Εικαστικό εναλλακτικό "σχολείο" στην άκρη του Αιγαίου
Ένα διαφορετικό σχολείο – «κρατήρας διάχυσης ιδεών» λειτούργησε φέτος στα Λουτρά Νισύρου. Για όλα «φταίει» το Sterna Art Project και ο Άγγελος Πλέσσας.
της Ιωάννας Γκομούζα
Τι μπορεί να προκύψει όταν δέκα καλλιτέχνες και επιμελητές, από διαφορετικές γωνιές του κόσμου, συναντιούνται για μια ντουζίνα ημέρες στην ηφαιστειακή γη της Νισύρου; Και τι σόι «σχολείο» μπορεί να λειτουργήσει στα ιστορικά λουτρά του Μανδρακίου ένας διακεκριμένος εικαστικός ο οποίος, κατά δήλωσή του, δεν αγάπησε το σχολείο;
Κάτι «μακριά από τις βασικές πρακτικές λειτουργίες της διεθνούς και τοπικής καλλιτεχνικής σκηνής, που βασίζεται στην παραγωγή αντικειμένων προς πώληση και τώρα επεκτείνεται σε νησιά και τουριστικά θέρετρα», ήρθε η απάντηση από τον Άγγελο Πλέσσα.
Ο γνωστός εικαστικός και κάτοχος του τελευταίου βραβείου του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ πήρε την πρόσκληση από το Sterna Art Project να ενορχηστρώσει τη δεύτερη εικαστική συνάντηση του οργανισμού σ’ αυτή την ιδιαίτερη, ιαματική γωνιά των Δωδεκανήσων. Μαζί με τους Ανδρέα Αγγελιδάκη, Sepake Angiama, Agniezska Gratza, Paolo Thorsen-Nagel, Quinn Latimer, Oliver Laric, Arvo Leo, Mia Lundstrom και Garrett Nelson έφτασαν στο νησί του Γίγαντα Πολυβώτη φέρνοντας ιδέες, παρατηρήσεις και προβληματισμούς ώστε να πειραματιστούν με το βιωματικό. Μια εμπειρική διαδικασία που είχε ως στόχο να εμπλέξει στο δίχτυ της όχι μόνο τους συμμετέχοντες αλλά και το κοινό, πέρα από κανόνες ιεραρχίας και ακαδημαϊκής παιδαγωγικής.
Καθώς το εργαστήρι έχει πλέον ολοκληρωθεί και τα αποτυπώματά του παρουσιάζονται στο χώρο έως τις 20/8, ο Άγγελος Πλέσσας αναπολεί στιγμές, προθέσεις, ακόμα και αστεία παραλειπόμενα που έδωσαν τις συντεταγμένες γι’ αυτή την θερινή καλλιτεχνική συνύπαρξη.
«Από μικρός δεν αγαπούσα το ελληνικό σχολείο. Θεωρώ ότι είναι η κύρια αιτία του πώς φτάσαμε μέχρι εδώ. Μας έκανε νωθρούς, παθητικούς δέκτες πληροφοριακής σαβούρας, αλλά το ίδιο αφορά και σχολεία στο εξωτερικό που απλά κερδοσκοπούν σε βάρος των Ελλήνων γονιών που θέλουν το παιδί τους να σπουδάσει σε ένα “καλό” σχολείο.
Από την άλλη έχω καλές αναμνήσεις από αυθόρμητα εκπαιδευτικά προγράμματα που έκανα ως παιδί τα καλοκαίρια. Λίγο από την παιδική ηλικία αναβιώνω, αυτά που ήθελα πάντα να κάνω ξεκινώντας τα με φίλους αλλά και άγνωστους.
«Το Πρωτόκολλο Πειραματικής Εκπαίδευσης είναι ένα εναλλακτικό σχολείο που σκοπό έχει την απάλειψη κάθε είδους παιδαγωγικής ιεραρχίας και δογματικού προσηλυτισμού σε οποιοδήποτε τομέα των τεχνών και γραμμάτων. Είναι ένας ανοικτός πυλώνας μάθησης όπου η σχέση μαθητή και μαθητευόμενου είναι αμφίρροπη, συνεργατική με ποικίλη θεματολογία, που θα συμβαίνει από εδώ και στο εξής σε διάφορες περιοχές στην επαρχία. Είναι ένα σχολείο με ίσα και ανοικτά πνευματικά δικαιώματα μεταξύ των παρευρισκόμενων. Είναι θα έλεγα ένας κρατήρας διάχυσης ιδεών. Είναι ένα ανοικτό βιβλίο, ένα ανοικτό λογισμικό, μια ανοικτή σχέση! Επίσης είναι έτοιμο να το διαχειριστεί όποιος θέλει εκτός του ελέγχου μου... Σκεφτείτε κάτι σαν σκυταλοδρομία».
