Το μετέωρο βήμα του αστυνόμου Χαρίτου

Εκπλήξεις αρκετές κρύβει το πέμπτο βιβλίο του Πέτρου Μάρκαρη με πρωταγωνιστή τον αστυνόμο Χαρίτο. Μετά τα «Νυχτερινό δελτίο», «Άμυνα ζώνης», «Ο Τσε αυτοκτόνησε» και «Βασικός μέτοχος», ακολουθεί τώρα το «Παλιά, πολύ παλιά», με τον Χαρίτο να βρίσκεται και να δρα στο εξωτερικό, στην Κωνσταντινούπολη.

Ο Χαρίτος βρέθηκε εκεί σ’ ένα ταξίδι μαζί τη σύζυγό του, Αδριανή, όταν ενημερώνεται από την Αθήνα ότι μια 90χρονη, ποντιακής καταγωγής, που έφυγε για την Ελλάδα μετά τα γεγονότα του ’53, πιθανολογείται ότι σκότωσε τον αδελφό της και κατέφυγε στην Πόλη. Ένα νέο γαϊτανάκι φόνων εκεί, με συνδετικό κρίκο πάντα την 90χρονη, στέλνει τον Χαρίτο στα ίχνη της, μαζί με έναν Τούρκο αστυνομικό. Έχοντας καταλάβει ότι η γυναίκα κλείνει παλιούς λογαριασμούς, τους καλούς με κανονική… τυρόπιτα και τους κακούς με δηλητηριασμένη τυρόπιτα, προσπαθούν να προλάβουν τα επόμενα βήματά της. Αλλά τελικά προλαβαίνει εκείνη να κλείσει τον απολογισμό της ζωής της…

Το «Παλιά, πολύ παλιά» κρύβει αρκετές εκπλήξεις όχι μόνο για τους «πιστούς» των περιπετειών του αστυνόμου Χαρίτου, αλλά και για τους νέους του «προσήλυτους». Οι νέοι θα δουν ένα αστυνομικό μυθιστόρημα που δεν είναι και τόσο… αστυνομικό. Οι παλιοί θα δουν έναν διαφορετικό Χαρίτο, έξω απ’ το συνηθισμένο του περιβάλλον, και σ’ ένα ρόλο όχι τόσο ερευνητή όσο παρατηρητή και «καταγραφέα», πραγμάτων, ανθρώπων και συνθηκών μάλλον πρωτόγνωρων γι’ αυτόν.

Ο Χαρίτος κινούνταν σ’ ένα περιβάλλον απολύτως υπαρκτό και σύγχρονο, όπως το διαμόρφωνε το «ρεπορτάζ» του Μάρκαρη: ο κόσμος της τηλεόρασης, της διαφήμισης, των λαθρομεταναστών, της Αθήνας τελικά. Τώρα, στο περιβάλλον της Πόλης, η ιστορία, η ιδιόμορφη κληρονομιά της ελληνικής μειονότητας, η σύγχρονη Τουρκία, η ίδια η τοπιογραφία της Πόλης τον κάνουν να συμπεριφέρεται διαφορετικά. Κι ακόμα η έλλειψη των συνήθων καβγάδων με τον προϊστάμενό του, τον Γκίκα, οι μουρμούρες με τους βοηθούς του, το κυκλοφοριακό πρόβλημα της Αθήνας, του αφαιρούν συχνά αυτή τη νευρώδη ενεργητικότητα και διέγερση, τον τραβούν σαν αργόσυρτος ανατολίτικος σκοπός στα ίχνη ενός φαντάσματος που προσπαθεί να καταγράψει.

Ο Χαρίτος, σ’ αυτό το έργο, είναι μετέωρος. Ακουμπά στην ιδιότητά του του αστυνομικού, στα συνήθη οικογενειακά του και υπηρεσιακά του μπερδέματα, στην «μπάτσικη» νοοτροπία του, αλλά χρειάζεται οδηγούς: τον Τούρκο συνάδελφο (και μετανάστη εκ Γερμανίας), την Πολίτισσα ξεναγό (και τέλος φίλη), τους τόσο αποτελεσματικούς στα μποτιλιαρίσματα Τούρκους αστυνομικούς. Και, πάνω απ’ όλα, έχει να μαθαίνει (και να κατανοεί) πάρα πολλά, για πρώτη φορά.

Το «Παλιά, πολύ παλιά» εκτός από αστυνομικό μυθιστόρημα, φαίνεται να είναι και το προσωπικό ξεκαθάρισμα λογαριασμών του ίδιου του συγγραφέα, του Πέτρου Μάρκαρη. Πολίτης ο ίδιος, φαίνεται να τακτοποιεί κι αυτός παλιούς λογαριασμούς με διαδεδομένες κοινοτοπίες και στρεβλές αντιλήψεις για την Κωνσταντινούπολη και τους Έλληνές της και μ’ ένα εύρος θεμάτων από την αντιμετώπιση των μειονοτήτων μέχρι το πώς πρέπει να τρώγονται τα… λαδερά. Κι αυτό μέσα από το μπρούτο, στεγνό και πρακτικό βλέμμα του Χαρίτου.

Ίσως, σε κάποιους, κάποια σημεία του βιβλίου φανούν άνισα, σαν ο συγγραφέας να είχε αποφασίσει από χρόνια να τα τοποθετήσει εκεί. Κάποια άλλα ίσως φανούν συγκλονιστικά (ιδίως η συζήτηση του Χαρίτου με τον Τούρκο αστυνομικό –μειονότητα ο ίδιος μες στην πατρίδα του- για τις μειονότητες). Σε γενικές γραμμές, όμως, η αίσθηση που μένει είναι αυτή του ανολοκλήρωτου, του μετέωρου, του λογαριασμού που τελικά δεν κλείνει. Σαν ιδέα που εκκολάπτεται και δεν έχει προλάβει να σχηματοποιηθεί.

Ο γράφων (πιστός κι απόλυτος fan του Χαρίτου) περιμένει το επόμενο βιβλίο για να λάβει τις όποιες απαντήσεις, με την ευχή να εκδοθεί αυτό Παρασκευή για να το «τσακίσει» με την ησυχία του το Σαββατοκύριακο…

Χ. Ζαρίφης

(Πέτρος Μάρκαρης, «Παλιά, πολύ παλιά», εκδόσεις «Γαβριηλίδης», σελίδες 350, τιμή 21,95 ευρώ)