Δημήτρης Αντωνίτσης: 17 καλοκαίρια… bibelot στην Ύδρα

της Ιωάννας Γκομούζα

Καλοκαίρι του 2000, φρέσκια ακόμα στη δημοσιογραφία, θυμάμαι να περιεργάζομαι στο γραφείο ένα διαφορετικό μπλε σχολικό τετράδιο. Ήταν η πρώτη χρονιά που ο Δημήτρης Αντωνίτσης άναψε τη μηχανή του Hydra School Projects κι ο πρώτος από τους καταλόγους της διοργάνωσης σε… σχολικό φορμά που έμελλε να ξεφυλλίζουμε με ενδιαφέρον κάθε χρόνο τέτοια εποχή μέχρι και σήμερα.

Θέλοντας να προτείνει ένα «άνοιγμα προς τα έξω» αλλά και να παραθερίζει στην αγαπημένη του Ύδρα μπήκε σ’ αυτή την περιπέτεια. «Πρόθεσή μου ήταν να δημιουργήσω μια πλατφόρμα σύγχρονης τέχνης όπου να μπορώ να παρουσιάζω δουλειές που οι γκαλερί είτε δεν τους συμφέρει να δείξουν γιατί δεν είναι μέσα στο art market της Ελλάδας – έργα καλλιτεχνών πάρα πολύ γνωστών ή άγνωστων ακόμα – είτε δουλειές που είναι πάρα πολύ πειραματικές. Δημιουργίες που εμένα προσωπικά με ενδιαφέρουν και ανθρώπων των οποίων οι ιδέες έχουν βαρύτητα», μου εξήγησε το σκεπτικό.

Κάπως έτσι κύλησαν δεκαεπτά καλοκαίρια και οι εκθέσεις που επιμελείται ο γνωστός εικαστικός, αρχικά στο Δημοτικό και κατόπιν στο Σαχτούρειο Γυμνάσιο, έγιναν απαράβατο ραντεβού για κάθε φιλότεχνο που πατά το πόδι του στην Ύδρα. «Όχι για τους σκαφάτους» διευκρινίζει. «Αυτοί πηγαίνουν ως τα κοσμηματοπωλεία. Σ’ έμενα έρχεται αυτός που θέλει να δει κάτι και, προσηλωμένος, ανεβαίνει όλα τα σκαλιά κάθιδρος», λέει με νόημα και με χαρά μου επισημαίνει τη δημοσίευση για τη φετινή του έκθεση στις επιλογές των κριτικών του περίφημου Artforum.

Ξεφυλλίζοντας τα σχολικά τετράδια του Hydra School Projects θα θυμηθείς τουλάχιστον 200 καλλιτέχνες, κάποιοι από τους οποίους πρωτοέδειξαν δουλειά τους στην Ελλάδα εδώ, και εκατοντάδες έργα. Τα μποτάρι της Κορεάτισσας Κιμσούτζα, τα βίντεο-πορτρέτα του Μπομπ Ουίλσον, τα κεντήματα του Φραντσέσκο Βετζόλι, δημιουργίες από τους Φραντς Βεστ, Νέιτ Λόουμαν, Τζος Σμιθ, Σκοτ Κάμπελ, Χάνα Λίντεν, τους M/M Paris, αλλά και την τελευταία ελαιογραφία του πολυπράγμονα καλλιτέχνη και επιδραστικού τεχνοκριτικού Ρενέ Ρικάρντ.



«Η φετινή, με τίτλο “Bibelot”, εστιάζει στη λατρεία του αντικειμένου και συγκεκριμένα στην προβολή συναισθημάτων αγάπης και, ορισμένες φορές, πάθους ως προς το συλλέγειν και το διακοσμείν». Όσοι δε λογαριάσετε τον ανήφορο για το ιστορικό σχολείο, στα δωμάτιά του θα αντικρύσετε δημιουργίες των Ντάμιεν Χιρστ, Μάρτιν Κιπενμπέργκερ, Γκόσκα Μασούγκα, ανερχόμενων καλλιτεχνών (όπως του βοηθού του Ουρς Φίσερ, Αλεξάντερ Ίγκλετον, της νεαρής καναδής γλύπτριας Κλόι Γουάιζ, της εικαστικού και κινηματογραφίστριας Λόλας Σνάμπελ) αλλά και λαογραφικά και tribal αντικείμενα.

