Ο εικαστικός Δημήτρης Μεράντζας μιλά στο in2life

Ο Δημήτρης Μεράντζας μιλά για την έκθεση με τίτλο «Περίπατο» που… χαρτογραφεί τον φόβο και τον θάνατο στον χώρο τέχνης a.antonopoulou.art.
Ο εικαστικός Δημήτρης Μεράντζας μιλά στο in2life
του Γιάννη Ασδραχά

Εκατόν εβδομήντα στρατιωτικά κράνη βρίσκονται στο δάπεδο του χώρου τέχνης «a.antonopoulou.art», μέρος της εγκατάστασης του εικαστικού Δημήτρη Μεράντζα. Όλα βγήκαν από το ίδιο καλούπι που πότισε το πυρακτωμένο ατσάλι. Όμως δεν υπάρχει ένα παρόμοιο με το άλλο. Έχουν χαρακτηριστικά- διαμπερείς οπές από σφαίρες, παραμορφώσεις από χτυπήματα, είναι μαυρισμένα από τη φωτιά, αλλοιωμένα από τη σκουριά, τεμαχισμένα και σπασμένα- και υποβάλλουν αυτόματα στον θεατή μία εικόνα: Αυτή του πολέμου.

Ατάκτως εριγμένα στο πάτωμα, δημιουργούν απίθανες διαδρομές προκαλώντας τον επισκέπτη να τις ακολουθήσει. «Περίπατος» είναι ο τίτλος της έκθεσης που αναφέρεται στην σύνθεση και τις διαδρομές που προκύπτουν ανάμεσα στα κράνη (ξεχάσαμε να πούμε ότι κάποια κράνη με τα διακριτικά UN άνηκαν σε κυανόκρανους, ενώ άλλα είναι βαμμένα κόκκινα που σε δεύτερη χρήση χρησιμοποίησαν οι πυροσβεστικές δυνάμεις).

Η επιδαπέδια σύνθεση έχει και μία άμεση σύνδεση με το δεύτερο σκέλος της έκθεσης: Σαράντα τέσσερα ζωγραφικά έργα, φιλοτεχνημένα με τη μέθοδο της φωτοχημικής ζωγραφικής, στα οποία αναπαριστώνται σχηματικά αλλά καίρια πρόσωπα, που δηλώνουν μέσω της εκφραστικής γλώσσας πόνο, τρόμο, φόβο. Τα ακαθόριστου φύλλου και ηλικίας πρόσωπα στο σύνολο τους είναι αντιμέτωπα με μία κατάσταση κινδύνου. «Αχαρτογράφητη» από τον καλλιτέχνη αλλά με σαφή προσδιορισμό: τον επικείμενο θάνατο.

«Η μοναδική δυνατότητα που έχουμε να απολαύσουμε τον Θάνατο είναι μέσω της Τέχνης», μας είπε ο εικαστικός για τη νέα του εγκατάσταση που «κρύβει» πίσω της επτά χρόνια προετοιμασίας. Μιλήσαμε μαζί του και μας αποκάλυψε τις προεκτάσεις και τον συμβολισμό στο έργο του, ειδικά αυτήν την εποχή που την περιοχή μας κυκλώνουν οι φλόγες της βίας και του πολέμου.

