του Λουκά Τσουκνίδα
Προ λίγων μηνών, ο Ρόκι Μπαλμπόα επέστρεψε στο καναβάτσο για έναν τελευταίο γύρο. Η επανεμφάνιση του τίμιου, δουλευταρά πυγμάχου, που έγινε πρωταθλητής από το πουθενά, είναι η πιο υποτιμημένη από τις πολλές της φετινής σεζόν. Όχι άδικα, αφού κανείς δεν ενδιαφέρεται πια για το ξεθωριασμένο τοτέμ, που ο ίδιος ο Σταλόνε φρόντισε να κάνει γραφικό, με τα τέσσερα εξόφθαλμα κερδοσκοπικά του σίκουελ. Αλλά όπως κάθε πυγμάχος ονειρεύεται, όταν νιώσει τα πόδια του να βαραίνουν, ο Ρόκι έχει πλέον κι αυτός το αξιοπρεπές τέλος που του άξιζε.
Εγώ -που ομολογώ χωρίς αιδώ ότι απόλαυσα τον τελευταίο αγώνα του μίστερ Μπαλμπόα- θα κάνω μια μικρή αναδρομή στην παρουσία του μποξ στη μεγάλη οθόνη, αφού πρώτα θυμηθώ τη γέννηση του Ρόκι.
Μία μέρα του 1975 ένας άσχημος, καραφλός μουστακαλής –στην κυριολεξία αντιτουριστικός- διεκδίκησε τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή βαρέων βαρών απ’ τον πανίσχυρο Μοχάμεντ Άλι. Θεωρήθηκε απ’ όλους πρόβατο σε σφαγή, αουτσάιντερ δίχως αύριο, όμως ο Τσακ Γουέπνερ κατάφερε να ρίξει μια φορά κάτω τον πρωταθλητή και ν’ αντέξει δεκαπέντε γύρους, πριν χάσει με τεχνικό νοκ-άουτ λόγω ανοιχτών τραυμάτων. Τον άθλο του Γουέπνερ, παρακολούθησε εκείνο το βράδυ μ’ ενδιαφέρον, ένας άγνωστος ηθοποιός από την Φιλαδέλφια, ο Σιλβέστερ Σταλόνε. Τότε, γεννήθηκε στο μυαλό του ο ”Rocky”, η ταινία των τριών Όσκαρ και των πέντε σίκουελ, που εκτόξευσε τον εμπνευστή της απ’ την αφάνεια στην κορυφή του Χόλιγουντ. Απ’ τ’ αλώνια δηλαδή… στα σαλόνια, όπως σε τόσες και τόσες περιπτώσεις στην ιστορία της επαγγελματικής πυγμαχίας.
Πριν απ’ την επιτυχία του ηρωικού Ρόκι, το Χόλιγουντ δεν έβλεπε την πυγμαχία ως εμπορεύσιμο προϊόν, με το γνωστό τουλάχιστον αμπαλάζ της αθλητικής ταινίας και τα ”πανανθρώπινα”, ευγενή μηνύματα που συνεπάγεται αυτό. Το μποξ, ήταν κατεξοχήν εξορισμένο στη σφαίρα του νουάρ υποκόσμου, συνυφασμένο με τα σκοτεινά, παρηκμασμένα γυμναστήρια, τις μαφιόζικες συναλλαγές και τις στημένες καριέρες. Ο ιταλοαμερικάνος από την πόλη της ”αδελφικής αγάπης” άλλαξε μαζί με τη ζωή του δημιουργού του και τον τρόπο που το κινηματογραφικό κοινό θα έβλεπε την πυγμαχία. Ήταν πλέον ένα πεδίο όπου γεννιούνται μύθοι, ο άνθρωπος ανυψώνεται πάνω απ’ τον εαυτό του και λαϊκοί ήρωες ξεπηδούν από τις μάζες. Παρ’ όλ’ αυτά κανένας φανταστικός πυγμάχος δεν τα κατάφερε όπως ο Ρόκι…
Προχωρώ στις αξιόλογες αναφορές του υποείδους με έναν απλό διαχωρισμό: ταινίες βασισμένες σε αληθινούς πρωταθλητές και ταινίες που τους επινόησαν.