«Αποφάσισα να οργανώσω αυτή τη δράση φέτος καταρχήν γιατί δεν είχα πάει ποτέ στην Νίσυρο και μου αρέσει το άγνωστο περιβάλλον για να ξεκινήσω κάτι καινούργιο. Αυτό το έμαθα στην ψυχοθεραπεία που νομίζω ότι είναι το καλύτερο “σχολείο” που έχω κάνει. Γιατί μαθαίνεις πρώτα για τον εαυτό σου και εκεί μαθαίνεις για το άγνωστο, το ασυνείδητο για την αυθόρμητη αντίδραση και εξέλιξη που μόνο ένας νέος τόπος και χώρος θα φέρει. Για μένα αυτό το project έχει χαρακτήρα ψυχοθεραπευτικό και ο αυθορμητισμός, η περιέργεια που γεννιέται με κάτι άγνωστο έχει πολύ ενδιαφέρον και γενικά στην δουλειά μου με τραβάει.... Νομίζω πώς ήταν καλή συγκυρία ασφαλώς και η πρόσκληση μου από τη Sterna και ευτυχώς δεν το μετάνιωσα».
«Πώς λειτουργεί στην πράξη αυτό το “σχολείο”; Ξεκινάει κάποιος με κάτι που τον αφορά την τρέχουσα στιγμή ή το τελευταίο διάστημα. Για παράδειγμα, ο Όλιβερ Λάρικ μας έμαθε βραζιλιάνικο Ζίου Ζίτσου με καθημερινά μαθήματα στην καυτερή μαύρη παραλία. Ο ίδιος το μαθαίνει εντατικά τον τελευταίο καιρό και μας εξηγούσε πως αυτό είναι το τέλειο αντίδοτο στην «αμφιθυμία» της ζωής του ως καλλιτέχνη.
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης έκανε ένα εργαστήριο που λεγόταν “Πώς να κάνεις ένα ηφαίστειο” που εξελίχθηκε από ένα εργαστήριο βασισμένο σε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, σε περφόμανς και μία ομαδική συνεδρία κατά την οποία όλοι μίλησαν για στιγμές που τους ήρθε αυθόρμητος θυμός και όλοι μάθαμε διάφορα πράγματα ο ένας για τον άλλον, πολύ σημαντικές πληροφορίες που αφορούσαν τη δουλειά, προσωπικές σχέσεις αλλά και τελείως άσχετες πλευρές της ζωής μας».
«Η βασική πρακτική λειτουργία του σχολείου είναι να είναι μακριά από τις βασικές πρακτικές λειτουργίες της διεθνούς και τοπικής καλλιτεχνικής σκηνής που βασίζεται στην παραγωγή αντικειμένων προς πώληση και τώρα επεκτείνεται σε νησιά και τουριστικά θέρετρα».
«Από αυτή τη δράση δεν έχουν προκύψει έργα, έχουν προκύψει ίχνη μιας εντατικής συγκατοίκησης 12 ατόμων. Δεν μας ενδιαφέρει η παραγωγή προσωπικών αντικειμένων αλλά οι συνεργίες ιδεών».
«Στο πρότζεκτ συμμετέχουν και αρκετοί ξένοι καλλιτέχνες οι οποίοι ήρθαν να δημιουργήσουν στην Ελλάδα με μη ναρκισσιστική διάθεση. Με εντυπωσίασε το ότι υπήρχε μια ευλάβεια. Η εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό είναι πολύ καλύτερη από ότι ήταν παλιότερα, δηλαδή την εποχή που παρίστανε την μικρομέγαλη νεόπλουτη Ευρωπαία».