Έτσι, πλάι στην εγκατάσταση Boy and Girl της Μασούγκα, δύο πανύψηλες φιγούρες από κορμούς δέντρων που είχε παρουσιάσει στην Tate Britain, φιγουράρουν τρία ξύλινα καρεκλάκια λαϊκού ντιζάιν 150 ετών από την Κρήτη. Λίγα βήματα παραπέρα, το τασάκι του Κιπενμπέργκερ, τα bongs από φυσητό γυαλί του Ίγκλετον και οι καραμελωτές κουβέρτες των γιαγιάδων μας συνθέτουν ένα σύνολο με αναφορές στην ψυχεδέλεια, ενώ τα σχέδια του Στήβεν Γιανάκου, τα γλυπτά του Σπύρου Τζήμα και της Μέρετ Όπενχάιμ και το έπιπλο-τουαλέτα του Ματία Μπονέτι παραπέμπουν σε ένα περιβάλλον ματαιοδοξίας και ερωτισμού.

Aναδρομή στα καλοκαίρια του Hydra School Projects

Με τέτοιο... ρόστερ καλλιτεχνών να τον συντροφεύει κάθε καλοκαίρι, δύσκολο να μην ζητήσεις από τον Δημήτρη πληροφορίες και υλικό για τα περασμένα. Κι έτσι που ήταν ζεστό το απομεσήμερο, την κουβέντα δρόσισαν αφηγήσεις για ιδιαίτερες, συγκινητικές στιγμές αλλά και πολλά ευτράπελα. Δεν νομίζω ότι έχω γελάσει τόσο πολύ άλλοτε σε μια συνέντευξη.



«Η πρώτη έκθεση του Hydra School Projects ήταν το 2000 το “Camp Summer”. Κάναμε διάφορες τρέλες. Ο Ηλίας Παπαηλιάκης ζωγράφισε μία ολόκληρη σχολική αίθουσα στο Δημοτικό, ένα αφαιρετικό σύμπλεγμα με ρόδα από γραφίτη και πράσινες κουκίδες. Το έργο το χαρίσαμε στο δήμο Ύδρας. Ελπίζω να σώζεται ακόμα. Έξι χρόνια μετά την έκθεση που το είδα, ήταν σε ακόμα καλύτερη κατάσταση γιατί μέσα στα ρόδα έκρυβαν οι μαθητές διάφορα σκονάκια!

Τότε φέραμε και το φοβερό “Majestic Splendour” της κορεάτισσας Λι Μπουλ, που είχε βραβευτεί στη Μπιενάλε Βενετίας και αργότερα το έδειξε στο MoMΑ. Πρόκειται για μία εγκατάσταση με ψάρια τα οποία βρίσκονται μέσα σε υπερμαγγανικό κάλιο και μουμιοποιούνται το καθένα μέσα στη σακούλα του, στα οποία η Λι βάζει λαμπερά κορεάτικα ψιμύθια που φορούσαν στα μαλλιά τους οι παλλακίδες. Η ζωή φεύγει, το ψιμύθιο παραμένει.

Η Λι μου έστειλε τα σακουλάκια, τα ψιμύθια και τις οδηγίες για το πώς να στήσω το έργο. Έπρεπε να βρω 40 κουτσομούρες από ένα συγκεκριμένο μέγεθος, οπότε κατέβαινα στις τράτες με ένα υπόδειγμα τσιπούρας που είχε φτάσει από τη Σεούλ. Είχε μεγάλη πλάκα: για τους ψαράδες ήμουν αυτός που δεν αγόραζε τις κουτσομούρες με το κιλό αλλά με το μέγεθος! Μάλιστα, στην επεξεργασία, χάσαμε μια – δυο γιατί κάποιες γάτες ήταν πιο γρήγορες και μας τις έφαγαν».