Οι Αληθινοί…
Somebody Up There Likes Me του Robert Wise (1956)
Ο Πολ Νιούμαν ως ο ένας από τους δυο ορίτζιναλ Ρόκι, ο μικροκακοποιός που έγινε πρωταθλητής κόσμου, Ρόκι Γκρατσιάνο. Η σχολαστική σκηνοθεσία του -πρώην μοντέρ του Όρσον Γουέλς- Ρόμπερτ Γουάιζ και η καθαρή απόδοση του γνήσιου ατίθασου, παιδιού των δρόμων από τον Νιούμαν κάνουν αρκετά αυτό το βιογραφικό πυγμαχικό δράμα διαχρονικό. Ίσως να ήταν ακόμα πιο αναγνωρισμένη αν ο Τζέιμς Ντιν –που είχε εξαρχής το ρόλο- δεν πέθαινε ένα χρόνο νωρίτερα.
The Great White Hope του Martin Ritt (1970)
Η άκρως ενδιαφέρουσα ζωή του Τζακ Τζόνσον –του πρώτου μαύρου παγκόσμιου πρωταθλητή- θα μπορούσε να γεννήσει δέκα ταινίες κι όχι απλά ένα θεατρικό, που αφού έκανε επιτυχία στο Μπρόντγουεϊ, μεταφέρθηκε και στο σινεμά. Στο ρόλο του Τζακ Τζέφερσον, τη θεατρική εκδοχή του σπουδαίου πυγμάχου, που έκανε πραγματική πλάκα με τους αντιπάλους που του έφερναν σωρηδόν, ο Τζέιμς Ερλ Τζόουνς, ο οποίος. σώζει για λίγο αυτή τη μέτρια ταινία. Όσο για τη ζωή του πραγματικού Τζόνσον, ενδείκνυται το ντοκιμαντέρ του Κεν Μπερνς, ”Unforgivable Blackness: The Rise and Fall of Jack Johnson”. Μαύρη δύναμη!
Raging Bull του Martin Scorcese (1980)
Η αληθινή ιστορία του ”Ταύρου του Μπρονξ” και παιδικού φίλου του Ρόκι Γκρατσιάνο Τζέικ Λα Μότα, δια χειρός Μάρτιν Σκορτσέζε. Τέσσερα χρόνια μετά τον ”Ταξιτζή”, ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο ξανά στον πρωταγωνιστικό ρόλο, με οσκαρική ερμηνεία και τον άψογο Τζό Πέσι στο πλευρό του. Μια από τις καλύτερες ταινίες στην ιστορία του υποείδους, με σκηνές μποξ γεμάτες ένταση, ομολογουμένως επηρεασμένες από τα αντίστοιχα πυγμαχικά νουάρ του ’40 και του ’50 –είναι και ασπρόμαυρη. Ένας ήρωας που χάνει αλλά αρνείται να γονατίσει μπροστά σε έναν από τους μεγαλύτερους όλων των εποχών, τον Σούγκαρ Ρέι Ρόμπινσον. Επιβάλλεται… δεν αναβάλλεται (Κακά Κορίτσια).
Hurricane του Norman Jewison (1999)
Ο Ρούμπιν Κάρτερ ή ”Τυφώνας” έφτασε μία ανάσα από τον παγκόσμιο τίτλο. Αμέσως μετά βρέθηκε καταδικασμένος σε φυλάκιση για τριπλό φόνο. Κάποιοι άνθρωποι ανακάλυψαν ότι η υπόθεση δεν ήταν και τόσο ξεκάθαρη και βάλθηκαν, με τη βοήθεια του Κάρτερ, ν’ αποκαταστήσουν την αλήθεια, πετυχαίνοντας την αθώωση μετά από 22 χρόνια. Ο Νόρμαν Τζούισον αφηγείται άψογα το ιστορικό της δικαίωσης, σε μια ταινία για έναν μποξέρ, με πολύ λίγο μποξ αλλά πολύ δικαστικό δράμα και την απαραίτητη λύτρωση. Για λάτρεις της τυφλής δικαιοσύνης που βρίσκει το φως της.