«Είχαμε άμεσες πρωτοβουλίες και απαντήσεις στο νησί από το κοινό. Τοιχοκολλήθηκε παντού ένα πόστερ σχετικά με παράλληλο πρότζεκτ, (φυσικά) εκπαιδευτικό, με εισηγητές τον Άνις Καπούρ και τον Μάρτιν Κιπενμπέργκερ! Ήταν ένα αστείο με κρυφό δημιουργό, αλλά αν δεν μάθουμε από το χιούμορ πρώτα, τι θα μάθουμε;
Είχαμε βέβαια και κανονικό κοινό, αρχικά από τα Λουτρά. Σε όλες τις συνάξεις μας σχεδόν είχαμε μια παρέα ηλικιωμένων Ροδιτισσών που έμεναν εκεί μαζί μας και έρχονται στα Λουτρά της Νισύρου από το 1974. Μας ρωτούσαν και τις ρωτούσαμε διάφορα πράγματα. Στο τέλος μας είπαν ότι θα συνεχίσουν εκείνες το σχολείο... Ακόμα δεν έμαθα τι έγινε!».
«Μου άρεσαν τα πάντα στην Νίσυρο. Φαγητό και μπάνιο φανταστικά παντού και φυσικά ο μνημειακός κρατήρας που ακόμα κοχλάζει ο “δράκος” μέσα του! Επίσης, η βόλτα στην Στρογγυλή με ένα τοπικό καϊκάκι που ήταν η αφορμή για το εργαστήριο/περφόμανς με τίτλο “ηφαιστειακό μπάνιο” της τεχνοκριτικού και συγγραφέως Agniezska Gratza, η οποία το κολύμπησε περιμετρικά εξ’ ολοκλήρου.
Η Στρογγυλή είναι ένας αφιλόξενος κρατήρας-νησί ανοικτά της Νισύρου που στις όχθες της “αφρίζει” ζεστό θειούχο νερό. Κολυμπώντας ανακαλύπτεις ταυτόχρονα ενεργές “φλέβες” του ηφαιστείου . Ήταν η πρώτη φορά που είδα αετούς, που πετούσαν σχεδόν επιθετικά από πάνω μας. Οι Νισύριοι δεν μπορούσαν να το πιστέψουν ότι πήγαμε εκεί αλλά στο τέλος έμαθαν και αυτοί κάτι από εμάς. Τελικά όλοι πέρασαν ωραία!».
Τι μπορεί να προκύψει όταν δέκα καλλιτέχνες και επιμελητές, από διαφορετικές γωνιές του κόσμου, συναντιούνται για μια ντουζίνα ημέρες στην ηφαιστειακή γη της Νισύρου; Και τι σόι «σχολείο» μπορεί να λειτουργήσει στα ιστορικά λουτρά του Μανδρακίου ένας διακεκριμένος εικαστικός ο οποίος, κατά δήλωσή του, δεν αγάπησε το σχολείο;
Κάτι «μακριά από τις βασικές πρακτικές λειτουργίες της διεθνούς και τοπικής καλλιτεχνικής σκηνής, που βασίζεται στην παραγωγή αντικειμένων προς πώληση και τώρα επεκτείνεται σε νησιά και τουριστικά θέρετρα», ήρθε η απάντηση από τον Άγγελο Πλέσσα.
Ο γνωστός εικαστικός και κάτοχος του τελευταίου βραβείου του Ιδρύματος ΔΕΣΤΕ πήρε την πρόσκληση από το Sterna Art Project να ενορχηστρώσει τη δεύτερη εικαστική συνάντηση του οργανισμού σ’ αυτή την ιδιαίτερη, ιαματική γωνιά των Δωδεκανήσων. Μαζί με τους Ανδρέα Αγγελιδάκη, Sepake Angiama, Agniezska Gratza, Paolo Thorsen-Nagel, Quinn Latimer, Oliver Laric, Arvo Leo, Mia Lundstrom και Garrett Nelson έφτασαν στο νησί του Γίγαντα Πολυβώτη φέρνοντας ιδέες, παρατηρήσεις και προβληματισμούς ώστε να πειραματιστούν με το βιωματικό. Μια εμπειρική διαδικασία που είχε ως στόχο να εμπλέξει στο δίχτυ της όχι μόνο τους συμμετέχοντες αλλά και το κοινό, πέρα από κανόνες ιεραρχίας και ακαδημαϊκής παιδαγωγικής.