«Η δεύτερη έκθεση είχε να κάνει πολύ περισσότερο με αφαίρεση, λεγόταν “Αύρα και Ενσάρκωση”. Συμμετείχαν μεταξύ άλλων οι Μπράις και Έλεν Μάρντεν, οι οποίοι έδειξαν για πρώτη φορά στον ίδιο χώρο έργα τους που έκαναν για την έκθεση, η ζωγράφος Ελένη Χριστοδούλου, ο Γιώργος Σαπουντζής, φοιτητής ακόμα. Το πόστερ της έκθεσης κοσμούσε η μοναχή Πελαγία η οποία μας κάλεσε να περάσουμε ένα υπέροχο μεσημεριανό μαζί της στο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου. Επειδή όμως ο δρόμος για το μοναστήρι είναι μιάμιση ώρα ανάβαση, μας φόρτωσαν στη σκουπιδιάρα του δήμου, στην καρότσα του φορτηγού, καμιά δεκαριά άτομα. Ήταν σαν εκδρομή σε παλιά ελληνική ταινία αλλά και με μυρωδιά από σκουπίδια…».

«Στο “Disturb” το 2002 θα έβλεπες πολύ ωραία έργα των Τρέισι Έμιν, Τόμας Γκρούνφελντ, Έρο Προύιτ, Τζέιμς Ράιλι, Αντρές Σεράνο, Φραντσέσκο Βετσόλι, σχετικά με την έννοια της ενόχλησης. Η Μαργαρίτα Καραπάνου είχε συγκινηθεί πάρα πολύ και ερχόταν να τα δει μέρα παρά μέρα, σχεδόν εμμονικά. Στο τέλος μάλιστα μου έγραψε ένα χειρόγραφο κείμενο για την έκθεση με τίτλο “Σαν τους εφιάλτες μου” που είχε να κάνει με τη ματιά και τη σκληρότητα της έκθεσης. Ήταν πάρα πολύ έντονο, ένας τόσος σημαντικός άνθρωπος να σου αφήσει κάτι τέτοιο».



«Το 2004 κάλεσα τους Immitation of Christ να σχεδιάσουν μια συλλογή υψηλής ραπτικής για το πρότζεκτ “Prema(cul)ture» το οποίο αφορούσε το πρόωρο (premature) αλλά και αυτό που θα έχει ένα μεγάλο αντίκτυπο στην τέχνη. Στη σχετική περφόρμανς, η Κλόε Σεβινί και άλλα 17 μοντέλα έβγαιναν από ένα καΐκι στο λιμάνι και περπατούσαν, σχεδόν ημίγυμνες, μέχρι το σχολείο, όπου καθόντουσαν σε συγκεκριμένους χώρους και φορούσαν τα ρούχα-έργα. Όλη η πιτσιρικαρία του νησιού είχε πάρει από πίσω την πομπή και ήταν η έκθεση στην οποία είχαν έρθει πιο μαζικά από κάθε άλλη πιτσιρίκια στο σχολείο! Ερχόντουσαν και τις επόμενες εβδομάδες για να ψάξουν τις κοπέλες στο χώρο και έπρεπε να τους εξηγήσω ότι τα μοντέλα ήταν εδώ μόνο για τα εγκαίνια.

Τη συγκεκριμένη έκθεση επισκέφθηκε και η Μπιορκ, η οποία μου είπε ότι της άρεσε πάρα πολύ “το έργο στο προαύλιο” ρωτώντας με πόσο κοστίζει. Εγώ βέβαια θυμόμουν ότι δεν είχα κάποιο έργο σ’ αυτό τον χώρο. Ανεβήκαμε μαζί στο προαύλιο και ήταν ένα πλαστικό ποτηράκι το οποίο ο αέρας το πήγαινε πότε αριστερά πότε δεξιά και έκανε ένα συγκεκριμένο ήχο. Αυτό ήθελε η Μπιορκ. Δεν της το πούλησα φυσικά και δεν της είπα ότι δεν είναι έργο. Αλλά εκεί φαίνεται πώς η αρχιτεκτονική, πώς ο χώρος καθυποτάσσει τις αισθήσεις μας και αντιλαμβανόμαστε ένα πεταμένο πλαστικό ποτήρι σε ένα πέτρινο δάπεδο ως έργο τέχνης. Βλέποντάς το μέσα από τη ματιά της Μπιορκ, της δίνω δίκιο. Έτσι ήταν τη δεδομένη στιγμή με το αεράκι και με το δάπεδο από κόκκινη πλάκα Δοκού.