Rocky Marciano του Charles Winkler (1999)
Η βιογραφία ενός θρύλου, του μοναδικού ανίκητου παγκόσμιου πρωταθλητή στην ιστορία, του Ρόκι Μαρσιάνο. Φτιαγμένη για την τηλεόραση, χαρακτηρίστηκε μέτρια και ανακριβής, αλλά ο συμπαθέστατος Τζον Φάβρο, άρεσε στον πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ali του Michael Mann (2001)
Η τεράστια προσωπικότητα με το όνομα Μοχάμεντ Άλι, είναι αδύνατο να μην προκαλέσει το θαυμασμό σ’ εκείνον που θ’ ασχοληθεί μαζί της. Ο Μαν παθαίνει το αναπόφευκτο, κάνει μια πολύ καλή ταινία αλλά μαγεύεται από τον σπουδαίο πυγμάχο αφήνοντας τα υπόλοιπα σε μακρινό φόντο. Ο Γουίλ Σμιθ είχε την ευχή του ίδιου του Άλι, συνέλαβε την ομιλία και τους μανιερισμούς του αλλά είναι δύσκολο να πείσει ως συνοφρυωμένος κοινωνικός ακτιβιστής. Παρ’ όλ’ αυτά δεν υπάρχει δικαιολογία για όποιον δεν την έχει δει ακόμα. Για μια πιο ρεαλιστική ματιά στην ”Μονομαχία της Ζούγκλας” βέβαια, υπάρχει το ντοκιμαντέρ του Λίον Γκαστ, ”When We Were Kings”.
Joe and Max του Steve James (2002)
Η αληθινή και συναρπαστική ιστορία του αμερικανού Τζο Λούις και του γερμανού Μαξ Σμέλινγκ και της μονομαχίας τους, που εξελίχθηκε στην πρώτη συμβολική μάχη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Δυστυχώς, πρόκειται για μια μέτρια τηλεταινία, που αδικεί αυτή την εξαιρετική σελίδα στην ιστορία του παγκόσμιου μποξ. Αξίζει όμως προσοχής, για τα γεγονότα και μόνο.
Cinderella Man του Ron Howard (2005)
Λίγο πριν το μεγάλό κραχ ο Τζιμ Μπράντοκ ήταν ένας πολλά υποσχόμενος μποξέρ. Αφού υπέφερε τις συνέπειες της κρίσης όπως όλοι, του δόθηκε άλλη μια ευκαιρία να διεκδικήσει τον τίτλο από τον σκληρό Μαξ Μπάερ –είχε σκοτώσει κάποιον με τα χτυπήματά του. Σαν τη σταχτοπούτα, ήρθε απ’ το πουθενά και νίκησε, παίρνοντας τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή και το προσωνύμιο ”Cinderella Man”. Αν ο Ρον Χάουαρντ είχε και δική του σκηνοθετική άποψη ίσως η ταινία αυτή να είχε περισσότερα να προσφέρει από την ενδιαφέρουσα ιστορία και τον Ράσελ Κρόου. Η Αμερική του κραχ γέννησε πολλούς παρόμοιους μύθους.
…και οι Φανταστικοί…
Body and Soul του Robert Rossen (1947)
Ο σκληροτράχηλος Τζον Γκάρφιλντ κρατάει στα χέρια του αυτό το δραματικό φιλμ, την ιστορία ενός πυγμάχου γεννημένου πρωταθλητή, που μαθαίνει από πρώτο χέρι ποιοι κινούν τα νήματα στο σκοτεινό χώρο του επαγγελματικού μποξ. Η δεύτερη ταινία του, μετέπειτα Οσκαρικού, Ρόμπερτ Ρόσεν χαρακτηρίζεται από όλα τα κλισέ του είδους αλλά και από ένα καταπληκτικό καστ, επτά άψογους δεύτερους ρόλους.
Champion του Mark Robson (1949)
Ο Κερκ Ντάγκλας, ενσαρκώνει έναν μποξέρ που μοιάζει πολύ στον Τζέικ Λα Μότα του Σκορτσέζε, άφοβο, τσαμπουκά και αυτοκαταστροφικό. Τσιμπάει μια υποψηφιότητα για Όσκαρ και τον τίτλο του ”σκληρού” που διεκδικούσαν πολλοί με αξιώσεις εκείνη την εποχή του σινεμά. Ο Μαρκ Ρόμπσον ξανάπιασε το θέμα 7 χρόνια αργότερα με αρωγό τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ.
