ήρωες δηλαδή, ο πράκτορας-αναλυτής της CIA που εκτός απ’ το αβανταδόρικο όνομα Ντάγκλας «Φρί-μαν» έχει και συνείδηση, «κτηθείσα εν τω στρατεύματι».

Όταν λοιπόν ο συνάδελφός του κι επικεφαλής του κλιμακίου μιας απροσδιόριστης χώρας της Βορείου Αφρικής, πεθαίνει από την έκρηξη ενός καμικάζι, ο Φρίμαν (Τζέικ Γκίλενχααλ) αναλαμβάνει την πρώτη του υπόθεση «εξαφάνισης προς ανάκριση». Σ’ αυτήν υπόκειται ο αμερικανοαιγύπτιος μηχανικός Ανουάρ Ελ-Ιμπραχίμι (Ομάρ Μετβάλι) που λόγω καταγωγής φυσικά, αλλά και κάποιων ύποπτων κλήσεων που έχει δεχτεί στο παρελθόν μπαίνει στη μαύρη λίστα της CIA και απάγεται από το αεροδρόμιο της Ουάσινγκτον, μια πτήση μόλις μακριά από την οικογένειά του.

Η έγκυος γυναίκα του Ισαμπέλα (Ρις Γουίδερσπουν) αγωνιά, αλλά έχει την ψυχραιμία να ψάξει και να βρει στοιχεία που αποδεικνύουν την απαγωγή του. Στρέφεται τότε για βοήθεια στον σύμβουλο του γερουσιαστή Χόκινς (Άλαν Άρκιν) και παλιό φίλο, δικό της και του άντρα της, Άλαν Σμιθ (Πίτερ Σάρσγκααρντ). Ο Σμιθ την πιστεύει και αποφασίζει να πιέσει την υπεύθυνη της υπηρεσίας πληροφοριών Κορίν Ουίτμαν (Μέριλ Στριπ), όμως η πολιτική διάσταση των πραγμάτων δεν είναι τόσο απλή.

Στην άλλη πλευρά του πλανήτη, ο Ελ-Ιμπραχίμι αφήνεται στα έμπειρα ανακριτικά χέρια του τοπικού αστυνομικού άρχοντα Αμπάσι Φαουάλ υπό τη σιωπηλή αρχικά επίβλεψη του Φρίμαν. Εντωμεταξύ η κόρη του Φαουάλ, η νεαρή Φατίμα, έχει μπλέξει με τον Χαλίντ, που έχει κι εκείνος τα δικά του μπλεξίματα με τους φονταμενταλιστές μουσουλμάνους. Όσο στις ΗΠΑ πολιτικοί και πράκτορες αδυνατούν ν’ αντιληφθούν την πραγματικότητα της συζύγου και μάνας, ο Ελ-Ιμπραχίμι λυγίζει απ’ τα βασανιστήρια, ο Φρίμαν ωριμάζει ως ο πιθανός ήρωας και ο Χαλίντ μυείται στα μυστικά της αυτοθυσίας…

Ούτε ένας ούτε δύο αλλά εννιά χαρακτήρες απασχολούν διαρκώς το πυκνό σενάριο της Κέλι Σέιν.

[ Δείτε το trailer της ταινίας ]

Το αποτέλεσμα: να είναι όλοι τους ημιτελείς στην ανάπτυξή τους, φιγούρες σχηματικές χωρίς περιθώρια εμβάθυνσης. Αυτό θα δούλευε ίσως αν η ταινία αποσκοπούσε πρωτίστως στην απεικόνιση ενός πολύπλοκου μηχανισμού σύγκρουσης γεωπολιτικών ή πολιτικοοικονομικών δυνάμεων τύπου «Syriana». Όμως η κριτική στάση του «Rendition» κινείται σε αντίστοιχα με τους χαρακτήρες απλοϊκά μονοπάτια και σχήματα, καταγγέλλοντας κάτι αυτονόητα κακό αλλά μη καταδεικνύοντας την πολιτική ευθύνη πίσω απ’ αυτό.

Την προβλεψιμότητα αυτή προσπαθούν να ανατρέψουν οι δημιουργοί, με έναν αναχρονισμό στην πλοκή σωστό δίκοπο μαχαίρι που μπορεί να τονώσει το ενδιαφέρον ή και να αποξενώσει τον ανυποψίαστο θεατή. Ο Χουντ πάντως σκηνοθετεί όμορφα, με εικόνες τυπικές του βορειοαφρικανικού αστικού τοπίου και «καθαρή» εναλλαγή σκηνών από τον ένα χαρακτήρα στον άλλο. Οι ηθοποιοί είναι ένα ακόμα καλό στοιχείο της ταινίας, μόνο που δεν έχουν και πολύ υλικό για να δουλέψουν. Ο Ομάρ Μετβάλι ως Ελ-Ιμπραχίμι και ο Γιγκάλ Ναόρ ως Φαουάλ, είναι μάλλον οι διακριθέντες της υπόθεσης. Όσο για τη Μέριλ Στριπ, ο ρόλος είναι μικρός και στερεοτυπικός για την αξία της.

Ως ταινία καταγγελία, το «Rendition» παραείναι χαμηλών τόνων και ψιθυρίζει με λόγια κοινότοπα, κάτι που φωνάζει από μόνο του. Ως δράμα χαρακτήρων, δεν αναπτύσσει ποτέ κάποιον ήρωα σε βαθμό που να ενδιαφερθούμε για εκείνον. Παρ’ όλ’ αυτά δεν είναι καθόλου αδιάφορο.

Βγαίνουν ακόμα:

- Η ανεξάρτητη αμερικάνικη ταινία «Shotgun Stories», μια αργόσυρτη μελέτη χαρακτήρων με όχημα μια βεντέτα στην αμερικάνικη επαρχία. Μου άρεσε πολύ, κυρίως γιατί ανατρέπει τα στερεότυπα που περιμένει κανείς από μια βίαιη ιστορία με αμερικανούς χωριάτες.

- Η εφηβική κωμωδία «Superbad», σε σενάριο του Σεθ Ρόγκεν, του πρωταγωνιστή δηλαδή του «Knocked Up». Αυθεντική εφηβική πλάκα, ενίοτε χονδροειδής φυσικά, αλλά σχετικά πρωτότυπη κι όχι στο συνηθισμένο αισθητικό πακέτο τέτοιων ταινιών.

- Η νέα ταινία του Μπέλα Ταρ, «Ο Άνθρωπος απ’ το Λονδίνο». Ένα πολύ καλά φωτογραφημένο νουάρ, χωρίς όμως ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ιστορία.

- Η τέταρτη συνέχεια της σειράς θρίλερ «Saw», το ντοκιμαντέρ του Παν Νάλιν «Ayurveda: Art of Being» και η πινγκ-πονγκ κωμωδία «Balls of Fury».