»Εκείνη τη χρονιά στην έκθεση συμμετείχε και η Κιμσούτζα με τον μπόγο που κάνει, το περίφημο μποτάρι, και μία σειρά από κορεάτικα κλινοσκεπάσματα κρεμασμένα σαν σε μπουγάδα. Αφού ετοιμάσαμε την εγκατάσταση, την πήγα να μείνει στη Σχολή Καλών Τεχνών, όπου τότε δούλευε ως επιστάτης ένας απίστευτος τύπος, ο αείμνηστος κύριος Νίκος. Ξέρεις πόσο ταπεινή είναι η Κιμσούτζα. Βλέποντάς μας ο κυρ Νίκος, ο οποίος είχε πιει και δύο ποτηράκια, μου ζητά να υπογράψω στο βιβλίο επισκεπτών νομίζοντας ότι εγώ θα έμενα στη Σχολή και μου λέει: “Δε μ’ λες, όταν τελειώσει με το κρεβάτι σου, δεν της λες να κάνει μία και τις τουαλέτες γιατί η καθαρίστριά μας έχει να περάσει κάποιες μέρες;”.



«Θυμάσαι το “The Simple Life” το 2005; Είχα καλέσει και τη Γεωργία Σαγρή να συμμετέχει. Η αρχική της ιδέα, που τελικά δεν υλοποίησε, ήταν να αφήσει ένα καναρίνι στην αίθουσα και ανάλογα με τις κινήσεις του να κάνει και αυτή τη δική της περφόρμανς. Είχα τότε βοηθό τον Γρηγοράκη, ένα πολύ καλό παιδί Ελληνοβέλγο, ο οποίος ήξερε ελληνικά αλλά τα ελληνικά ενός παιδιού που έχει πάει σε γαλλικό σχολείο. Του αναθέτω λοιπόν να βοηθήσει τη Γεωργία, στην οποία έχω επισημάνει ότι έπρεπε να βάλουμε ένα δίχτυ στην πόρτα για να μη φύγει το καναρίνι. Κάποια στιγμή μου τηλεφωνεί ο Γρηγόρης έντρομος και μου λέει “πάω να πάρω φιλέτο για το πουλί της Γεωργίας”. Aυτό που εννοούσε ήταν ότι για το καναρίνι της Γεωργίας χρειαζόμαστε φιλέ, δηλαδή δίχτυ. Είχαμε χαθεί στη μετάφραση! Τελικά βέβαια αντί να κρεμάσουμε το κλουβί με το πουλί, στην έκθεση “κρεμάσαμε” την ίδια τη Γεωργία στις δοκούς της δίριχτης στέγης. Έμπαινες σε έναν άδειο, ημιφωτισμένο χώρο και την άκουγες να αγκομαχά και να φωνάζει. Ήταν από τις καλύτερες περφόρμανς της που έχω δει».

«Στο “Mash up” το 2011 έδειξα και φωτογραφίες του Γιούργκεν Τέλλερ, πολύ προκλητικές. Είχαν γίνει στο σπίτι του εστέτ ντιζάινερ-εφευρέτη Κάρλο Μολίνο στο Τορίνο με το μοντέλο Κρίστι ΜακΜέναμι. Είναι μια δουλειά που ξεφεύγει από τη φωτογράφηση μόδας γιατί η Κρίστι είναι γυμνή και αποκαλύπτει διάφορα σημεία του σώματός της. Το συγκεκριμένο πρότζεκτ τυπώθηκε στο περιοδικό “032C” στη Γερμανία και δεν το άφηναν να κυκλοφορήσει στη διακίνηση του γερμανικού Τύπου. Εγώ ως επιμελητής έδειξα αυτές τις εικόνες εδώ και δεν είχα κανένα πρόβλημα».

«Και πώς να ξεχάσω την Κέιτ Μος στην έκθεση “(Ο)IKEA” το 2012. Ενθουσιάστηκε τόσο με δύο πορνογραφικές κουρτίνες-κεντήματα του Κωνσταντίνου Λαδιανού που έβαλε τον τότε άνδρα της να γδυθεί και ξαφνικά γδύθηκε κι εκείνη για να ποζάρουν γυμνοί με τις κουρτίνες. Ευτυχώς που τις αγόρασαν!»