The Set-Up του Robert Wise (1949)
Ο ψηλόλιγνος Ρόμπερτ Ράιαν, με τα αδρά χαρακτηριστικά -ερασιτέχνης πυγμάχος στο κολέγιο- αποδεικνύεται άψογος στην πρώτη απόπειρα του Ρόμπερτ Γουάιζ σε ταινία πυγμαχίας, πριν γυρίσει την ιστορία του Ρόκι Γκρατσιάνο. Στην κινηματογραφική αυτή μεταφορά ενός παλιότερου ποιήματος (!), ο τραγικός ήρωας παίρνει μέρος σε ένα στημένο παιχνίδι χωρίς να ξέρει τίποτε κι εμείς παρακολουθούμε λεπτό προς λεπτό, τα 72 που καθορίζουν τη μοίρα του, μια ενδιαφέρουσα απόπειρα κινηματογράφησης σε πραγματικό χρόνο. Εξαιρετικές σκηνές μποξ από τον Γουάιζ, παλιό μάστερ του ακριβούς μοντάζ, που επηρέασαν πιο πολύ από κάθε άλλη ταινία τον Μάρτιν Σκορτσέζε στη δική του εξαιρετική συμβολή (Raging Bull) σ’ αυτό το ιδιαίτερο υποείδος. Βρίσκεται δύσκολα αλλά αποτελεί γνώσεις δημοτικού. Που πας χωρίς βάσεις;
The Harder They Fall του Mark Robson (1956)
Η τελευταία ταινία του Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και η δεύτερη του Μαρκ Ρόμπσον με θέμα την πυγμαχία. Γνήσιο νουάρ, βασισμένο σε νουβέλα του Μπαντ Σούλμπεργκ, χαλαρά βασισμένη με τη σειρά της στη παλιότερη μονομαχία του ”κακού” Μαξ Μπάερ και του αμφιλεγόμενου ιταλού Πρίμο Καρνέρα. Μέσα από τη ματιά ενός αθλητικογράφου που αναλαμβάνει χρέη ”επικοινωνιολόγου” για το νέο ταλέντο του αδίστακτου μαφιόζου μάνατζερ (Ροντ Στάιγκερ), αποτυπώνεται όλη η διαστρεβλωμένη ηθική του πυγμαχικού κόσμου. Δυνατό, σαν τον ήχο του υπερόπτη διεκδικητή που φιλάει το καναβάτσο…
Fat City του John Houston (1972)
Ο Στέισι Κιτς είναι ένας ξοφλημένος πυγμάχος που προσπαθεί να πείσει τον εαυτό του ότι δεν έχει ξοφλήσει και στη ζωή. Ο Τζεφ Μπρίτζες μοιάζει να έχει ταλέντο αλλά σίγουρα δεν έχει την καρδιά του πρωταθλητή, ούτε το κίνητρο. Άψογες ερμηνείες, σκηνές πυγμαχίας σε απόλυτη παρακμή και διακριτική σκηνοθεσία από τον μεγάλο Τζον Χιούστον που αφήνει τους ήρωές του να διαχειριστούν την απελπισία τους μόνοι και να φύγουν απ’ το πλάνο χωρίς τυμπανοκρουσίες και διδάγματα.
Rocky του John Avildsen (1976)
Δε χρειάζεται συστάσεις. Υπάρχει στο ντιβιντάδικο της γειτονιάς στα… οσκαρικά.
Million Dollar Baby του Clint Eastwood (2004)
Καλύτερη ταινία της χρονιάς για το 2004, ήταν η δεύτερη πυγμαχική στην ιστορία μετά το ”Ρόκι” που κερδίζει αυτόν τον τίτλο. Η περιπέτεια μιας κοπέλας που βρίσκει στο μποξ την κλίση της και την ευκαιρία να βγει από τη φτώχεια, αλλά τα πράγματα δεν πάνε όπως τα υπολόγιζε. Εξαιρετική σκηνοθεσία από τον Ίστγουντ, έντονες πυγμαχικές σκηνές και τρεις φανταστικές ερμηνείες από τον ίδιο, τη Χίλαρι Σουάνκ και τον Μόργκαν Φρίμαν. Κλασσικό αλλά και βαρύ, πιο πολύ κι από τα πόδια σαραντάρη πυγμάχου…
Τι άλλο να πω, μην κλείνεστε στα σχοινιά, διαρκής κίνηση και σημαδέψτε το σαγόνι!