Καθώς το εργαστήρι έχει πλέον ολοκληρωθεί και τα αποτυπώματά του παρουσιάζονται στο χώρο έως τις 20/8, ο Άγγελος Πλέσσας αναπολεί στιγμές, προθέσεις, ακόμα και αστεία παραλειπόμενα που έδωσαν τις συντεταγμένες γι’ αυτή την θερινή καλλιτεχνική συνύπαρξη.
«Από μικρός δεν αγαπούσα το ελληνικό σχολείο. Θεωρώ ότι είναι η κύρια αιτία του πώς φτάσαμε μέχρι εδώ. Μας έκανε νωθρούς, παθητικούς δέκτες πληροφοριακής σαβούρας, αλλά το ίδιο αφορά και σχολεία στο εξωτερικό που απλά κερδοσκοπούν σε βάρος των Ελλήνων γονιών που θέλουν το παιδί τους να σπουδάσει σε ένα “καλό” σχολείο.
Από την άλλη έχω καλές αναμνήσεις από αυθόρμητα εκπαιδευτικά προγράμματα που έκανα ως παιδί τα καλοκαίρια. Λίγο από την παιδική ηλικία αναβιώνω, αυτά που ήθελα πάντα να κάνω ξεκινώντας τα με φίλους αλλά και άγνωστους.
«Το Πρωτόκολλο Πειραματικής Εκπαίδευσης είναι ένα εναλλακτικό σχολείο που σκοπό έχει την απάλειψη κάθε είδους παιδαγωγικής ιεραρχίας και δογματικού προσηλυτισμού σε οποιοδήποτε τομέα των τεχνών και γραμμάτων. Είναι ένας ανοικτός πυλώνας μάθησης όπου η σχέση μαθητή και μαθητευόμενου είναι αμφίρροπη, συνεργατική με ποικίλη θεματολογία, που θα συμβαίνει από εδώ και στο εξής σε διάφορες περιοχές στην επαρχία. Είναι ένα σχολείο με ίσα και ανοικτά πνευματικά δικαιώματα μεταξύ των παρευρισκόμενων. Είναι θα έλεγα ένας κρατήρας διάχυσης ιδεών. Είναι ένα ανοικτό βιβλίο, ένα ανοικτό λογισμικό, μια ανοικτή σχέση! Επίσης είναι έτοιμο να το διαχειριστεί όποιος θέλει εκτός του ελέγχου μου... Σκεφτείτε κάτι σαν σκυταλοδρομία».
«Αποφάσισα να οργανώσω αυτή τη δράση φέτος καταρχήν γιατί δεν είχα πάει ποτέ στην Νίσυρο και μου αρέσει το άγνωστο περιβάλλον για να ξεκινήσω κάτι καινούργιο. Αυτό το έμαθα στην ψυχοθεραπεία που νομίζω ότι είναι το καλύτερο “σχολείο” που έχω κάνει. Γιατί μαθαίνεις πρώτα για τον εαυτό σου και εκεί μαθαίνεις για το άγνωστο, το ασυνείδητο για την αυθόρμητη αντίδραση και εξέλιξη που μόνο ένας νέος τόπος και χώρος θα φέρει. Για μένα αυτό το project έχει χαρακτήρα ψυχοθεραπευτικό και ο αυθορμητισμός, η περιέργεια που γεννιέται με κάτι άγνωστο έχει πολύ ενδιαφέρον και γενικά στην δουλειά μου με τραβάει.... Νομίζω πώς ήταν καλή συγκυρία ασφαλώς και η πρόσκληση μου από τη Sterna και ευτυχώς δεν το μετάνιωσα».
«Πώς λειτουργεί στην πράξη αυτό το “σχολείο”; Ξεκινάει κάποιος με κάτι που τον αφορά την τρέχουσα στιγμή ή το τελευταίο διάστημα. Για παράδειγμα, ο Όλιβερ Λάρικ μας έμαθε βραζιλιάνικο Ζίου Ζίτσου με καθημερινά μαθήματα στην καυτερή μαύρη παραλία. Ο ίδιος το μαθαίνει εντατικά τον τελευταίο καιρό και μας εξηγούσε πως αυτό είναι το τέλειο αντίδοτο στην «αμφιθυμία» της ζωής του ως καλλιτέχνη.