Οι τωρινές εξελίξεις στη γεωγραφική περιφέρεια μας καθιστούν το φάντασμα του πολέμου που σκιαγραφείτε στο έργο σας τραγικά επίκαιρο. Η κλίμακα του ήταν όμως σε άλλο επίπεδο το 2008, χρονιά που ξεκινήσατε να καταπιάνεστε με τα συγκεκριμένα έργα. Από τότε μέχρι σήμερα μεσολάβησαν τα γεγονότα της «αραβικής άνοιξης», της Ουκρανίας και ο ασύλληπτης βίας εμφύλιος στη Συρία. Η αρχική σας ιδέα ζυμώθηκε μέσα από τις εξελίξεις; Ή «οραματικά» διαισθανθήκατε την έκρηξη του ηφαιστείου;
Κατ’ αρχήν, κάθε ιδέα διαμορφώνεται μέσα από τις εξελίξεις, επαναπροσδιορίζεται, εμπλουτίζεται και κατά κάποιον τρόπο ωριμάζει. Ειδικά σε ένα έργο όπως αυτό, για το οποίο συζητάμε, που ξεκίνησε το 2008 και ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο του 2015, με τα απαραίτητα κενά και παύσεις ασφαλώς.
Εδώ θα ήθελα να μοιραστώ μαζί σας την εξής σκέψη: Το έργο μοιάζει τραγικά επίκαιρο.
Η ταχύτητα και ο τρόπος με τον οποίο μεταδίδεται-διαδίδεται στις μέρες μας μία πληροφορία, μας παραπλανά πως είμαστε πανταχού παρόντες. Άλλοτε μοιραζόμαστε αληθείς και άλλοτε ψευδείς πληροφορίες, εικόνες, γεγονότα. Το κοντά και το μακριά μπερδεύονται, όπως η αλήθεια και το ψέμα. Είναι μία πολύ σημαντική λεπτομέρεια που μας διαφοροποιεί από την προ-ιντερνέτ εποχή.
Εξηγούμαι με ένα παράδειγμα: Η έκθεση εγκαινιάστηκε λίγο μετά την πολλαπλή τρομοκρατική επίθεση του Ισλαμικού Κράτους στο Παρίσι. Αυτό το χυδαίο γεγονός κάνει το έργο να μοιάζει επίκαιρο. Ακόμη, όμως, και αν δεν είχε συμβεί η συγκεκριμένη επίθεση, το Ισλαμικό Κράτος υπάρχει και δολοφονεί. Έτυχε και μας πλησίασε πολύ κοντά στα δικά μας σπίτια, στην Ευρώπη, στην δική μας καθημερινότητα. Αυτό είναι που προκαλεί την ψευδαίσθηση του επίκαιρου. Η εξτρεμιστική ισλαμική τρομοκρατική οργάνωση Μπόκο Χαράμ , παρόλο που είναι μια επίσης υπερδραστήρια φονική μηχανή, επειδή δεν ανήκει στην δική μας κατηγορία καθημερινών ειδήσεων, μοιάζει να μην υπάρχει. Ό,τι είναι μακριά από τα αυτιά και τα μάτια μας, απαξιώνεται και περνάει από την άγνοια στην σιωπή.
Η ανθρώπινη ιστορία είναι γεμάτη πόλεμο, βία και αίμα και, απ’ ό,τι φαίνεται, έχουμε να διανύσουμε μια πολύ μεγάλη απόσταση μέχρι την υπόθεση της Παγκόσμιας ειρήνης και αρμονικής συνύπαρξης. Αυτός είναι και ο λόγος που προσδίδεται, δυστυχώς, στο έργο μία διαχρονικότητα.

Σε αυτή την έκθεση, χρησιμοποιείς τα κράνη σε δεύτερη χρήση. Δεν είναι η πρώτη φορά που παίρνει από τα χέρια σου το χρίσμα του έργου τέχνης αντικείμενο που σχετίζεται άμεσα με την βία, όπως περίστροφα και πιστόλια που έχουμε δει σε προηγούμενες εκθέσεις. Σου μεταγγίζεται η βιωματικότητα της ύλης καθορίζοντας τον τρόπο που εκφράζεσαι ως καλλιτέχνης;
Ένα χρησιμοποιημένο αντικείμενο είναι φορτισμένο από την χρήση και τον χρόνο που το συνοδεύει. Πόσο μάλλον ένα τέτοιο εργαλείο άμυνας, όπως το στρατιωτικό κράνος.
Η μετάγγιση της βιωματικότητας μιας τέτοιας ύλης είναι αναπόφευκτη και ταυτόχρονα αναπόσπαστο μέρος του δημιουργικού επαναπροσδιορισμού του αντικειμένου.
Φόβος, ιδρώτας και αγωνία θανάτου μέσα σε αυτό το ατσάλινο περίβλημα που προφυλάσσει το πιο ευαίσθητο σημείο του σώματος. Η κακοποίηση, η φθορά και οι παραμορφώσεις στα κράνη, δεν είναι παρά μία αυτονόητη μεταφορά και αλληγορία.



