Διπλωμένα Φτερά - Θολός Βυθός: Ανιχνεύοντας μνήμες και παιδικές πληγές

«Ήθελα να διασώσω την εποχή όπως την έζησα, όχι μέσα από διαβάσματα. Να περιγράψω φοβερές δοκιμασίες και, μαζί, να σώσω την ψυχή μου»: αυτή ήταν η αφετηρία για τη συγγραφική πορεία του Γιάννη Ατζακά, όπως την έθεσε ο ίδιος σε συνέντευξή του («ΤΑ ΝΕΑ, (28/12/2009). Το αποτέλεσμα ήταν τα δύο (πρώτα) μυθιστορήματά του, «Διπλωμένα φτερά» και «Θολός βυθός», εκ των οποίων το δεύτερο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος.

Και τα δύο μυθιστορήματα είναι αυτοβιογραφικά, κατάδυση του συγγραφέα σε μια δύσκολη παιδική ηλικία, στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου. Και μια διαδρομή που ξεκίνησε από τη Θάσο, όπου μεγάλωσε με τον παππού και τη γιαγιά του, ορφανός από μητέρα και με πατέρα αντάρτη εξαφανισμένο…

Στα «Διπλωμένα φτερά» ξεδιπλώνονται οι πρώτες μνήμες και εικόνες της παιδικής ηλικίας: το σπίτι στο χωριό, τα παιχνίδια, το σχολείο, τα κτήματα. Αλλά και ο απόηχος του εμφυλίου που έφτανε στο νησί μέσα από τις ειδήσεις για τον εξαφανισμένο πατέρα, αλλά και τα τοπικά πάθη που αφορμή ήθελαν να εκδηλωθούν. Και, κυρίως, η στέρηση: της μητέρας, που πέθανε νωρίς, και του πατέρα, που οι περισσότεροι έλεγαν ότι ήταν επίσης νεκρός. Αλλά και η παντοδύναμη παρουσία της πραγματικής μάνας, της γιαγιάς, που πήρε το βάρος της ανατροφής.

Ο «Θολός βυθός» συνεχίζει από εκεί που σταματά το πρώτο βιβλίο: ο μικρός είναι «ανταρτόπληκτος» και του δίνεται η ευκαιρία να εξιλεωθεί για τα «εγκλήματα» του πατέρα στις παιδουπόλεις της βασίλισσας Φρειδερίκης, να γίνει «εθνικά χρήσιμος και άξιος». Και εκεί αρχίζει η αφήγηση μιας άλλης διαδρομής, από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη και τη Βέροια, με εικόνες άλλες. Παιδιά ντυμένα ομοιόμορφα, μικρός στρατός, που μεγαλώνει «σωστά». Και έπειτα, μετά το τέλος της παιδικής ηλικίας, η επαφή με τον έξω (τον πραγματικό) κόσμο και οι νέες ιδέες…

Τα μυθιστορήματα του Γιάννη Ατζακά κερδίζουν τον αναγνώστη με την ειλικρίνειά τους. Εικόνες, αφηγήσεις, μνήμες, όλα είναι με τα μάτια του «παιδιού», όχι σχηματισμένα εκ των υστέρων από έναν ενήλικο. Τα σημεία που ο ενήλικος βυθίζεται σ’ αυτά είναι σαφώς διακριτά, για να αποτυπώσουν τον απόηχο της ιδιότυπης αυτής διαδρομής. Και η συγκίνηση εύλογη, με τη γλύκα (έστω και μιας άλλης) παιδικής ηλικίας.

Τα μυθιστορήματα κερδίζουν τον αναγνώστη και για έναν ακόμη λόγο: τη γνήσια γλώσσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας. Λαϊκός (και όχι λαϊκότροπος ή… λαϊκοτροπίζων) λόγος, άμεσος, ευθύς, ειλικρινής, μεταφέρει με ακρίβεια και ειλικρινά τον απόηχο μιας άλλης, δύσκολης εποχής.

Γιάννης Ατζακάς: «Διπλωμένα φτερά», εκδόσεις «Άγρα», σελίδες 176, τιμή 13 ευρώ / «Θολός βυθός», εκδόσεις «Άγρα», σελίδες 288, τιμή 16 ευρώ