του Nigel Andrews
Ήταν η γέννηση με το χειρότερο timing στη σύγχρονη πολιτιστική ιστορία. Στα τέλη της τέταρτης δεκαετίας του προηγούμενου αιώνα, η Γαλλία είχε μια ιδέα για ένα διεθνές φεστιβάλ ταινιών. Θα μετέτρεπε μια πόλη στην Cote d’ Azur σε κάτι αντίστοιχο της Tinseltown. Θα τοποθετούσε ένα μικρό ψαροχώρι στον τουριστικό χάρτη. Θα απεδείκνυε ότι οι Γάλλοι, οι οποίοι εφηύραν τον κινηματογράφο (ως τέχνη, αν όχι ως τεχνολογία) ήταν ακόμα οι φύλακες, οι ιερείς και οι ιππότες του. Είχε επιλεχθεί και η σχετική ημερομηνία για τα εγκαίνια. Ήταν η 1η Σεπτεμβρίου του 1939.
Είχαν τυπωθεί 50.000 αφίσες. Μεταξύ των προσκεκλημένων στο φεστιβάλ ήταν ο Gary Cooper, η Mae West και ο Douglas Fairbanks. Η ταινία ”The Hunchback of Notre Dame” με πρωταγωνιστή τον Charles Laughton -το καλύτερο ίσως σύμβολο της αγγλογαλλοαμερικανικής συνενόησης- θα άνοιγε την εκδήλωση. Όμως, μετά από όλα αυτά, ο Χίτλερ εισέβαλε στην Πολωνία. Την ίδια την ημέρα των εγκαινίων. Το φεστιβάλ φυσικά ακυρώθηκε.
Φαίνεται ότι η ιστορία των δικτατοριών της Ευρώπης συμβαδίζει με την ιστορία των ευρωπαϊκών φεστιβάλ ταινιών. Ο Μπενίτο Μουσολίνι ίδρυσε το πρώτο φεστιβάλ το 1932, τη Mostra del Cinema στη Βενετία, μια εκδήλωση που είχε σχεδιαστεί με βασικό στόχο να προάγει τη δόξα της Ιταλίας, του Μουσολίνι και ευκαιριακά, του κινηματογράφου. Η φασιστική αρχιτεκτονική επιζεί ακόμα στο Lido. Το ίδιο συμβαίνει και με τα υπόλοιπα απομεινάρια της εποχής, συμπεριλαμβανομένου του τροπαίου Coppa Volpi, που έχει πάρει το όνομα του υπουργού Οικονομικών του Ντούτσε.
Τουλάχιστον το Φεστιβάλ των Καννών είχε ακυρωθεί, σε μια πρώτη άτυπη σύγκρουση με τον ολοκληρωτισμό. Μετά από τρεις ακόμη άκαρπες προσπάθειες κατά τη διάρκεια του πολέμου -έγιναν προσπάθειες πραγματοποίησης του Φεστιβάλ στα τέλη του 1939, το 1940, αλλά και το 1942- το μεγαλύτερο φεστιβάλ κινηματογραφικών ταινιών στον κόσμο γεννήθηκε στις 20 Σεπτεμβρίου του 1946. (Το παράδοξο του ότι το φεστιβάλ γιορτάζει την 60η του επέτειο το 2007 εξηγείται, καθώς το 1968 η καθιερωμένη ετήσια γιορτή του παγκόσμιου κινηματογράφου δεν πραγματοποιήθηκε).
Το νεογέννητο φεστιβάλ προκάλεσε αμέσως αναστάτωση. Το 1946, εμφανίστηκε διπλάσιος αριθμός δημοσιογράφων σε σχέση με τις προσδοκίες. Οι Σοβιετικοί προκάλεσαν σάλο όταν εμφανίστηκαν τεχνικά προβλήματα προβολή της ταινίας τους ενώ οι Αμερικανοί απείλησαν ότι θα αποχωρήσουν όταν ο μηχανικός προβολής μπέρδεψε τις μπομπίνες της βασικής ταινίας που θα διαγωνιζόταν, το Notorious του Άλφρεντ Χίτσκοκ. Τελικώς, όλα πήγαν καλώς και όλοι κατέληξαν στα γνωστά συμπόσια και πάρτι που συνοδεύουν το φεστιβάλ.
Όμως, τι είναι αυτό που καθιστά το Φεστιβάλ των Καννών το πιο ξακουστό ετήσιο πανηγύρι στον κόσμο (με βάση την κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης) μετά τα Oscar και τους Ολυμπιακούς Αγώνες; Επειδή αποτελεί ένα μοναδικό σετ παραδόξων, υπό τη αιγίδα μιας μοναδικής φυλής, των Γάλλων.
Μόνο οι Γάλλοι θα είχαν την ιδέα να δημιουργήσουν ένα κινηματογραφικό φεστιβάλ σε ένα ηλιόλουστο θέρετρο με μοναδικές παραλίες, όπου θεωρητικά, κανείς δεν θα ήθελε να περάσει την ώρα του μέσα σε ένα σινεμά (η Βενετία δεν είναι ίδια περίπτωση. Το Lido στις αρχές Σεπτεμβρίου είναι ήσυχο, κρύο και πολλές φορές βροχερό).
Μόνο οι Γάλλοι θα σχεδίαζαν ένα φεστιβάλ με τόσες πολλές ταινίες που δεν υπάρχει περίπτωση να δει κάποιος μια καλή ταινία χωρίς να χάνει ταυτόχρονα μια άλλη, εξίσου σημαντική.