Τα πορτραίτα της έκθεσης υπάρχουν σε άχρονο και άτοπο περιβάλλον. Μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν για το αν είναι άνδρες, γυναίκες, γέροι ή παιδιά. Ακόμα και το τι τους προκαλεί τον φόβο. Ποιος είναι ο συμβολισμός σου;
Είναι ευκαιρία να μιλήσουμε για αυτές τις δύο παράλληλες αφηγήσεις. Εκτός από τα κράνη στο πάτωμα της αίθουσας, που είναι το γλυπτικό μέρος της εγκατάστασης και που σαφώς αναφέρεται σε Στρατούς και Πόλεμο, την πιο ακραία ανθρώπινη στιγμή μαζικής βίας, υπάρχει παράλληλα και η δεύτερη αφήγηση των πορτραίτων στους τοίχους. Εδώ θα πρέπει να επισημάνω πως δεν υπάρχει κανενός είδους αντιστοιχία των προσώπων με τα κράνη.
Τα εικονιζόμενα πρόσωπα μπορεί να είναι ο οποιοσδήποτε – οπουδήποτε και όχι απαραίτητα κάποιος στρατιώτης. Άμαχοι, παρατηρητές, απλοί πολίτες, περαστικοί, ταξιδιώτες, εγκλωβισμένοι σε αναπάντεχες συνθήκες και γεγονότα. Αυτός ο ανθρώπινος φράχτης λειτουργεί σαν ένα είδος επαγρύπνησης της δικής μας μνήμης πόνου, από κάποια στιγμή της ζωής μας. Μία στιγμή που ίσως είναι προτιμότερο να την θυμόμαστε για να προχωρήσουμε. Ένα ξεκάθαρο αίτημα εναντίον κάθε μορφής εθελοτυφλίας.

Η φωτοχημική ζωγραφική προσφέρει στον δημιουργό μία συγκεκριμένη παλέτα αποχρώσεων. Τη χρησιμοποιείς επειδή μόνο αυτή σου δίνει τα κατάλληλα ερεθίσματα;
Η φωτοχημική ζωγραφική, επειδή είναι μία μη διαδεδομένη τεχνική, περιέχει την πολυτέλεια όσον αφορά τη ματιά του θεατή, να μην ξέρει τι ακριβώς βλέπει. Αναφέρομαι στην υλικότητα του μέσου. Ασφαλώς ξέρει ότι βλέπει ένα πρόσωπο. Αυτό που δεν γνωρίζει είναι το πώς είναι αυτό το πρόσωπο φτιαγμένο. Κατά συνέπεια επιλέγω την φωτοχημική ζωγραφική ως μέσο, γιατί μου επιτρέπει να προσδώσω στο σύνολο της εγκατάστασης μία, κατά την γνώμη μου, εννοιολογική υπεραξία. Δημιουργώ πρωτότυπες ζωγραφικές εικόνες σε ασπρόμαυρα φωτογραφικά χαρτιά, σ’ ένα υλικό μέσο δηλαδή, που από την «φύση» του προορίζεται να κατασκευάζει αντίτυπα. Διαρρηγνύω τις κατασκευαστικές αρχές της φωτογραφικής αποτύπωσης, την φωτογραφική μηχανή και το φιλμ, εγκαταλείπω τον «ασφαλή» χώρο του Σκοτεινού Θαλάμου, και βγαίνω έξω στον ήλιο. Δουλεύω αγκαλιά με τον συνεχόμενο Θάνατο του φωτοευαίσθητου χαρτιού αποτυπώνοντας ανύπαρκτα πρόσωπα απ’ όλα τα μέρη του κόσμου και σε κάθε πιθανή μοναχική τους στιγμή αγωνίας, θανάτου και φόβου.


Info:
Περίπατος
Του Δ. Μεραντζά
a.antonopoulou.art
19/11/2015 ως 9/1/2016
Τετάρτη-Παρασκευή 14.00-20.00, Σάββατο 12.00-16.00
Μπείτε στη συζήτηση

σχόλια

v