Ο Ανδρέας Αγγελιδάκης έκανε ένα εργαστήριο που λεγόταν “Πώς να κάνεις ένα ηφαίστειο” που εξελίχθηκε από ένα εργαστήριο βασισμένο σε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, σε περφόμανς και μία ομαδική συνεδρία κατά την οποία όλοι μίλησαν για στιγμές που τους ήρθε αυθόρμητος θυμός και όλοι μάθαμε διάφορα πράγματα ο ένας για τον άλλον, πολύ σημαντικές πληροφορίες που αφορούσαν τη δουλειά, προσωπικές σχέσεις αλλά και τελείως άσχετες πλευρές της ζωής μας».
«Η βασική πρακτική λειτουργία του σχολείου είναι να είναι μακριά από τις βασικές πρακτικές λειτουργίες της διεθνούς και τοπικής καλλιτεχνικής σκηνής που βασίζεται στην παραγωγή αντικειμένων προς πώληση και τώρα επεκτείνεται σε νησιά και τουριστικά θέρετρα».
«Από αυτή τη δράση δεν έχουν προκύψει έργα, έχουν προκύψει ίχνη μιας εντατικής συγκατοίκησης 12 ατόμων. Δεν μας ενδιαφέρει η παραγωγή προσωπικών αντικειμένων αλλά οι συνεργίες ιδεών».
«Στο πρότζεκτ συμμετέχουν και αρκετοί ξένοι καλλιτέχνες οι οποίοι ήρθαν να δημιουργήσουν στην Ελλάδα με μη ναρκισσιστική διάθεση. Με εντυπωσίασε το ότι υπήρχε μια ευλάβεια. Η εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό είναι πολύ καλύτερη από ότι ήταν παλιότερα, δηλαδή την εποχή που παρίστανε την μικρομέγαλη νεόπλουτη Ευρωπαία».
«Είχαμε άμεσες πρωτοβουλίες και απαντήσεις στο νησί από το κοινό. Τοιχοκολλήθηκε παντού ένα πόστερ σχετικά με παράλληλο πρότζεκτ, (φυσικά) εκπαιδευτικό, με εισηγητές τον Άνις Καπούρ και τον Μάρτιν Κιπενμπέργκερ! Ήταν ένα αστείο με κρυφό δημιουργό, αλλά αν δεν μάθουμε από το χιούμορ πρώτα, τι θα μάθουμε;
Είχαμε βέβαια και κανονικό κοινό, αρχικά από τα Λουτρά. Σε όλες τις συνάξεις μας σχεδόν είχαμε μια παρέα ηλικιωμένων Ροδιτισσών που έμεναν εκεί μαζί μας και έρχονται στα Λουτρά της Νισύρου από το 1974. Μας ρωτούσαν και τις ρωτούσαμε διάφορα πράγματα. Στο τέλος μας είπαν ότι θα συνεχίσουν εκείνες το σχολείο... Ακόμα δεν έμαθα τι έγινε!».
«Μου άρεσαν τα πάντα στην Νίσυρο. Φαγητό και μπάνιο φανταστικά παντού και φυσικά ο μνημειακός κρατήρας που ακόμα κοχλάζει ο “δράκος” μέσα του! Επίσης, η βόλτα στην Στρογγυλή με ένα τοπικό καϊκάκι που ήταν η αφορμή για το εργαστήριο/περφόμανς με τίτλο “ηφαιστειακό μπάνιο” της τεχνοκριτικού και συγγραφέως Agniezska Gratza, η οποία το κολύμπησε περιμετρικά εξ’ ολοκλήρου.
Η Στρογγυλή είναι ένας αφιλόξενος κρατήρας-νησί ανοικτά της Νισύρου που στις όχθες της “αφρίζει” ζεστό θειούχο νερό. Κολυμπώντας ανακαλύπτεις ταυτόχρονα ενεργές “φλέβες” του ηφαιστείου . Ήταν η πρώτη φορά που είδα αετούς, που πετούσαν σχεδόν επιθετικά από πάνω μας. Οι Νισύριοι δεν μπορούσαν να το πιστέψουν ότι πήγαμε εκεί αλλά στο τέλος έμαθαν και αυτοί κάτι από εμάς. Τελικά όλοι πέρασαν ωραία!».
Info:
«Πρωτόκολλο Πειραματικής Εκπαίδευσης»
Sterna Art Project στα Λουτρά Μανδρακίου, Νισύρου
Μέχρι 20/8, καθημερινά 18.00-21.00
Είσοδος ελεύθερη