Μόνο οι Γάλλοι θα δελέαζαν κάποιον να συμμετάσχει σε επικίνδυνα πρωινά πάρτι, έτσι ώστε οι απογευματινές προβολές να είναι μια ηρωική μάχη με το Μορφέα.
Μόνο οι Γάλλοι θα γέμιζαν τις προβολές με ιρανικές και ινδικές παραγωγές έως ότου ο θεατής είναι έτοιμος να φωνάξει έλεος και μετά, στις μεταμεσονύκτιες προβολές του παρέχουν την ανακούφιση να δει λίγο Χόλιγουντ.
Η προέλευση του φεστιβάλ ως ένα ετήσιο γεγονός που είδε την εκδίωξη του φασισμού και ξεκίνησε με την επιστροφή της ελευθερίας στην Ευρώπη έχει αφήσει το σημάδι της στις δημοκρατικές πρακτικές που ακολουθούνται.
Το Φεστιβάλ των Καννών αρνείται κάθετα τη μεροληψία. Το Χόλιγουντ εδώ δεν έχει καλύτερη θέση στο τραπέζι του ανταγωνισμού, σε σχέση με οποιονδήποτε άλλον. Τα αμερικανικά στούντιο μπορεί να εξοργίζονται που μια υπερπαραγωγή τους χάνει από ένα κουλτουριάρικο φιλμ ιδιαίτερα χαμηλού προϋπολογισμού από το Βέλγιο ή τη Βραζιλία, αλλά δεν μπορούν να κάνουν τίποτε.
Επίσης, οι Κάννες δεν έχουν πρόβλημα με την ιδέα της απονομής δυο βραβείων στον ίδιο καλλιτέχνη. Ένας χαρισματικός σκηνοθέτης μπορεί να κερδίσει δυο φορές και συχνά, αυτό γίνεται. Ο Κόπολα, ο Κουστουρίτσα και ο Ιμαμούρα έχουν από δυο Palmes d’Or στις συλλογές τους.
Όμως η μεγαλύτερη ιδιότητα του Φεστιβάλ των Καννών είναι ότι βρίσκεται -ή πείθει ότι βρίσκεται- εκτός τόπου και χρόνου. Για 12 ημέρες, οι συμμετέχοντες ζουν σε μια διαφορετική πραγματικότητα. Αν και οι δημοσιογράφοι επικοινωνούμε συχνά με τις εφημερίδες μας μέσω τηλεφώνου ή e-mail, δεν έχουμε την αίσθηση ότι η ζωή συνεχίζεται και μακριά από τις Κάννες.
Φαντασθείτε το σαν αυτές τις διαστημικές ταινίες, όπου οι αστροναύτες χάνουν την επαφή με τη γη. Ή, όταν απέχουν έτη φωτός από αυτήν, έτσι ώστε να πιστεύουν ότι η εικόνα που λαμβάνουν είναι από έναν πλανήτη που έχει ήδη εξαφανιστεί.
Όμως, υπάρχει ακόμη η ανάγκη για κινηματογραφικά φεστιβάλ στην εποχή των DVD’s, του κυβερνοχώρου και του downloading; Θα μπορούσαμε απλώς να βρισκόμαστε στο σπίτι μας, δικτυωμένοι. Οι ταινίες θα μπορούσαν απλώς να ”κατεβαίνουν” στους υπολογιστές μας. Οι συνεντεύξεις θα μπορούσαν να γίνονται ηλεκτρονικά. Θα μπορούσαν ακόμη να διοργανώνονται εικονικά πάρτι σε chat rooms με φανταστικούς καναπέδες.
Βλέπετε πόσο ανούσιο ακούγεται. Πρέπει να υπάρχει η ζωηρή πραγματικότητα ενός σημείου αναφοράς. Πρέπει να υπάρχει επαφή. Πρέπει να υπάρχουν οι περιπτώσεις που οι υπερβολικές αντιδράσεις σε μια νέα ταινία αγγίζουν τη βία, όταν για παράδειγμα σπρωχνόμαστε για να μπούμε στην προβολή του Pulp Fiction του Quentin Tarantino ή σπρωχνόμαστε για να βγούμε έξω από την προβολή του Brown Bunny του Vincent Gallo.
Όμως πάνω από όλα, πρέπει να υπάρχει η αίσθηση της ανταλλαγής συναισθημάτων και της αμοιβαίας παραδοχής, όταν δυο ή περισσότεροι άνθρωποι συνειδητοποιούν ότι κάτι συνταρακτικό και απίστευτο έχει συμβεί επί σκηνής. Ότι κάτι έχει ξεφύγει από την κινηματογραφική οθόνη και μοιράζει αστρόσκονη.
Μπορεί να είναι η αμαρτωλή μαγεία του Mulholland Drive του David Lynch, ο τραχύς ενθουσιασμός του Padre Padrone του Taviani, η προφητική μεγαλειότητα του Η αιωνιότητα και μια μέρα του Θόδωρου Αγγελόπουλου ή οι αναιδείς ταχυδακτυλουργίες σε μια ταινία των αδελφών Κοέν.
Ότι και να είναι, πρέπει να είμαστε εκεί.
Το διεθνές κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών ανοίγει τις πύλες του στις 16 Μαΐου.
Πηγή: FT.com
